Ïåðåâîä Ã. Ñ. Êíàáå.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1985. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
39. (1)  óçêèõ ïðîõîäàõ, â òðåõ ðàçíûõ ìåñòàõ ïðîòèâ òðåõ îòðÿäîâ ðèìëÿí ñòîÿëè ëàêåäåìîíÿíå ïîíà÷àëó òâåðäî; íî áîé ðàçãîðàëñÿ è ìàëî-ïîìàëó ñòàë íåðàâíûì. (2) Ëàêåäåìîíÿíå áðîñàëè äðîòû, íî ðèìëÿíå ëåãêî çàùèùàëèñü îò íèõ ñâîèìè áîëüøèìè ùèòàìè, è äðîòû ëèáî íå äîñòàâàëè âîèíîâ, ëèáî çàäåâàëè ëèøü ñ.137 ñëåãêà; (3) à ïðîõîäû áûëè óçêè, è ñëèøêîì òåñíû, òàê ÷òî íåãäå áûëî ðàçáåæàòüñÿ, ÷òîáû áðîñèòü äðîòèê ñ ñèëîþ; äàæå äâèãàòüñÿ ñâîáîäíî íå óäàâàëîñü è óñòîÿòü ïðè ìåòàíèè áûëî òðóäíî. (4) Áðîøåííûå áåç ðàçáåãà äðîòû òåë íå äîñòèãàëè è ëèøü íåìíîãèå âîòêíóëèñü â ùèòû. (5) Íåêîòîðûå èç ðèìëÿí áûëè, ïðàâäà, ðàíåíû äðîòàìè, êîòîðûå áðîñàëè âîèíû, ñòîÿâøèå âûøå; êîãäà æå ðèìëÿíå ïðîäâèíóëèñü äàëüøå, òî ñòàëè áðîñàòü íà íèõ ñ êðûø äîìîâ óæå íå òîëüêî äðîòû, íî è ÷åðåïèöó. (6) Âîèíû Êâèíêöèÿ òàêîé íàïàñòè íå îæèäàëè, îäíàêî ïîäíÿëè ùèòû íàä ãîëîâàìè, ñîøëèñü ïëîòíî è òåì ñàìûì íå îñòàâèëè ìåñòà, êóäà ìîãëè ïîïàñòü äðîòû, ÷òî ìåòàëè èçäàëè è âñëåïóþ, — äàæå âáëèçè íå íàéòè áûëî ìåñòà, êóäà âîòêíóòü êîïüå; è âîò ïîä çàùèòîé òàêîé «÷åðåïàõè» ñòàëè äâèãàòüñÿ âïåðåä. (7) Ñíà÷àëà øëè ìåäëåííî è ñ òðóäîì, èáî óëèöû áûëè óçêè è ïîëíû òîëïîþ ñâîèõ è âðàãîâ, íî, òåñíÿ ïðîòèâíèêà, äîñòèãëè óëèö áîëåå ïðîñòîðíûõ, è òóò óæ ëàêåäåìîíÿíàì íåâîçìîæíî ñòàëî äåðæàòüñÿ ïðîòèâ ðèìñêîé ñèëû è íàòèñêà. (8) Îíè ïîâåðíóëè íàçàä è âðàññûïíóþ óñòðåìèëèñü ê òåì ÷àñòÿì ãîðîäà, ÷òî ëåæàò âûøå. Íàáèñ ñ÷åë, ÷òî ãîðîä óæå âçÿò, è, âåñü äðîæà, èñêàë, êóäà áû ñïðÿòàòüñÿ. (9) Ðèìëÿíå è â ñàìîì äåëå âçÿëè áû Ëàêåäåìîí, íî òóò Ïèôàãîð, êîòîðûé è âîîáùå äåéñòâîâàë ñìåëî, êàê òîãî òðåáóåò äîëã ïîëêîâîäöà, îäèí èç âñåõ äîãàäàëñÿ, êàê ñïàñòè ãîðîä. Îí ïðèêàçàë ïîäæå÷ü äîìà, ÷òî âîçëå ñòåí. (10) Ðàçäóâàëè ïîæàð ñ òåì òùàíèåì, ñ êàêèì îáû÷íî òóøàò, è îòòîãî äîìà çàãîðàëèñü âìèã; (11) íà ðèìëÿí îáðóøèëèñü êðûøè, îñêîëêè ÷åðåïèöû, ãîðÿùèå áàëêè; âèõðè ïëàìåíè ïîíåñëèñü ïî óëèöàì, à â òó÷àõ äûìà îïàñíîñòü êàçàëàñü ñòðàøíåå. (12) Òå ðèìëÿíå, ÷òî áðîñèëèñü áûëî â áîé, îòõëûíóëè îò ñòåí; òå æå, ÷òî âîðâàëèñü óæå âíóòðü, êîãäà ïîæàð ïîäíÿëñÿ ïîçàäè èõ, èñïóãàëèñü, ÷òî áóäóò îòðåçàíû îò ñâîèõ, è ïîòîðîïèëèñü âûáåæàòü îáðàòíî. (13) Óâèäåâ, ÷òî ïðîèñõîäèò, Êâèíêöèé âåëåë òðóáèòü îòáîé, è ðèìëÿíàì ïðèøëîñü îòîéòè îò ãîðîäà, êîòîðûé îíè ïî÷òè óæå çàõâàòèëè, è âîðîòèòüñÿ â ëàãåðü. |
39. Romanos primo sustinebant in angustiis Lacedaemonii, ternaeque acies tempore uno locis diversis pugnabant; deinde crescente certamine nequaquam erat proelium par. [2] Missilibus enim Lacedaemonii pugnabant, a quibus se et magnitudine scuti perfacile Romanus tuebatur miles, et quod alii vani, alii leves admodum ictus erant. [3] Nam propter angustias loci confertamque turbam non modo ad emittenda cum procursu, quo plurimum concitantur, tela spatium habebant, sed ne ut de gradu quidem libero ac stabili conarentur. [4] Itaque ex adverso missa tela nulla in corporibus, rara in scutis haerebant; [5] ab circumstantibus ex superioribus locis vulnerati quidam sunt; mox progressos iam etiam ex tectis non tela modo sed tegulae quoque inopinantes perculerunt. [6] Sublatis deinde supra capita scutis continuatisque ita inter se, ut non modo ad caecos ictus sed ne ad inserendum quidem ex propinquo telum loci quicquam esset, testudine facta subibant. [7] Et primae angustiae paulisper sua hostiumque refertae turba tenuerunt; postquam in patentiorem viam urbis paulatim urgentes hostem processere, non ultra vis eorum atque impetus sustineri poterant. [8] Cum terga vertissent Lacedaemonii et fuga effusa superiora peterent loca, Nabis quidem, ut capta urbe trepidans, quanam ipse evaderet circumspectabat; [9] Pythagoras cum ad cetera animo officioque ducis fungebatur, tum vero unus ne caperetur urbs causa fuit; succendi enim aedificia proxima muro iussit. [10] Quae cum momento temporis arsissent, ut adiuvantibus ignem, qui alias ad exstinguendum opem ferre solent, ruere in Romanos tecta, [11] nec tegularum modo fragmenta sed etiam ambusta tigna ad armatos pervenire et flamma late fundi, fumus terrorem etiam maiorem quam periculum facere. [12] Itaque et qui extra urbem erant Romanorum, tum maxime impetum facientes, recessere a muro, et qui iam intraverant, ne incendio ab tergo oriente intercluderentur ab suis, receperunt sese; [13] et Quinctius, postquam quid rei esset vidit, receptui canere iussit. Ita iam capta prope urbe revocati in castra redierunt. |