Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXIV, ãë. 14

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Ã. Ñ. Êíàáå.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1985.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

14. (1) Ñðå­äè íî÷è êîí­ñóë ñîâåð­øèë àóñïè­öèè è âûñòó­ïèë, äàáû çàíÿòü çàðà­íåå âûáðàí­íîå ìåñòî ïðåæ­äå, ÷åì ïðî­òèâ­íèê äîãà­äà­åò­ñÿ î åãî çàìûñ­ëå. Îí çàâåë âîé­ñêà â òûë èñïàí­ñêî­ãî ëàãå­ðÿ è ñ ïåð­âû­ìè ëó÷à­ìè ñîëí­öà, âûñòðî­èâ èõ â áîå­âîì ïîðÿä­êå, ïîñëàë òðè êîãîð­òû ê âàëàì. (2) Âàð­âà­ðû, â èçóì­ëå­íèè óâèäåâ­øè ðèì­ñêîå âîé­ñêî ó ñåáÿ çà ñïè­íîé, ñõâà­òè­ëèñü çà îðó­æèå. (3) À êîí­ñóë îáðà­òèë­ñÿ ê ñâî­èì: «Òåïåðü, âîè­íû, áîëü­øå íå íà ÷òî âàì íàäå­ÿòü­ñÿ, êàê òîëü­êî íà ñâîþ äîá­ëåñòü, ÿ íàðî÷­íî âàñ òàê è ïîñòà­âèë. (4) Ìåæ­äó íàìè è íàøèì ëàãå­ðåì — âðà­ãè, ïîçà­äè — âðà­æüÿ çåì­ëÿ. Îñòàë­ñÿ ëèøü ñàìûé ñëàâ­íûé, à ïîòî­ìó è ñàìûé áåç­îïàñ­íûé ïóòü. Ñïà­ñå­íèå — â îäíîé ëèøü âàøåé äîá­ëå­ñòè». (5) Ïîñëå ýòîé êðàò­êîé ðå÷è êîí­ñóë ïðè­êà­çàë òðåì êîãîð­òàì îòñòó­ïàòü è ïðè­òâîð­íûì áåã­ñò­âîì âûìà­íèòü âàð­âà­ðîâ èç ëàãå­ðÿ. Òàê è âûøëî. Èñïàí­öû, óâèäåâ­øè, ÷òî ðèì­ëÿíå èñïó­ãà­ëèñü è áåãóò, âûñû­ïà­ëè èç âîðîò è çàïîë­íè­ëè âñå ïðî­ñòðàí­ñòâî ìåæ­äó ñâî­èì ëàãå­ðåì è êîãîð­òà­ìè ðèì­ëÿí. (6)  ñóìà­òî­õå îíè ñòà­ëè ñòðî­èòü­ñÿ, ðèì­ëÿíå æå áûëè óæå ïîñòðî­å­íû â îáðàç­öî­âîì ïîðÿä­êå, è êîí­ñóë äâè­íóë èõ íà âàð­âà­ðîâ ïðåæ­äå, ÷åì òå óñïå­ëè ïðè­ãîòî­âèòü­ñÿ ê ñðà­æå­íèþ. Ñíà­÷à­ëà îí ñ îáî­èõ ôëàí­ãîâ áðî­ñèë â áîé êîí­íè­êîâ. Ñïðà­âà, îäíà­êî, îíè áûëè îòáðî­øå­íû è, îòñòó­ïàÿ â áåñ­ïî­ðÿä­êå, ïåðå­ïó­ãà­ëè ñâîþ æå ïåõîòó. (7) Êîí­ñóë ýòî çàìå­òèë è òîò­÷àñ ïðè­êà­çàë äâóì îòáîð­íûì êîãîð­òàì îáîé­òè ïðî­òèâ­íè­êà ñïðà­âà è ïîÿâèòü­ñÿ ó íåãî çà ñïè­íîé, íå äîæè­äà­ÿñü, ïîêà ñòîëê­íóò­ñÿ ìåæ­äó ñîáîþ ïåøèå ñòðîè. (8) Ñòðàõ îõâà­òèë èñïàí­öåâ, è õîä áèò­âû, åäâà áûëî íå íàðó­øåí­íûé çàìå­øà­òåëü­ñò­âîì ðèì­ñêîé êîí­íè­öû, áûë âîñ­ñòà­íîâ­ëåí. Íî âñå æå íà ïðà­âîì ôëàí­ãå è ñðå­äè êîí­íè­êîâ, è ñðå­äè ïåõî­òèí­öåâ âñå íàñòîëü­êî ñìå­øà­ëîñü, ÷òî êîí­ñó­ëó ïðè­øëîñü ñîá­ñò­âåí­íîé ðóêîé îñòà­íàâ­ëè­âàòü íåêî­òî­ðûõ è ïîâî­ðà­÷è­âàòü íà âðà­ãà. (9) Òàê øëî ñðà­æå­íèå, îáå ñòî­ðî­íû ëèøü ìåòà­ëè äðîòû, è èñõîä åãî îñòà­âàë­ñÿ ïîêà íåÿñ­íûì. Íà ïðà­âîì ôëàí­ãå, ãäå óæå íà÷à­ëîñü áûëî ñìÿ­òå­íèå è áåã­ñòâî, ðèì­ëÿíå äåð­æà­ëèñü ñ âåëè­êèì òðóäîì. (10) Íà ëåâîì æå ôëàí­ãå è â öåí­òðå îíè òåñ­íè­ëè âàð­âà­ðîâ, è òå íåïðå­ñòàí­íî ñ óæà­ñîì îãëÿäû­âà­ëèñü íà êîãîð­òû, íàñåäàâ­øèå íà íèõ ñ òûëó. (11) Íàêî­íåö èñïàí­öû èñòî­ùè­ëè äðîòû, êîïüÿ è ñòðå­ëû è âçÿ­ëèñü çà ìå÷è. Òóò áîé êàê áû íà÷àë­ñÿ ñíî­âà. Áîëü­øå íå ìåòà­ëè êîïüÿ âñëå­ïóþ, ðàíÿ ïðî­òèâ­íè­êà ñëó­÷àé­íî è ñ ðàñ­ñòî­ÿ­íèÿ, áèëèñü óïîð­íî, íå îòñòó­ïàÿ íè íà ïÿäü, è êàæ­äûé íàäå­ÿë­ñÿ òîëü­êî íà ñâîþ äîá­ëåñòü è íà ñâîþ ñèëó.

