Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
30. (1) Óâèäåâ îòðÿä, ñïåøíî óâîäèìûé ïî óçêîé äîðîãå ïîä ãîðó, Ôèëîïåìåí áðîñèë âñþ êîííèöó è êðèòñêèå ÷àñòè íà âðàæåñêèé çàñëîí, âûñòàâëåííûé ïåðåä ëàãåðåì. (2) Çàìåòèâ ïðèáëèæàþùåãîñÿ íåïðèÿòåëÿ è ïîíÿâ, ÷òî ñâîè ïîêèíóëè èõ, ëàêåäåìîíÿíå ñïåðâà ïîïûòàëèñü îòîéòè â ëàãåðü. (3) Íî çàòåì, êîãäà íà íèõ äâèíóëèñü ðàçâåðíóòûì ñòðîåì âñå àõåéöû, îíè èñïóãàëèñü, ÷òî áóäóò çàõâà÷åíû âìåñòå ñ ñàìèì ëàãåðåì, è ðåøèëè ïîñëåäîâàòü çà îòðÿäîì ñâîèõ, êîòîðûé óæå óñïåë îòîéòè äîñòàòî÷íî äàëåêî. (4) Àõåéñêèå ëåãêèå ïåõîòèíöû òîò÷àñ æå âîðâàëèñü â ëàãåðü è ðàçãðàáèëè åãî, îñòàëüíîå âîéñêî ïóñòèëîñü ïðåñëåäîâàòü íåïðèÿòåëÿ. À äîðîãà áûëà òàêàÿ, ÷òî ïåøèé îòðÿä, äàæå íå îïàñàþùèéñÿ âðàãà, ïðîøåë áû ïî íåé ñ òðóäîì. (5) À óæ êîãäà â òûëó çàâÿçàëñÿ áîé, êîãäà ñòðàøíûé âîïëü óæàñà çàìûêàþùèõ äîíåññÿ äî ïåðåäîâûõ ÷àñòåé, òî âñå, ïîáðîñàâ îðóæèå, áðîñèëèñü âðàññûïíóþ ïî ëåñàì, îáñòóïàâøèì äîðîãó. (6)  ìãíîâåíèå îêà ïóòü îêàçàëñÿ çàâàëåí ãðóäîé îðóæèÿ, îñîáåííî êîïüÿìè: îíè âàëèëèñü ïî áîëüøåé ÷àñòè îñòðèÿìè íàçàä è çàãîðîäèëè ïðîõîä íàïîäîáèå ÷àñòîêîëà86. (7) Ôèëîïåìåí ïðèêàçàë âñïîìîãàòåëüíûì îòðÿäàì âñåìè ñèëàìè ïðîäîëæàòü ïðåñëåäîâàíèå — âåäü âðàãàì, îñîáåííî êîííèêàì, òðóäíåå áûëî áåæàòü. Ñàì îí ïîâåë òÿæåëóþ ïåõîòó áîëåå øèðîêîé äîðîãîé ê ðåêå Åâðîòó. (8) Ðàçáèâ òàì ïîä âå÷åð ëàãåðü, îí ñòàë äîæèäàòüñÿ ëåãêîâîîðóæåííûõ, îñòàâëåííûõ äëÿ ïðåñëåäîâàíèÿ íåïðèÿòåëÿ. Îíè ïðèáûëè â ïåðâóþ ñòðàæó ñ èçâåñòèåì, ÷òî òèðàí è íåìíîãèå åãî ïðèáëèæåííûå äîáðàëèñü äî ãîðîäà, à îñòàëüíûå ëàêåäåìîíÿíå, áåçîðóæíûå, ðàçáðåëèñü ïî âñåìó óùåëüþ. Ôèëîïåìåí âåëåë íîâîïðèáûâøèì îòäûõàòü. (9) Ñàì æå âûáðàë èç ìíîæåñòâà âîèíîâ òåõ, ÷òî ïðèáûëè â ëàãåðü ïåðâûìè è óñïåëè óæå ïîäêðåïèòü ñâîè ñèëû ïèùåé è êðàòêèì îòäûõîì; èõ, âîîðóæåííûõ îäíèìè òîëüêî ìå÷àìè, îí íåìåäëåííî âûâåë èç ëàãåðÿ è ïîñòàâèë ïðè äîðîãàõ, èäóùèõ îò äâóõ ãîðîäñêèõ âîðîò — îäíà ê Ôàðàì, äðóãàÿ æå ê Áàðíîñôåíó. Îí áûë óâåðåí, ÷òî èìåííî ýòèìè ïóòÿìè áóäóò âîçâðàùàòüñÿ ñêðûâøèåñÿ ïîñëå áåãñòâà âðàãè. (10) È îí íå îáìàíóëñÿ â ñâîèõ ðàñ÷åòàõ, èáî ëàêåäåìîíÿíå ïðÿòàëèñü ïî ëåñíûì òðîïèíêàì â ãëóáèíå ÷àùè, ïîêóäà åùå íå ïîìåðê ñâåò äíÿ, à ñ íàñòóïëåíèåì âå÷åðà, çàâèäåâ îãíè âðàæåñêîãî ëàãåðÿ, áîêîâûìè äîðîæêàìè ïîòÿíóëèñü ïðî÷ü îò íåãî. (11) Ìèíîâàâ ýòè îãíè è ïîëàãàÿ ñåáÿ â áåçîïàñíîñòè, îíè ñïóñêàëèñü íà áîëüøèå äîðîãè. Òàì-òî è ïåðåõâàòûâàë èõ çàñåâøèé íåïðèÿòåëü: ïåðåáèòî è çàõâà÷åíî áûëî ñòîëü ìíîãî, ÷òî íå áîëüøå ÷åòâåðòè âñåãî âîéñêà èçáåãëî òàêîé ó÷àñòè. (12) Çàïåðøè òèðàíà â ãîðîäå, Ôèëîïåìåí çàòåì îêîëî òðèäöàòè äíåé ïðîâåë, ðàçîðÿÿ ïîëÿ ëàêîíöåâ. Îí âåðíóëñÿ âîñâîÿñè, îñëàáèâ è ïî÷òè ñëîìèâ ìîùü òèðàíà. (13) Ïî ñëàâå ðàòíûõ ïîäâèãîâ àõåéöû ïðèðàâíèâàëè Ôèëîïåìåíà ê ðèìñêîìó êîìàíäóþùåìó è äàæå ñòàâèëè åãî âûøå â òîì, ÷òî êàñàåòñÿ ëàêîíñêîé âîéíû87. |
