Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
42. (1) Íàïðÿæåííî ãîòîâèëèñü ê íîâîé âîéíå ðèìëÿíå — íå îòñòàâàë è Àíòèîõ. (2) Òðè òîëüêî ãîðîäà çàäåðæèâàëè åãî: Ñìèðíà, Àëåêñàíäðèÿ Òðîàäñêàÿ è Ëàìïñàê*118*. Îí ïîêà ÷òî íå ìîã íè âçÿòü èõ ñèëîé, íè ñêëîíèòü ê äðóæåñêîìó ñîãëàøåíèþ. Íî íå õîòåë îí è îñòàâëÿòü èõ â ñâîåì òûëó, ïåðåïðàâëÿÿñü â Åâðîïó. Óäåðæèâàëè åãî òàêæå ðàçìûøëåíèÿ î Ãàííèáàëå. (3) Ñíà÷àëà öàðü çàòÿíóë äåëî ñ îòïðàâêîé áåñïàëóáíûõ ñóäîâ, êîòîðûå îí ñîáèðàëñÿ ïîñëàòü ñ Ãàííèáàëîì â Àôðèêó; (4) ïîòîì íà÷àëèñü îáñóæäåíèÿ: à ñòîèò ëè âîîáùå åãî ïîñûëàòü? Îñîáåííî ïîñòàðàëñÿ òóò ýòîëèåö Ôîàíò, êîòîðûé, ââåðãíóâ â ñìóòó âñþ Ãðåöèþ, äîêëàäûâàë î òîì, ÷òî çàõâà÷åíà Äåìåòðèàäà. (5) È ïîäîáíî òîìó êàê ãðåêàì îí ñî÷èíÿë ïðî öàðÿ íåáûëèöû, ïðåóâåëè÷èâàÿ åãî ìîùü, è òåì ìíîãèõ âîîäóøåâèë, òàê æå òî÷íî òåïåðü ïóñòûìè ðå÷àìè îáíàäåæèâàë îí ñàìîãî öàðÿ: âñå, ìîë, ïðèçûâàþò åãî â ñâîèõ ìîëèòâàõ, ëþäè ñáåãóòñÿ-äå íà áåðåã, ÷òîáû âûñìàòðèâàòü ïðèáëèæåíèå öàðñêîãî ôëîòà; (6) Ôîàíò æå îñìåëèëñÿ îòãîâàðèâàòü öàðÿ îò óæå ïî÷òè ÷òî èì ïðèíÿòîãî ðåøåíèÿ î Ãàííèáàëå: íå ñòîèò îòäåëÿòü íèêàêîé ÷àñòè îò öàðñêîãî ôëîòà, (7) à óæ åñëè êîðàáëè áóäóò îòïðàâëåíû, òî ïóñòü èìè êîìàíäóåò êòî óãîäíî, òîëüêî íå Ãàííèáàë. (8) Îí èçãíàííèê. Îí ïóíèåö. Åãî ñóäüáà è íðàâ ìîãóò ìåíÿòü åãî çàìûñëû òûñÿ÷ó ðàç íà äíþ. (9) È äàæå ñàìà âîèíñêàÿ åãî ñëàâà, êîòîðàÿ âñåõ âëå÷åò ê íåìó, êàê ê íåâåñòå ïðèäàíîå, äëÿ öàðñêîãî ïîëêîâîäöà èçáûòî÷íà. Öàðü — âîò êòî äîëæåí áûòü íà âèäó ó âñåõ — åäèíñòâåííûé âîæäü, åäèíñòâåííûé ïîâåëèòåëü! (10) Çàãóáè ñ.182 Ãàííèáàë äîâåðåííûé åìó ôëîò èëè âîéñêî, óðîí áóäåò òî÷íî òàêîâ æå, êàê åñëè áû èìè êîìàíäîâàë ëþáîé äðóãîé. Íî óäàéñÿ åìó ÷òî-íèáóäü, è âñÿ ñëàâà äîñòàíåòñÿ Ãàííèáàëó — íå Àíòèîõó. (11) Åñëè æå â ýòîé âåëèêîé âîéíå óäàñòñÿ îäîëåòü ðèìëÿí, òî åñòü ëè íàäåæäà, ÷òî Ãàííèáàë ñîãëàñèòñÿ æèòü ïîä âëàñòüþ öàðÿ, ÷òî ïîä÷èíèòñÿ îäíîìó ÷åëîâåêó, — îí, êîòîðûé, ìîæíî ñêàçàòü, è ñîáñòâåííîìó îòå÷åñòâó íå ïîä÷èíèëñÿ? (12) Íå äëÿ òîãî îí ñ ìîëîäûõ ëåò âîñïèòûâàë â ñâîåé äóøå íàäåæäó âëàñòâîâàòü íàä âñåì ìèðîì, ÷òîáû â ñòàðîñòè òåðïåòü íàä ñîáîé ãîñïîäèíà. (13) Öàðü íå íóæäàåòñÿ â Ãàííèáàëå êàê ïîëêîâîäöå — åãî ìîæíî èñïîëüçîâàòü êàê ñïóòíèêà è ñîâåòíèêà. (14) Óìåðåííàÿ âûãîäà îò åãî âåëèêîãî äàðà íå áóäåò íè îáðåìåíèòåëüíà, íè áåñïîëåçíà: à êîãäà òðåáóþò ñëèøêîì ìíîãîãî, ýòî òÿãîñòíî è äëÿ äàþùåãî, è äëÿ ïîëó÷àþùåãî. |
42. Intentis in apparatum novi belli Romanis ne ab Antiocho quidem cessabatur. [2] Tres eum civitates tenebant, Zmyrna et Alexandria Troas et Lampsacus, quas neque vi expugnare ad eam diem poterat neque condicionibus in amicitiam perlicere, neque ab tergo relinquere traiciens ipse in Europam volebat. Tenuit eum et de Hannibale deliberatio. [3] Et primo naves apertae, quas cum eo missurus in Africam fuerat, moratae sunt; [4] deinde an omnino mittendus esset, consultatio mota est, maxime a Thoante Aetolo, qui omnibus in Graecia tumultu completis Demetriadem adferebat in potestate esse [5] et, quibus mendaciis de rege, multiplicando verbis copias eius, erexerat multorum in Graecia animos, iisdem et regis spem inflabat: omnium votis eum accersi, concursum ad littora futurum, unde classem regiam prospexissent. [6] Hic idem ausus de Hannibale est movere sententiam prope iam certam regis. Nam neque dimittendam partem navium a classe regia censebat, [7] neque, si mittendae naves forent, minus quemquam ei classi quam Hannibalem praeficiendum: [8] exulem illum et Poenum esse, cui mille in dies nova consilia vel fortuna sua vel ingenium possit facere, [9] et ipsam eam gloriam belli, qua velut dote Hannibal concilietur, nimiam in praefecto regio esse. Regem conspici, regem unum ducem, unum imperatorem videri debere. [10] Si classem, si exercitum amittat Hannibal, idem damni fore ac si per alium ducem amittantur; si quid prospere eveniat, Hannibalis eam, non Antiochi gloriam fore; [11] si vero universo bello vincendi Romanos fortuna detur, quam spem esse sub rege victurum Hannibalem, uni subiectum, qui patriam prope non tulerit? [12] Non ita se a iuventa eum gessisse, spe animoque complexum orbis terrarum imperium, ut in senectute dominum laturus videatur. Nihil opus esse regi duce Hannibale; [13] comite et consiliario eodem ad bellum uti posse. [14] Modicum fructum ex ingenio tali neque gravem neque inutilem fore; si summa petantur, et dantem et accipientem praegravatura. |