Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXV, ãë. 49

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

ñ.186 49. (1) Íà ýòî Êâèíê­öèé çàìå­òèë, ÷òî Àðõèäàì áîëü­øå äóìà­åò î òåõ, â ÷üåì ïðè­ñóò­ñò­âèè îí ãîâî­ðèò, ÷åì î òåõ, ê êîìó îáðà­ùà­åò­ñÿ. (2) Àõåé­öàì-òî õîðî­øî èçâåñò­íî, ÷òî ãðîç­íû ýòî­ëèé­öû ëèøü íà ñëî­âàõ, à íå â äåëå, áîëü­øå íà ñõîä­êàõ, ÷åì â áîå­âîì ñòðîþ. (3) Òàê ÷òî íå îá àõåé­öàõ ïå÷åò­ñÿ òåïåðü Àðõèäàì — îí çíà­åò, ÷òî èì ýòî­ëèé­öû è áåç òîãî õîðî­øî çíà­êî­ìû. Âûõâà­ëÿ­åò­ñÿ îí ïåðåä öàð­ñêè­ìè ïîñëà­ìè, à ÷åðåç íèõ — ïåðåä îòñóò­ñò­âó­þ­ùèì öàðåì. (4) Åñëè êòî-íèáóäü ðàíü­øå íå ñìîã ïîíÿòü, ÷òî æå ñâå­ëî äðóã ñ äðó­ãîì Àíòèî­õà è ýòî­ëèé­öåâ, òî òåïåðü åìó ýòî ñòàíåò ÿñíî èç ïîñîëü­ñêèõ ðå÷åé: îíè ïî î÷å­ðåäè ëãóò è áàõâà­ëÿò­ñÿ ìîùüþ, êîòî­ðîé ó íèõ íåò, âîîäó­øåâ­ëÿÿ äðóã äðó­ãà ïóñòîé íàäåæ­äîé è ñàìè îò ýòî­ãî âîîäó­øåâ­ëÿ­ÿñü. (5) «Ýòî­ëèé­öû, — ãîâî­ðèë Êâèíê­öèé, — ðàñ­ñêà­çû­âà­þò, áóä­òî îíè ïîáåäè­ëè Ôèëèï­ïà, äîá­ëå­ñòüþ ñâî­åþ çàùè­òè­ëè ðèì­ëÿí, à òàê­æå, êàê âû òîëü­êî ÷òî ñëû­øà­ëè, ÷òî çà íèìè ïîé­äå­òå è âû, è ïðî­÷èå ãîðî­äà è íàðî­äû; öàðü æå, ñî ñâî­åé ñòî­ðî­íû, ÷âà­íèò­ñÿ ïîë­÷è­ùà­ìè ïåõî­òèí­öåâ è êîí­íè­êîâ, è óæå ìîðÿ íå âèä­íî îò åãî êîðàá­ëåé, (6) íî âñå ýòî î÷åíü ïîõî­æå íà òîò îáåä, êàêèì ïîò­÷å­âàë ìåíÿ â Õàë­êèäå ìîé ãîñòå­ïðè­è­ìåö, õîðî­øèé ÷åëî­âåê è ðàäóø­íûé õîçÿ­èí. Îí îáõî­äè­òåëü­íî ïðè­íè­ìàë íàñ â ðàç­ãàð ëåòà, à êîãäà ìû ïîäè­âè­ëèñü, îòêóäà ó íåãî â ýòî âðå­ìÿ ãîäà òàêîå èçîáè­ëèå ðàç­íî­îá­ðàç­íîé äè÷è, (7) îí, óëûá­íóâ­øèñü è íå õâà­ñòà­ÿñü, êàê íàøè íûíåø­íèå ïðî­òèâ­íè­êè, îáú­ÿñ­íèë, ÷òî âñå, êàçàâ­øå­å­ñÿ íàì ìÿñîì ðàç­ëè÷­íûõ äèêèõ çâå­ðåé, èçãîòîâ­ëå­íî èç äîìàø­íåé ñâè­íè­íû ñ ïîìî­ùüþ ðàç­íûõ ïðè­ïðàâ»133. (8) Ýòî æå ñàìîå, ïðî­äîë­æàë Êâèíê­öèé, ìîæ­íî ñêà­çàòü î âîåí­íûõ ñèëàõ öàðÿ, êîòî­ðû­ìè çäåñü òîëü­êî ÷òî áàõâà­ëè­ëèñü. Íàì ãîâî­ðè­ëè î ðàç­íûõ ðîäàõ âîéñê, ïîìè­íà­ëè íåñëû­õàí­íûå èìå­íà ðàç­ëè÷­íûõ ïëå­ìåí — âñåõ ýòèõ äàõîâ, ìèäèé­öåâ, êàäó­ñè­åâ, ýëè­ìå­åâ. Äà ýòî æå âñ¸ ñèðèé­öû, à çíà­÷èò, äóøîþ ñêî­ðåå ðàáû, ÷åì âîè­íû. (9) «À åñëè áû ìîã ÿ, àõåé­öû, âúÿâü ïîêà­çàòü âàì, êàê ìåòàë­ñÿ âåëè­êèé öàðü òî òóäà, òî ñþäà — èç Äåìåò­ðè­à­äû òî â Ëàìèþ íà ñîáðà­íèå ýòî­ëèé­öåâ, òî â Õàë­êèäó, — (10) âû áû óâèäå­ëè, ÷òî â öàð­ñêîì ëàãå­ðå åäâà íàáå­ðåò­ñÿ êàêèõ-òî íåïîë­íûõ äâà ëåãè­î­íà; óâèäå­ëè áû, êàê öàðü ÷óòü ëè íå ñ ïðîòÿ­íó­òîþ ðóêîé âûêëÿí­÷è­âà­åò ó ýòî­ëèé­öåâ ïðî­äî­âîëü­ñò­âèå, (11) ÷òîáû âûäàòü âîè­íàì õëåá­íîå äîâîëü­ñò­âèå; êàê îí ïîïðî­øàé­íè­÷à­åò, êàê îáå­ùà­åò ëèõ­âó, ìîëÿ ññóäèòü åìó äåíåã äëÿ âûïëà­òû æàëî­âà­íüÿ; êàê ñòî­èò ó âîðîò Õàë­êèäû, à åãî òóäà íå ïóñ­êà­þò; êàê âîç­âðà­ùà­åò­ñÿ â Ýòî­ëèþ, ïîâèäàâ ëèøü Àâëèäó è Åâðèï. Çðÿ äîâå­ðèë­ñÿ Àíòèîõ ýòî­ëèé­öàì, à ýòî­ëèé­öû — öàð­ñêî­ìó òùå­ñëà­âèþ. (12) Òåì ìåíü­øå ó âàñ îñíî­âà­íèé âäà­âàòü­ñÿ â îáìàí — ïîëî­æè­òåñü íà ïðî­âå­ðåí­íóþ è èñïû­òàí­íóþ äðóæ­áó ðèì­ëÿí. (13) À òî, ÷òî òóò âûäà­þò âàì çà íàè­ëó÷­øåå — íå ââÿ­çû­âàòü­ñÿ â âîé­íó, — ýòî ñàìîå íåâû­ãîä­íîå äëÿ âàñ. Âåäü èìåí­íî òàê âû, íå ñòÿ­æàâ áëà­ãî­äàð­íî­ñòè è íå ÿâèâ äîñòî­èí­ñòâà, ñòà­íå­òå òîëü­êî íàãðà­äîé äëÿ ïîáåäè­òå­ëÿ».