30. Philopoemen postquam citatum agmen per angustam et proclivem viam duci raptim vidit, equitatum omnem et Cretensium auxiliares in stationem hostium quae pro castris erat emittit. [2] Illi ubi hostes adesse et a suis se desertos viderunt, primo in castra recipere se conati sunt; [3] deinde, postquam instructa acies tota Achaeorum admovebatur, metu ne cum ipsis castris caperentur, sequi suorum agmen aliquantum praegressum insistunt. [4] Extemplo caetrati Achaeorum in castra impetum faciunt et ea diripiunt; ceteri ad persequendos hostes ire pergunt. Erat iter tale, per quod vix tranquillum ab hostili metu agmen expediri posset; [5] ut vero ad postremos proelium ortum est, clamorque terribilis ab tergo paventium ad prima signa est perlatus, pro se quisque armis abiectis in circumiectas itineri silvas diffugiunt, momentoque temporis strage armorum saepta via est, [6] maxime hastis, quae pleraeque adversae cadentes velut vallo obiecto iter impediebant. [7] Philopoemen utcumque possent instare et persequi auxiliaribus iussis — utique enim equitibus haud facilem futuram fugam — ipse gravius agmen via patentiore ad Eurotan amnem deduxit. [8] Ibi castris sub occasum solis positis levem armaturam quam ad persequendum reliquerat hostem opperiebatur. Qui ubi prima vigilia venerunt, nuntiantes tyrannum cum paucis ad urbem penetrasse, ceteram multitudinem inermem toto sparsam vagari saltu, corpora curare eos iubet; [9] ipse ex cetera copia militum, qui quia priores in castra venerant, refecti et cibo sumpto et modica quiete erant, delectos nihil praeter gladios secum ferentes extemplo educit et duarum portarum itineribus, quae Pharas quaeque Barnosthenem ferunt, eos instruxit, qua ex fuga recepturos sese hostes credebat. [10] Nec eum opinio fefellit, nam Lacedaemonii, quoad lucis superfuit quicquam, deviis callibus medio saltu recipiebant se; primo vespere, ut lumina in castris hostium conspexere, e regione eorum occultis semitis se tenuerunt; [11] ubi ea sunt praetergressi, iam tutum rati in patentes vias descenderunt. Ibi excepti ab insidente hoste passim ita multi caesi captique sunt ut vix quarta pars de toto exercitu evaserit. [12] Philopoemen incluso tyranno in urbem insequentes dies prope triginta vastandis agris Laconum absumpsit, debilitatisque ac prope fractis tyranni viribus domum rediit, aequantibus eum gloria rerum Achaeis imperatori Romano [13] et, quod ad Laconum bellum attineret, praeferentibus etiam. |