Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXV, ãë. 35

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

35. (1)  Ëàêåäå­ìîíå íàäî áûëî íå ãîðîä áðàòü ñèëîé, íî õèò­ðî­ñòüþ çàõâà­òèòü òèðà­íà, (2) êîòî­ðî­ãî ðèì­ëÿíå óæå ëèøè­ëè ïðè­ìîð­ñêèõ ãîðî­äîâ, à àõåé­öû ïîïðî­ñòó çàïåð­ëè â ñòå­íàõ Ëàêåäå­ìî­íà. Òîò, êòî âçÿë­ñÿ óáèòü åãî, ñòÿ­æàë áû âåëè­êóþ áëà­ãî­äàð­íîñòü ëàêåäå­ìî­íÿí. (3) Ïîâîä îòïðà­âèòü òóäà ëþäåé èìåë­ñÿ — âåäü Íàáèñ, âîñ­ñòàâ­øèé ïî íàó­ùå­íèþ ýòî­ëèé­öåâ, òåïåðü ñàì äîêó­÷àë èì ïðîñü­áà­ìè î ïîä­êðåï­ëå­íè­ÿõ. (4) Àëåê­ñà­ìå­íó áûëà äàíà òûñÿ­÷à ïåõî­òèí­öåâ è òðèä­öàòü îòáîð­íûõ êîí­íè­êîâ èç ìîëî­äå­æè. Ýòèõ ïîñëåä­íèõ ïðå­òîð Äàìî­êðèò â óæå óïî­ìÿ­íó­òîì òàé­íîì ñîâå­òå ýòî­ëèé­ñêî­ãî ïëå­ìå­íè íàïóò­ñò­âî­âàë òàê: (5) ïóñòü îíè íå äóìà­þò, áóä­òî îòïðàâ­ëÿ­þò­ñÿ íà âîé­íó ñ àõåé­öà­ìè èëè âîîá­ùå íà êàêîå-òî äåëî, äîñòóï­íîå èõ ïðåä­ïî­ëî­æå­íè­ÿì. ×åãî áû îò íèõ íå ïîòðå­áî­âàë âäðóã, ñîîá­ðà­çó­ÿñü ñ îáñòà­íîâ­êîé, Àëåê­ñà­ìåí, îíè äîëæ­íû áåñ­ïðå­êî­ñëîâ­íî âûïîë­íèòü âñå, è äàæå åñëè äåëî ïîêà­æåò­ñÿ èì íåîæè­äàí­íûì, áåç­ðàñ­ñóä­íûì, äåðç­êèì, èì ñëå­äó­åò âñå âîñ­ïðè­íÿòü òàê, êàê åñëè áû îíè òî÷­íî çíà­ëè, ÷òî äëÿ îäíî­ãî ýòî­ãî è ïîñëà­íû òóäà èç äîìó.

(6) Ñ òàê ïîä­ãîòîâ­ëåí­íû­ìè ëþäü­ìè Àëåê­ñà­ìåí ÿâèë­ñÿ ê òèðà­íó è òîò­÷àñ åãî îáíà­äå­æèë: (7) Àíòèîõ, ìîë, óæå ïåðå­ïðà­âèë­ñÿ â Åâðî­ïó; ñêî­ðî îí áóäåò â Ãðå­öèè, ñêî­ðî çàïî­ëî­íèò è ñóøó, è ìîðå îðó­æüåì ñâî­èì è ìóæà­ìè100. Ðèì­ëÿ­íàì ïðåä­ñòî­èò óáåäèòü­ñÿ, ÷òî îíè èìå­þò äåëî íå ñ Ôèëèï­ïîì: íåâîç­ìîæ­íî ñîñ÷è­òàòü, ñêîëü­êî òóò ïåõîòû, êîí­íè­öû, êîðàá­ëåé; à ñòðîé ñëî­íîâ îáåñ­ïå­÷èò ïîáåäó â âîéíå îäíèì ñâî­èì âèäîì. (8) Ýòî­ëèé­öû ãîòî­âû ñî âñåé àðìè­åé ÿâèòü­ñÿ â Ëàêåäå­ìîí, êàê òîëü­êî ïîòðå­áó­åò­ñÿ, íî ïîêà ÷òî îíè õîòÿò ïîêà­çàòü âñå ñâîè ñèëû ïðè­áû­âàþ­ùå­ìó öàðþ. (9) Äà è Íàáè­ñó íå ñëå­äó­åò äîïóñ­êàòü, ÷òîáû åãî âîè­íû êîñ­íå­ëè â áåç­äå­ëüå, ñèäÿ ïî ñ.177 äîìàì, — ïóñòü îí âûâî­äèò èõ çà ãîðîä è óñòðà­è­âà­åò èì ñìîò­ðû â ïîë­íîé âûêëàä­êå, óêðåï­ëÿÿ ýòèì èõ äóõ è óïðàæ­íÿÿ òåëî; (10) âåäü ïðè­âû÷­êà îáëåã­÷à­åò òðóäû, à îáõî­äè­òåëü­íîñòü è äîá­ðî­æå­ëà­òåëü­ñòâî ïîë­êî­âî­ä­öà ñïî­ñîá­íû èõ ïðå­âðà­òèòü äàæå â óäî­âîëü­ñò­âèå.

