Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
35. (1)  Ëàêåäåìîíå íàäî áûëî íå ãîðîä áðàòü ñèëîé, íî õèòðîñòüþ çàõâàòèòü òèðàíà, (2) êîòîðîãî ðèìëÿíå óæå ëèøèëè ïðèìîðñêèõ ãîðîäîâ, à àõåéöû ïîïðîñòó çàïåðëè â ñòåíàõ Ëàêåäåìîíà. Òîò, êòî âçÿëñÿ óáèòü åãî, ñòÿæàë áû âåëèêóþ áëàãîäàðíîñòü ëàêåäåìîíÿí. (3) Ïîâîä îòïðàâèòü òóäà ëþäåé èìåëñÿ — âåäü Íàáèñ, âîññòàâøèé ïî íàóùåíèþ ýòîëèéöåâ, òåïåðü ñàì äîêó÷àë èì ïðîñüáàìè î ïîäêðåïëåíèÿõ. (4) Àëåêñàìåíó áûëà äàíà òûñÿ÷à ïåõîòèíöåâ è òðèäöàòü îòáîðíûõ êîííèêîâ èç ìîëîäåæè. Ýòèõ ïîñëåäíèõ ïðåòîð Äàìîêðèò â óæå óïîìÿíóòîì òàéíîì ñîâåòå ýòîëèéñêîãî ïëåìåíè íàïóòñòâîâàë òàê: (5) ïóñòü îíè íå äóìàþò, áóäòî îòïðàâëÿþòñÿ íà âîéíó ñ àõåéöàìè èëè âîîáùå íà êàêîå-òî äåëî, äîñòóïíîå èõ ïðåäïîëîæåíèÿì. ×åãî áû îò íèõ íå ïîòðåáîâàë âäðóã, ñîîáðàçóÿñü ñ îáñòàíîâêîé, Àëåêñàìåí, îíè äîëæíû áåñïðåêîñëîâíî âûïîëíèòü âñå, è äàæå åñëè äåëî ïîêàæåòñÿ èì íåîæèäàííûì, áåçðàññóäíûì, äåðçêèì, èì ñëåäóåò âñå âîñïðèíÿòü òàê, êàê åñëè áû îíè òî÷íî çíàëè, ÷òî äëÿ îäíîãî ýòîãî è ïîñëàíû òóäà èç äîìó. (6) Ñ òàê ïîäãîòîâëåííûìè ëþäüìè Àëåêñàìåí ÿâèëñÿ ê òèðàíó è òîò÷àñ åãî îáíàäåæèë: (7) Àíòèîõ, ìîë, óæå ïåðåïðàâèëñÿ â Åâðîïó; ñêîðî îí áóäåò â Ãðåöèè, ñêîðî çàïîëîíèò è ñóøó, è ìîðå îðóæüåì ñâîèì è ìóæàìè100. Ðèìëÿíàì ïðåäñòîèò óáåäèòüñÿ, ÷òî îíè èìåþò äåëî íå ñ Ôèëèïïîì: íåâîçìîæíî ñîñ÷èòàòü, ñêîëüêî òóò ïåõîòû, êîííèöû, êîðàáëåé; à ñòðîé ñëîíîâ îáåñïå÷èò ïîáåäó â âîéíå îäíèì ñâîèì âèäîì. (8) Ýòîëèéöû ãîòîâû ñî âñåé àðìèåé ÿâèòüñÿ â Ëàêåäåìîí, êàê òîëüêî ïîòðåáóåòñÿ, íî ïîêà ÷òî îíè õîòÿò ïîêàçàòü âñå ñâîè ñèëû ïðèáûâàþùåìó öàðþ. (9) Äà è Íàáèñó íå ñëåäóåò äîïóñêàòü, ÷òîáû åãî âîèíû êîñíåëè â áåçäåëüå, ñèäÿ ïî ñ.177 äîìàì, — ïóñòü îí âûâîäèò èõ çà ãîðîä è óñòðàèâàåò èì ñìîòðû â ïîëíîé âûêëàäêå, óêðåïëÿÿ ýòèì èõ äóõ è óïðàæíÿÿ òåëî; (10) âåäü ïðèâû÷êà îáëåã÷àåò òðóäû, à îáõîäèòåëüíîñòü è äîáðîæåëàòåëüñòâî ïîëêîâîäöà ñïîñîáíû èõ ïðåâðàòèòü äàæå â óäîâîëüñòâèå. Ïîñëå ýòîãî îíè ÷àñòî ñòàëè âûâîäèòü âîéñêî íà ïîëå ïåðåä ãîðîäîì, ê ðåêå Åâðîòó. (11) Òåëîõðàíèòåëè òèðàíà âñåãäà íàõîäèëèñü â ãóùå ðÿäîâ, à ñàì îí ìíîãî ñ òðåìÿ âñàäíèêàìè, ñðåäè êîòîðûõ îáû÷íî áûë è Àëåêñàìåí, ðàçúåçæàë ïåðåä ñòðîåì, îñìàòðèâàÿ åãî îò îäíîãî ôëàíãà äî äðóãîãî. (12) Íà ïðàâîì êðûëå ñòîÿëè ýòîëèéöû: è òå, ÷òî óæå ðàíüøå ñëóæèëè ó òèðàíà âî âñïîìîãàòåëüíûõ ÷àñòÿõ, è