Ïåðåâîä Ã. Ñ. Êíàáå.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1985. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
14. (1) Ñðåäè íî÷è êîíñóë ñîâåðøèë àóñïèöèè è âûñòóïèë, äàáû çàíÿòü çàðàíåå âûáðàííîå ìåñòî ïðåæäå, ÷åì ïðîòèâíèê äîãàäàåòñÿ î åãî çàìûñëå. Îí çàâåë âîéñêà â òûë èñïàíñêîãî ëàãåðÿ è ñ ïåðâûìè ëó÷àìè ñîëíöà, âûñòðîèâ èõ â áîåâîì ïîðÿäêå, ïîñëàë òðè êîãîðòû ê âàëàì. (2) Âàðâàðû, â èçóìëåíèè óâèäåâøè ðèìñêîå âîéñêî ó ñåáÿ çà ñïèíîé, ñõâàòèëèñü çà îðóæèå. (3) À êîíñóë îáðàòèëñÿ ê ñâîèì: «Òåïåðü, âîèíû, áîëüøå íå íà ÷òî âàì íàäåÿòüñÿ, êàê òîëüêî íà ñâîþ äîáëåñòü, ÿ íàðî÷íî âàñ òàê è ïîñòàâèë. (4) Ìåæäó íàìè è íàøèì ëàãåðåì — âðàãè, ïîçàäè — âðàæüÿ çåìëÿ. Îñòàëñÿ ëèøü ñàìûé ñëàâíûé, à ïîòîìó è ñàìûé áåçîïàñíûé ïóòü. Ñïàñåíèå — â îäíîé ëèøü âàøåé äîáëåñòè». (5) Ïîñëå ýòîé êðàòêîé ðå÷è êîíñóë ïðèêàçàë òðåì êîãîðòàì îòñòóïàòü è ïðèòâîðíûì áåãñòâîì âûìàíèòü âàðâàðîâ èç ëàãåðÿ. Òàê è âûøëî. Èñïàíöû, óâèäåâøè, ÷òî ðèìëÿíå èñïóãàëèñü è áåãóò, âûñûïàëè èç âîðîò è çàïîëíèëè âñå ïðîñòðàíñòâî ìåæäó ñâîèì ëàãåðåì è êîãîðòàìè ðèìëÿí. (6)  ñóìàòîõå îíè ñòàëè ñòðîèòüñÿ, ðèìëÿíå æå áûëè óæå ïîñòðîåíû â îáðàçöîâîì ïîðÿäêå, è êîíñóë äâèíóë èõ íà âàðâàðîâ ïðåæäå, ÷åì òå óñïåëè ïðèãîòîâèòüñÿ ê ñðàæåíèþ. Ñíà÷àëà îí ñ îáîèõ ôëàíãîâ áðîñèë â áîé êîííèêîâ. Ñïðàâà, îäíàêî, îíè áûëè îòáðîøåíû è, îòñòóïàÿ â áåñïîðÿäêå, ïåðåïóãàëè ñâîþ æå ïåõîòó. (7) Êîíñóë ýòî çàìåòèë è òîò÷àñ ïðèêàçàë äâóì îòáîðíûì êîãîðòàì îáîéòè ïðîòèâíèêà ñïðàâà è ïîÿâèòüñÿ ó íåãî çà ñïèíîé, íå äîæèäàÿñü, ïîêà ñòîëêíóòñÿ ìåæäó ñîáîþ ïåøèå ñòðîè. (8) Ñòðàõ îõâàòèë èñïàíöåâ, è õîä áèòâû, åäâà áûëî íå íàðóøåííûé çàìåøàòåëüñòâîì ðèìñêîé êîííèöû, áûë âîññòàíîâëåí. Íî âñå æå íà ïðàâîì ôëàíãå è ñðåäè êîííèêîâ, è ñðåäè ïåõîòèíöåâ âñå íàñòîëüêî ñìåøàëîñü, ÷òî êîíñóëó ïðèøëîñü ñîáñòâåííîé ðóêîé îñòàíàâëèâàòü íåêîòîðûõ è ïîâîðà÷èâàòü íà âðàãà. (9) Òàê øëî ñðàæåíèå, îáå ñòîðîíû ëèøü ìåòàëè äðîòû, è èñõîä åãî îñòàâàëñÿ ïîêà íåÿñíûì. Íà ïðàâîì ôëàíãå, ãäå óæå íà÷àëîñü áûëî ñìÿòåíèå è áåãñòâî, ðèìëÿíå äåðæàëèñü ñ âåëèêèì òðóäîì. (10) Íà ëåâîì æå ôëàíãå è â öåíòðå îíè òåñíèëè âàðâàðîâ, è òå íåïðåñòàííî ñ óæàñîì îãëÿäûâàëèñü íà êîãîðòû, íàñåäàâøèå íà íèõ ñ òûëó. (11) Íàêîíåö èñïàíöû èñòîùèëè äðîòû, êîïüÿ è ñòðåëû è âçÿëèñü çà ìå÷è. Òóò áîé êàê áû íà÷àëñÿ ñíîâà. Áîëüøå íå ìåòàëè êîïüÿ âñëåïóþ, ðàíÿ ïðîòèâíèêà ñëó÷àéíî è ñ ðàññòîÿíèÿ, áèëèñü óïîðíî, íå îòñòóïàÿ íè íà ïÿäü, è êàæäûé íàäåÿëñÿ òîëüêî íà ñâîþ äîáëåñòü è íà ñâîþ ñèëó. |
14. Nocte media, cum auspicio operam dedisset, profectus, ut locum quem vellet priusquam hostes sentirent caperet, praeter castra hostium circumducit et prima luce acie instructa sub ipsum vallum tres cohortes mittit. [2] Mirantes barbari ab tergo apparuisse Romanum discurrere et ipsi ad arma. [3] Interim consul apud suos «nusquam nisi in virtute spes est, milites», inquit «et ego sedulo ne esset feci. [4] Inter castra nostra et nos medii hostes et ab tergo hostium ager est. Quod pulcherrimum idem tutissimum: in virtute spem positam habere». [5] Sub haec cohortes recipi iubet, ut barbaros simulatione fugae eliceret. Id quod crediderat evenit. Pertimuisse et cedere rati Romanos porta erumpunt et quantum inter castra sua et aciem hostium relictum erat loci armatis complent. [6] Dum trepidant acie instruenda, consul iam paratis ordinatisque omnibus incompositos adgreditur. Equites primos ab utroque cornu in pugnam induxit. Sed in dextro extemplo pulsi cedentesque trepidi etiam pediti terrorem intulere. [7] Quod ubi consul vidit, duas cohortes delectas ab dextro latere hostium circumduci iubet et ab tergo se ostendere priusquam concurrerent peditum acies. [8] Is terror obiectus hosti rem metu Romanorum equitum inclinatam aequavit; tamen adeo turbati erant dextrae alae pedites equitesque ut quosdam consul manu ipse reprenderit verteritque in hostem. [9] Ita et quamdiu missilibus pugnatum est, anceps pugna erat, et iam ab dextra parte, unde terror et fuga coeperat, aegre Romanus restabat; [10] ab sinistro cornu et a fronte urgebantur barbari et cohortes a tergo instantes pavidi respiciebant. [11] Ut emissis soliferreis phalaricisque gladios strinxerunt, tum velut redintegrata est pugna. Non caecis ictibus procul ex improviso vulnerabantur, sed pede collato tota in virtute ac viribus spes erat. |