Ïîñëå ýòî­ãî îíè ÷àñòî ñòà­ëè âûâî­äèòü âîé­ñêî íà ïîëå ïåðåä ãîðî­äîì, ê ðåêå Åâðî­òó. (11) Òåëî­õðà­íè­òå­ëè òèðà­íà âñå­ãäà íàõî­äè­ëèñü â ãóùå ðÿäîâ, à ñàì îí ìíî­ãî ñ òðå­ìÿ âñàä­íè­êà­ìè, ñðå­äè êîòî­ðûõ îáû÷­íî áûë è Àëåê­ñà­ìåí, ðàçú­åç­æàë ïåðåä ñòðî­åì, îñìàò­ðè­âàÿ åãî îò îäíî­ãî ôëàí­ãà äî äðó­ãî­ãî. (12) Íà ïðà­âîì êðû­ëå ñòî­ÿ­ëè ýòî­ëèé­öû: è òå, ÷òî óæå ðàíü­øå ñëó­æè­ëè ó òèðà­íà âî âñïî­ìî­ãà­òåëü­íûõ ÷àñòÿõ, è ïðè­áûâ­øàÿ ñ Àëåê­ñà­ìå­íîì òûñÿ­÷à âîè­íîâ. (13) Âî âðå­ìÿ ýòèõ ñìîò­ðîâ Àëåê­ñà­ìåí âçÿë ñåáå çà ïðè­âû÷­êó òî íàõî­äèòü­ñÿ ñðå­äè íåìíî­ãî­÷èñ­ëåí­íûõ ñïóò­íè­êîâ Íàáè­ñà, âìå­ñòå ñ íèì îáú­åç­æàâ­øèõ ñòðîé, è äàâàòü ïî õîäó äåëà ñîâå­òû, òî (14) ñêà­êàòü íà ïðà­âûé ôëàíã ê ñâî­èì è âñêî­ðå âîç­âðà­ùàòü­ñÿ ê òèðà­íó, ñëîâ­íî îòäàâ íåîá­õî­äè­ìûå ðàñ­ïî­ðÿ­æå­íèÿ. (15) Íî â òîò äåíü, êîòî­ðûé Àëåê­ñà­ìåí íàçíà­÷èë äëÿ èñïîë­íå­íèÿ çàìûñ­ëà, îí íåìíî­ãî ïîåçäèë âåð­õà­ìè ñ òèðà­íîì, à ïîòîì óñêà­êàë ê ñâî­èì è òàê îáðà­òèë­ñÿ ê òåì êîí­íè­êàì, ÷òî ñ íèì âìå­ñòå ïîñëà­íû áûëè â Ëàêåäå­ìîí: (16) «Òåïåðü — ê äåëó. Òîìó ñàìî­ìó, ÷òî âàì ïðè­êà­çà­íî âûïîë­íèòü òâåð­äîé ðóêîé ïîä ìîèì âîäè­òåëü­ñò­âîì. (17) Ìóæàé­òåñü — äóõ âàø è òåëî äîëæ­íû áûòü ãîòî­âû. Ñìîò­ðè­òå, ÷òî áóäó äåëàòü ÿ, è ïóñòü íè îäèí íå îñòà­íåò­ñÿ â ñòî­ðîíå. À êòî ïðî­ìåä­ëèò èëè ïîñòó­ïèò ïî-ñâî­å­ìó, íå ïî-ìîå­ìó, òîò ïóñòü çíà­åò — âîç­âðà­òà äîìîé101 åìó íåò!» Óæàñ îáú­ÿë âñåõ. Îíè âñïîì­íè­ëè, ñ êàêè­ìè íàïóò­ñò­âè­ÿ­ìè èõ ñíà­ðÿ­æà­ëè â äîðî­ãó. (18) Òèðàí íàïðàâ­ëÿë­ñÿ ê íèì îò ëåâî­ãî ôëàí­ãà. Òóò Àëåê­ñà­ìåí ïðè­êà­çû­âà­åò êîí­íè­êàì îïó­ñòèòü êîïüÿ è íå ñïóñ­êàòü ãëàç ñî ñâî­åãî ïðåä­âî­äè­òå­ëÿ. È ñàì îí ñîáè­ðà­åò­ñÿ ñ äóõîì, ïðè­øåä­øèì áûëî â ñìÿ­òå­íèå îò ìûñ­ëåé î ïðåä­ñòî­ÿ­ùåì. Íî òîò óæå ðÿäîì — Àëåê­ñà­ìåí êèäà­åò­ñÿ íà íåãî è, ïðîí­çèâ êîíÿ, ñáðà­ñû­âà­åò òèðà­íà íà çåì­ëþ; (19) êîí­íè­êè êîëþò ëåæà­ùå­ãî. Ìíî­ãî óäà­ðîâ ïðè­øëîñü íà ïàí­öèðü, ïîêà íàêî­íåö îíè äîáðà­ëèñü äî íåïðè­êðû­òûõ ÷àñòåé òåëà. Òèðàí èñïó­ñòèë äóõ, ïðåæ­äå ÷åì èç ñåðåäè­íû ñòðîÿ ê íåìó ïîäî­ñïå­ëè íà âûðó÷­êó.

