Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1985. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
12. (1) Ñ íåïðèÿòåëåì áûëî çàêëþ÷åíî ïåðåìèðèå íà ïÿòíàäöàòü äíåé, à ñ ñàìèì öàðåì íàçíà÷åíû ïåðåãîâîðû. Ïåðåä èõ íà÷àëîì Êâèíêöèé ñîáðàë ñîþçíèêîâ íà ñîâåùàíèå (2) è ïðåäëîæèë èì âûñêàçûâàòüñÿ îá óñëîâèÿõ ìèðà. Àôàìàíñêèé öàðü Àìèíàíäð êðàòêî âûðàçèë ñâîå ìíåíèå: íóæåí òàêîé äîãîâîð, ÷òîáû Ãðåöèÿ äàæå â îòñóòñòâèå ðèìëÿí áûëà â ñèëàõ îòñòàèâàòü è ìèð, è ñâîþ ñâîáîäó. (3) Åùå áîëåå ñóðîâûì áûëî ñóæäåíèå ýòîëèéöåâ: â êðàòêîé ðå÷è îíè âîçäàëè ñêóïóþ õâàëó ñïðàâåäëèâîñòè è ïîñëåäîâàòåëüíîñòè ðèìñêîãî ïîëêîâîäöà, êîòîðûé ñ òåìè ñîâåòóåòñÿ îá óñëîâèÿõ ìèðà, êîãî íàçûâàë ñîþçíèêàìè âî âðåìÿ âîéíû; (4) îäíàêî, ñêàçàíî áûëî äàëüøå, îí êðóãîì îáìàíûâàåòñÿ, åñëè äóìàåò, ÷òî ìîæíî äîñòè÷ü ïðî÷íîãî ìèðà äëÿ ðèìëÿí èëè ñâîáîäû äëÿ Ãðåöèè, ïîêà Ôèëèïï íå óáèò èëè íå ëèøåí öàðñòâà. À âåäü ñäåëàòü è òî è äðóãîå ëåãêî — ñòîèò ëèøü âîñïîëüçîâàòüñÿ óäà÷åé. (5) Íà ýòî Êâèíêöèé îòâå÷àë, ÷òî ýòîëèéöû çàáûâàþò è ðèìñêèé îáû÷àé, è ñâîè ñîáñòâåííûå ñóæäåíèÿ: (6) ñàìè æå îíè íà âñåõ ïðåäøåñòâóþùèõ ñîâåòàõ è ïåðåãîâîðàõ âñåãäà ðàññóæäàëè îá óñëîâèÿõ ìèðà, à íå î âîéíå íà óíè÷òîæåíèå; (7) à ðèìëÿíå èçäðåâëå ñêëîííû ùàäèòü ïîáåæäåííûõ: íåäàâíî îíè ñîãëàñèëèñü íà ìèð äàæå ñ Ãàííèáàëîì è êàðôàãåíÿíàìè, ÿâèâ òåì âûäàþùèéñÿ ïðèìåð êðîòîñòè. (8) Íî äàæå åñëè îñòàâèòü â ñòîðîíå êàðôàãåíÿí, — ñêîëüêî ðàç ñîþçíèêè øëè íà ïåðåãîâîðû ñ ñàìèì Ôèëèïïîì, íè ðàçó ðå÷ü íå øëà î òîì, ÷òîáû åìó îòðå÷üñÿ îò ïðåñòîëà. Óæåëü îíè ñòàíóò íåóìîëèìû òîëüêî îòòîãî, ÷òî îí ïðîèãðàë áèòâó? (9) Ñ âîîðóæåííûì âðàãîì íàäîáíî áûòü áåçæàëîñòíûì, íî ñ ïîáåæäåííûì âñåãî âàæíåå âåëèêîäóøèå. (10) Ìàêåäîíñêèå öàðè ïðåäñòàâëÿþò ñîáîé óãðîçó ñâîáîäå ãðåêîâ; íî åñëè óíè÷òîæèòü èõ öàðñòâî, èõ íàðîä, òî â Ìàêåäîíèþ, â Ãðåöèþ õëûíóò ïëåìåíà äèêèå è íåóêðîòèìûå — ôðàêèéöû, èëëèðèéöû, ãàëëû. (11) Êàê áû ñîþçíèêè, çàáîòÿñü îá óñòðàíåíèè áëèæàéøåé óãðîçû, íå îòêðûëè äâåðü äëÿ íåñ÷àñòèé êóäà êàê ñòðàøíåéøèõ! (12) Òóò åãî ïðåðâàë Ôåíåé, ïðåòîð ýòîëèéöåâ. Îí ðó÷àëñÿ, ÷òî Ôèëèïï íåìåäëåííî âîçîáíîâèò âîéíó, åñëè ñåé÷àñ óäàñòñÿ åìó óñêîëüçíóòü. (13) «Ïåðåñòàíüòå ðàçäîðèòü òàì, ãäå íàäëåæèò ñîâåùàòüñÿ! — îòðåçàë Êâèíêöèé. — Ìèð áóäåò çàêëþ÷åí íà òàêèõ óñëîâèÿõ, ÷òî îí íå ñìîæåò âíîâü íà÷àòü âîéíó». |
12. Indutiae quindecim dierum datae hosti erant et cum ipso rege constitutum colloquium; cuius priusquam tempus veniret, in consilium advocavit socios; rettulit quas leges pacis placeret dici. [2] Amynander, Athamanum rex, paucis sententiam absolvit; ita componendam pacem esse ut Graecia etiam absentibus Romanis satis potens tuendae simul pacis libertatisque esset. [3] Aetolorum asperior oratio fuit, qui pauca praefati recte atque ordine imperatorem Romanum facere quod, quos belli socios habuisset, cum iis communicaret pacis consilia; [4] falli autem eum tota re si aut Romanis pacem aut Graeciae libertatem satis firmam se credat relicturum nisi Philippo aut occiso aut regno pulso; quae utraque proclivia esse si fortuna uti vellet. [5] Ad haec Quinctius negare Aetolos aut moris Romanorum memores aut sibi ipsis convenientem sententiam dixisse. [6] Et illos prioribus omnibus conciliis colloquiisque de condicionibus pacis semper, non ut ad internecionem bellaretur, [7] disseruisse, et Romanos, praeter vetustissimum morem victis parcendi praecipuum clementiae documentum dedisse pace Hannibali et Carthaginiensibus data. [8] Omittere se Carthaginienses; cum Philippo ipso quotiens ventum in colloquium? Nec umquam ut cederet regno actum esse. An quia victus proelio foret inexpiabile bellum factum? [9] Cum armato hoste infestis animis concurri debere; adversus victos mitissimum quemque animum maximum habere. [10] Libertati Graeciae videri graves Macedonum reges; si regnum gensque tollatur, Thracas, Illyrios, Gallos deinde, gentes feras et indomitas, in Macedoniam se et in Graeciam effusuras. [11] Ne proxima quaeque amoliendo maioribus gravioribusque aditum ad se facerent. [12] Interfanti deinde Phaeneae, praetori Aetolorum, testificantique si elapsus eo tempore Philippus foret mox gravius eum rebellaturum, «desistite tumultuari» inquit «ubi consultandum est. [13] Non iis condicionibus illigabitur rex ut movere bellum possit». |