ïðèáûâøàÿ ñ Àëåêñàìåíîì òûñÿ÷à âîèíîâ. (13) Âî âðåìÿ ýòèõ ñìîòðîâ Àëåêñàìåí âçÿë ñåáå çà ïðèâû÷êó òî íàõîäèòüñÿ ñðåäè íåìíîãî÷èñëåííûõ ñïóòíèêîâ Íàáèñà, âìåñòå ñ íèì îáúåçæàâøèõ ñòðîé, è äàâàòü ïî õîäó äåëà ñîâåòû, òî (14) ñêàêàòü íà ïðàâûé ôëàíã ê ñâîèì è âñêîðå âîçâðàùàòüñÿ ê òèðàíó, ñëîâíî îòäàâ íåîáõîäèìûå ðàñïîðÿæåíèÿ. (15) Íî â òîò äåíü, êîòîðûé Àëåêñàìåí íàçíà÷èë äëÿ èñïîëíåíèÿ çàìûñëà, îí íåìíîãî ïîåçäèë âåðõàìè ñ òèðàíîì, à ïîòîì óñêàêàë ê ñâîèì è òàê îáðàòèëñÿ ê òåì êîííèêàì, ÷òî ñ íèì âìåñòå ïîñëàíû áûëè â Ëàêåäåìîí: (16) «Òåïåðü — ê äåëó. Òîìó ñàìîìó, ÷òî âàì ïðèêàçàíî âûïîëíèòü òâåðäîé ðóêîé ïîä ìîèì âîäèòåëüñòâîì. (17) Ìóæàéòåñü — äóõ âàø è òåëî äîëæíû áûòü ãîòîâû. Ñìîòðèòå, ÷òî áóäó äåëàòü ÿ, è ïóñòü íè îäèí íå îñòàíåòñÿ â ñòîðîíå. À êòî ïðîìåäëèò èëè ïîñòóïèò ïî-ñâîåìó, íå ïî-ìîåìó, òîò ïóñòü çíàåò — âîçâðàòà äîìîé101 åìó íåò!» Óæàñ îáúÿë âñåõ. Îíè âñïîìíèëè, ñ êàêèìè íàïóòñòâèÿìè èõ ñíàðÿæàëè â äîðîãó. (18) Òèðàí íàïðàâëÿëñÿ ê íèì îò ëåâîãî ôëàíãà. Òóò Àëåêñàìåí ïðèêàçûâàåò êîííèêàì îïóñòèòü êîïüÿ è íå ñïóñêàòü ãëàç ñî ñâîåãî ïðåäâîäèòåëÿ. È ñàì îí ñîáèðàåòñÿ ñ äóõîì, ïðèøåäøèì áûëî â ñìÿòåíèå îò ìûñëåé î ïðåäñòîÿùåì. Íî òîò óæå ðÿäîì — Àëåêñàìåí êèäàåòñÿ íà íåãî è, ïðîíçèâ êîíÿ, ñáðàñûâàåò òèðàíà íà çåìëþ; (19) êîííèêè êîëþò ëåæàùåãî. Ìíîãî óäàðîâ ïðèøëîñü íà ïàíöèðü, ïîêà íàêîíåö îíè äîáðàëèñü äî íåïðèêðûòûõ ÷àñòåé òåëà. Òèðàí èñïóñòèë äóõ, ïðåæäå ÷åì èç ñåðåäèíû ñòðîÿ ê íåìó ïîäîñïåëè íà âûðó÷êó. |
35. Lacedaemone non urbi vis adferenda, sed tyrannus dolo capiendus erat, [2] quem spoliatum maritimis oppidis ab Romanis, tunc intra moenia etiam Lacedaemonis ab Achaeis compulsum qui occupasset occidere, eum totius gratiam rei apud Lacedaemonios laturum. [3] Causam mittendi ad eum habuerunt, quod fatigabat precibus ut auxilia sibi, cum illis auctoribus rebellasset, mitterentur. [4] Mille pedites Alexameno dati sunt et triginta delecti ex iuventute equites. Iis a praetore Damocrito in consilio arcano gentis, de quo ante dictum est, [5] denuntiatur ne se ad bellum Achaicum aut rem ullam, quam sua quisque opinione praecipere posset, crederent missos esse; quidquid Alexamenum res monuisset subiti consilii capere, ad id, quamvis inopinatum temerarium audax, oboedienter exequendum parati essent ac pro eo acciperent, tamquam ad id unum