35. La­ce­dae­mo­ne non ur­bi vis ad­fe­ren­da, sed ty­ran­nus do­lo ca­pien­dus erat, [2] quem spo­lia­tum ma­ri­ti­mis op­pi­dis ab Ro­ma­nis, tunc intra moe­nia etiam La­ce­dae­mo­nis ab Achaeis com­pul­sum qui oc­cu­pas­set oc­ci­de­re, eum to­tius gra­tiam rei apud La­ce­dae­mo­nios la­tu­rum. [3] Cau­sam mit­ten­di ad eum ha­bue­runt, quod fa­ti­ga­bat pre­ci­bus ut auxi­lia si­bi, cum il­lis auc­to­ri­bus re­bel­las­set, mit­te­ren­tur. [4] Mil­le pe­di­tes Ale­xa­me­no da­ti sunt et tri­gin­ta de­lec­ti ex iuven­tu­te equi­tes. Iis a prae­to­re Da­moc­ri­to in con­si­lio ar­ca­no gen­tis, de quo an­te dic­tum est, [5] de­nun­tia­tur ne se ad bel­lum Achai­cum aut rem ul­lam, quam sua quis­que opi­nio­ne prae­ci­pe­re pos­set, cre­de­rent mis­sos es­se; quid­quid Ale­xa­me­num res mo­nuis­set su­bi­ti con­si­lii ca­pe­re, ad id, quam­vis ino­pi­na­tum te­me­ra­rium audax, oboe­dien­ter exe­quen­dum pa­ra­ti es­sent ac pro eo ac­ci­pe­rent, tam­quam ad id unum agen­dum mis­sos ab do­mo se sci­rent. [6] Cum his ita prae­pa­ra­tis Ale­xa­me­nus ad ty­ran­num ve­nit, quem ad­ve­niens ex­templo spei imple­vit: [7] An­tio­chum iam tran­sis­se in Euro­pam, mox in Grae­cia fo­re, ter­ras ma­ria ar­mis vi­ris comple­tu­rum; non cum Phi­lip­po rem es­se cre­di­tu­ros Ro­ma­nos; nu­me­rum ini­ri pe­di­tum equi­tum­que ac na­vium non pos­se; ele­phan­to­rum aciem conspec­tu ip­so de­bel­la­tu­ram. [8] Aeto­los to­to suo exer­ci­tu pa­ra­tos es­se ve­ni­re La­ce­dae­mo­nem, cum res pos­cat, sed fre­quen­tes ar­ma­tos os­ten­de­re ad­ve­nien­ti re­gi vo­luis­se. [9] Na­bi­di et ip­si fa­cien­dum es­se, ut quas ha­be­ret co­pias non si­ne­ret sub tec­tis mar­ces­ce­re otio, sed edu­ce­ret et in ar­mis de­cur­re­re co­ge­ret, si­mul ani­mos acue­ret et cor­po­ra exer­ce­ret; [10] con­sue­tu­di­ne le­vio­rem la­bo­rem fo­re, et co­mi­ta­te ac be­nig­ni­ta­te du­cis etiam non iniu­cun­dum fie­ri pos­se. Edu­ci in­de fre­quen­ter an­te