14. Noc­te me­dia, cum aus­pi­cio ope­ram de­dis­set, pro­fec­tus, ut lo­cum quem vel­let pri­us­quam hos­tes sen­ti­rent ca­pe­ret, prae­ter castra hos­tium cir­cum­du­cit et pri­ma lu­ce acie instruc­ta sub ip­sum val­lum tres co­hor­tes mit­tit. [2] Mi­ran­tes bar­ba­ri ab ter­go ap­pa­ruis­se Ro­ma­num dis­cur­re­re et ip­si ad ar­ma. [3] In­te­rim con­sul apud suos «nus­quam ni­si in vir­tu­te spes est, mi­li­tes», in­quit «et ego se­du­lo ne es­set fe­ci. [4] In­ter castra nostra et nos me­dii hos­tes et ab ter­go hos­tium ager est. Quod pul­cher­ri­mum idem tu­tis­si­mum: in vir­tu­te spem po­si­tam ha­be­re». [5] Sub haec co­hor­tes re­ci­pi iubet, ut bar­ba­ros si­mu­la­tio­ne fu­gae eli­ce­ret. Id quod cre­di­de­rat eve­nit. Per­ti­muis­se et ce­de­re ra­ti Ro­ma­nos por­ta erum­punt et quan­tum in­ter castra sua et aciem hos­tium re­lic­tum erat lo­ci ar­ma­tis complent. [6] Dum tre­pi­dant acie instruen­da, con­sul iam pa­ra­tis or­di­na­tis­que om­ni­bus in­com­po­si­tos adgre­di­tur. Equi­tes pri­mos ab ut­ro­que cor­nu in pug­nam in­du­xit. Sed in dextro ex­templo pul­si ce­den­tes­que tre­pi­di etiam pe­di­ti ter­ro­rem in­tu­le­re. [7] Quod ubi con­sul vi­dit, duas co­hor­tes de­lec­tas ab dextro la­te­re hos­tium cir­cum­du­ci iubet et ab ter­go se os­ten­de­re pri­us­quam con­cur­re­rent pe­di­tum acies. [8] Is ter­ror obiec­tus hos­ti rem me­tu Ro­ma­no­rum equi­tum incli­na­tam aequa­vit; ta­men adeo tur­ba­ti erant dextrae alae pe­di­tes equi­tes­que ut quos­dam con­sul ma­nu ip­se rep­ren­de­rit ver­te­rit­que in hos­tem. [9] Ita et quam­diu mis­si­li­bus pug­na­tum est, an­ceps pug­na erat, et iam ab dextra par­te, un­de ter­ror et fu­ga coe­pe­rat, aeg­re Ro­ma­nus res­ta­bat; [10] ab si­nistro cor­nu et a fron­te ur­ge­ban­tur bar­ba­ri et co­hor­tes a ter­go instan­tes pa­vi­di res­pi­cie­bant. [11] Ut emis­sis so­li­fer­reis pha­la­ri­cis­que gla­dios strin­xe­runt, tum ve­lut re­din­teg­ra­ta est pug­na. Non cae­cis ic­ti­bus pro­cul ex impro­vi­so vul­ne­ra­ban­tur, sed pe­de col­la­to to­ta in vir­tu­te ac vi­ri­bus spes erat.

ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
1327007031 1327008013 1327009001 1364003415 1364003416 1364003417