agendum missos ab domo se scirent. [6] Cum his ita praeparatis Alexamenus ad tyrannum venit, quem adveniens extemplo spei implevit: [7] Antiochum iam transisse in Europam, mox in Graecia fore, terras maria armis viris completurum; non cum Philippo rem esse credituros Romanos; numerum iniri peditum equitumque ac navium non posse; elephantorum aciem conspectu ipso debellaturam. [8] Aetolos toto suo exercitu paratos esse venire Lacedaemonem, cum res poscat, sed frequentes armatos ostendere advenienti regi voluisse. [9] Nabidi et ipsi faciendum esse, ut quas haberet copias non sineret sub tectis marcescere otio, sed educeret et in armis decurrere cogeret, simul animos acueret et corpora exerceret; [10] consuetudine leviorem laborem fore, et comitate ac benignitate ducis etiam non iniucundum fieri posse. Educi inde frequenter ante urbem in campum ad Eurotan amnem coepere. [11] Satellites tyranni in media fere acie consistebant; tyrannus cum tribus summum equitibus, inter quos plerumque Alexamenus erat, ante signa vectabatur, cornua extrema invisens; [12] in dextro cornu Aetoli erant, et qui ante auxiliares tyranni fuerant, et qui venerant mille cum Alexameno. [13] Fecerat sibi morem Alexamenus nunc cum tyranno inter paucos ordines circumeundi monendique eum quae in rem esse videbantur, [14] nunc in dextrum cornu ad suos adequitandi, mox inde velut imperato, quod res poposcisset, recipiendi se ad tyrannum. [15] Sed quem diem patrando facinori statuerat, eo paulisper cum tyranno vectatus cum ad suos concessisset, [16] tum equitibus ab domo secum missis «agenda» inquit «res est, iuvenes, audendaque quam me duce impigre exequi iussi estis; [17] parate animos dextras, ne quis in eo quod me viderit facientem, cesset; qui cunctatus fuerit et suum consilium meo interponet, sciat sibi reditum ad penates non esse». Horror cunctos cepit, et meminerant cum quibus mandatis exissent. [18] Tyrannus ab laevo cornu veniebat; ponere hastas equites Alexamenus iubet et se intueri; colligit et ipse animum confusum tantae cogitatione rei. Postquam appropinquabat, impetum facit et transfixo equo tyrannum deturbat; [19] iacentem equites confodiunt; multis frustra in loricam ictibus datis tandem in nudum corpus vulnera pervenerunt, et priusquam a media acie succurreretur, exspiravit. |