ur­bem in cam­pum ad Euro­tan am­nem coe­pe­re. [11] Sa­tel­li­tes ty­ran­ni in me­dia fe­re acie con­sis­te­bant; ty­ran­nus cum tri­bus sum­mum equi­ti­bus, in­ter quos ple­rum­que Ale­xa­me­nus erat, an­te sig­na vec­ta­ba­tur, cor­nua extre­ma in­vi­sens; [12] in dextro cor­nu Aeto­li erant, et qui an­te auxi­lia­res ty­ran­ni fue­rant, et qui ve­ne­rant mil­le cum Ale­xa­me­no. [13] Fe­ce­rat si­bi mo­rem Ale­xa­me­nus nunc cum ty­ran­no in­ter pau­cos or­di­nes cir­cu­meun­di mo­nen­di­que eum quae in rem es­se vi­de­ban­tur, [14] nunc in dextrum cor­nu ad suos ade­qui­tan­di, mox in­de ve­lut im­pe­ra­to, quod res po­pos­cis­set, re­ci­pien­di se ad ty­ran­num. [15] Sed quem diem pat­ran­do fa­ci­no­ri sta­tue­rat, eo pau­lis­per cum ty­ran­no vec­ta­tus cum ad suos con­ces­sis­set, [16] tum equi­ti­bus ab do­mo se­cum mis­sis «agen­da» in­quit «res est, iuve­nes, auden­da­que quam me du­ce im­pig­re exe­qui ius­si es­tis; [17] pa­ra­te ani­mos dextras, ne quis in eo quod me vi­de­rit fa­cien­tem, ces­set; qui cuncta­tus fue­rit et suum con­si­lium meo in­ter­po­net, sciat si­bi re­di­tum ad pe­na­tes non es­se». Hor­ror cunctos ce­pit, et me­mi­ne­rant cum qui­bus man­da­tis exis­sent. [18] Ty­ran­nus ab lae­vo cor­nu ve­nie­bat; po­ne­re has­tas equi­tes Ale­xa­me­nus iubet et se in­tue­ri; col­li­git et ip­se ani­mum con­fu­sum tan­tae co­gi­ta­tio­ne rei. Postquam appro­pin­qua­bat, im­pe­tum fa­cit et transfi­xo equo ty­ran­num de­tur­bat; [19] iacen­tem equi­tes con­fo­diunt; mul­tis frustra in lo­ri­cam ic­ti­bus da­tis tan­dem in nu­dum cor­pus vul­ne­ra per­ve­ne­runt, et pri­us­quam a me­dia acie suc­cur­re­re­tur, exspi­ra­vit.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 100Íåðåä­êîå ó Ëèâèÿ ñëî­âî­ñî­÷å­òà­íèå, ïîä­ñêà­çàí­íîå, íåñî­ìíåí­íî, ïåð­âûì ñòè­õîì «Ýíå­èäû».
  • 101Áóêâ.: «ê ïåíà­òàì» (ðèì­ñêèå áîãè ðîä­íî­ãî äîìà).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010226 1327007032 1327008059 1364003536 1364003537 1364003538