Ïåðåâîä Ã. Ñ. Êíàáå.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1985. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
49. (1) Êâèíêöèé çíàë îá ýòèõ íàñòðîåíèÿõ è ñêàçàë òàê: «Ïðèçíàþñü, ÷òî ñëóøàòü íå ñòàë áû ÿ î ìèðå ñ òèðàíîì, êàáû áûëà óâåðåííîñòü, ÷òî íå ïîãóáèì Ëàêåäåìîí; (2) íî òàê êàê ñïðàâèòüñÿ ñ Íàáèñîì ìîæíî òîëüêî, ïîõîðîíèâ åãî ïîä ðàçâàëèíàìè âåëèêîãî ãîðîäà, òî è ðàññóäèë ÿ, ÷òî äîâîëüíî áóäåò îñòàâèòü âñå êàê åñòü, èáî òèðàí îñëàáëåí ñåé÷àñ íàñòîëüêî, ÷òî îáèäû ñîñåäÿì ñâîèì íå íàíåñåò; (3) åñëè æå ïðèáåãíåì ê áîëåå ñèëüíûì ñðåäñòâàì, íå ïîãèáíóòü áû ãîðîäó îò ñàìèõ ñòàðàíèé ñïàñòè åãî ñâîáîäó». Îêîí÷èâ ñ.143 ðå÷ü î ïðîøëûõ äåëàõ, (4) Êâèíêöèé ïðèáàâèë, ÷òî íàìåðåí ñî âñåì âîéñêîì âîðîòèòüñÿ â Èòàëèþ; (5) íå ïðîéäåò è äåñÿòè äíåé, êàê óñëûøàò ãðåêè îá óõîäå ðèìñêîãî âîéñêà èç Äåìåòðèàäû è èç Õàëêèäû; ñåé÷àñ íà ãëàçàõ àõåéöåâ âîçâðàùàåò îí èì Àêðîêîðèíô; è ïóñòü âñå óâèäÿò, êòî ïðèâûê ëãàòü — ðèìëÿíå èëè ýòîëèéöû; (6) îíè âåäü óïðåêàþò ãðåêîâ, ÷òî òå ñëåïî äîâåðèëè ñâîáîäó ñâîþ ðèìñêîìó íàðîäó, ñìåíèëè-äå èãî ìàêåäîíÿí íà èãî ðèìëÿí. (7) Íî íè äåëàì ýòîëèéöåâ, íè ðå÷àì èõ íèêîãäà íåëüçÿ áûëî äàâàòü âåðû, ñêàçàë Êâèíêöèé. È ïîñîâåòîâàë ãðàæäàíàì äðóãèõ ãîðîäîâ öåíèòü äðóçåé íå ïî ñëîâàì èõ, à ïî äåëàì è ðàñïîçíàâàòü ïîëó÷øå, êîìó äîëæíî äîâåðÿòü, à êîãî îïàñàòüñÿ. (8) È ñâîáîäîé ñâîåé äà ïîëüçóþòñÿ ãðåêè â ìåðó, èáî, ðàçóìíî îãðàíè÷åííàÿ, îíà öåëèòåëüíà äëÿ êàæäîãî ãðàæäàíèíà è äëÿ âñåãî ãîñóäàðñòâà, íî èçëèøåê ñâîáîäû ïðèâîäèò ê ðàñïóùåííîñòè è íåîáäóìàííîñòè ïîñòóïêîâ, ÷òî íåòåðïèìî äëÿ äðóãèõ è ãèáåëüíî äëÿ òåõ, êòî åé ïðåäàåòñÿ; (9) äà îçàáîòÿòñÿ ãðåêè ñîãëàñèåì ìåæäó ãîðîäàìè, ìåæäó ïåðâûìè ãðàæäàíàìè è ñîñëîâèÿìè è ìåæäó âñåìè ãðàæäàíàìè â êàæäîì ãîðîäå: åñëè âñå áóäóò æèòü ñîãëàñíî, òùåòíûìè îêàæóòñÿ ïðîòèâ íèõ óñèëèÿ öàðåé è òèðàíîâ; (10) à íåñîãëàñèå è ìÿòåæè áëàãîïðèÿòñòâóþò çëîóìûøëåííèêàì, èáî â ãîðîäñêèõ ñìóòàõ ñòîðîíà, êîòîðàÿ ïîòåðïèò ïîðàæåíèå, ïðåäïî÷òåò ñêîðåå ïðèáåãíóòü ê ïîìîùè ÷óæåçåìöåâ, íåæåëè óñòóïèòü ñîãðàæäàíàì. (11) Äà õðàíÿò ãðåêè ñàìè è äà îáåðåãàþò ñâîèì ïîïå÷åíèåì ñâîáîäó, ÷òî äîáûòà äëÿ íèõ ÷óæèì îðóæèåì, âîçâðàùåíà èì ÷óæîé âåðíîñòüþ; ïóñòü íàðîä ðèìñêèé çíàåò, ÷òî âðó÷èë ñâîáîäó äîñòîéíûì è íå ïðîïàëè íàïðàñíî áëàãî÷åñòèâûå òðóäû åãî. |
49. Nec ignarus huius habitus animorum Quinctius, si sine excidio Lacedaemonis fieri potuisset, fatebatur pacis cum tyranno mentionem admittendam auribus non fuisse; [2] nunc, cum aliter quam ruina gravissimae civitatis opprimi non posset, satius visum esse tyrannum debilitatum ac totis prope viribus ad nocendum cuiquam ademptis relinqui, [3] quam intermori vehementioribus, quam quae pati posset, remediis civitatem sinere, in ipsa vindicta libertatis perituram. Praeteritorum commemorationi subiecit, [4] proficisci sibi in Italiam atque omnem exercitum deportare in animo esse; [5] Demetriadis Chalcidisque praesidia intra decimum diem audituros deducta, Acrocorinthum ipsis extemplo videntibus vacuam Achaeis traditurum, ut omnes scirent utrum Romanis an Aetolis mentiri mos esset, [6] qui male commissam libertatem populo Romano sermonibus distulerint et mutatos pro Macedonibus Romanos dominos. [7] Sed illis nec quid dicerent nec quid facerent, quicquam umquam pensi fuisse; reliquas, civitates monere ut ex factis, non ex dictis, amicos pensent intellegantque quibus credendum et a quibus cavendum sit. [8] Libertate modice utantur; temperatam eam salubrem et singulis et civitatibus esse, nimiam et aliis gravem et ipsis qui habeant praecipitem et effrenatam esse. [9] Concordiae in civitatibus principes et ordines inter se, et in commune omnes civitates consulerent. Adversus consentientes nec regem quemquam satis validum nec tyrannum fore; [10] discordiam et seditionem omnia opportuna insidiantibus facere, cum pars quae domestico certamine inferior sit externo potius se applicet quam civi cedat. [11] Alienis armis partam, externa fide redditam libertatem sua cura custodirent servarentque, ut populus Romanus dignis datam libertatem ac munus suum bene positum sciret. |