49. Ad ea Quincti­us, co­ram qui­bus ma­gis quam apud quos ver­ba fa­ce­ret, di­ce­re Ar­chi­da­mum ra­tio­nem ha­buis­se: [2] Achaeos enim pro­be sci­re Aeto­lo­rum om­nem fe­ro­ciam in ver­bis non in fac­tis es­se, et in con­ci­liis ma­gis con­tio­ni­bus­que quam in acie ap­pa­re­re: [3] ita­que par­vi Achaeo­rum exis­ti­ma­tio­nem, qui­bus no­tos es­se se sci­rent, fe­cis­se; le­ga­tis re­gis et per eos ab­sen­ti re­gi eum se iac­tas­se. [4] Quod si quis an­tea ig­no­ras­set quae res An­tio­chum et Aeto­los co­niun­xis­set, ex le­ga­to­rum ser­mo­ne po­tuis­se ap­pa­re­re, men­tien­do in vi­cem iac­tan­do­que vi­res quas non ha­be­rent, inflas­se va­na spe at­que infla­tos es­se, «dum hi ab se vic­tum Phi­lip­pum, [5] sua vir­tu­te pro­tec­tos Ro­ma­nos et, quae mo­do audie­ba­tis, nar­rant vos ce­te­ras­que ci­vi­ta­tes et gen­tes suam sec­tam es­se se­cu­tu­ros, rex contra pe­di­tum equi­tum­que nu­bes iac­tat et conster­nit ma­ria clas­si­bus suis. [6] Est autem res si­mil­li­ma ce­nae Chal­ci­den­sis hos­pi­tis mei, et ho­mi­nis bo­ni et sci­ti con­vi­va­to­ris, apud quem solsti­tia­li tem­po­re co­mi­ter ac­cep­ti cum mi­ra­re­mur, un­de il­li eo tem­po­re an­ni tam va­ria et mul­ta ve­na­tio, [7] ho­mo non quam is­ti sunt glo­rio­sus re­ni­dens con­di­men­tis ait va­rie­ta­tem il­lam et spe­ciem fe­ri­nae car­nis ex man­sue­to sue fac­tam». Hoc di­ci ap­te in co­pias re­gis, quae pau­lo an­te iac­ta­tae sint, pos­se: [8] va­ria enim ge­ne­ra ar­mo­rum et mul­ta no­mi­na gen­tium inau­di­ta­rum, Da­has et Me­dos et Ca­du­sios et Ely­maeos, Su­ros om­nes es­se, haud pau­lo man­ci­pio­rum me­lius prop­ter ser­vi­lia in­ge­nia quam mi­li­tum ge­nus. [9] «Et uti­nam su­bi­ce­re vestris ocu­lis, Achaei, pos­sem con­cur­sa­tio­nem re­gis mag­ni ab De­met­ria­de nunc La­miam in con­ci­lium Aeto­lo­rum nunc Chal­ci­dem; [10] vi­de­re­tis vix dua­rum ma­le ple­na­rum le­giun­cu­la­rum instar in castris re­gis; vi­de­re­tis re­gem nunc men­di­can­tem pro­pe fru­men­tum ab Aeto­lis, [11] quod mi­li­ti ad­me­tia­tur, nunc mu­tuas pe­cu­nias fae­no­re in sti­pen­dium quae­ren­tem, nunc ad por­tas Chal­ci­dis stan­tem et mox, in­de exclu­sum, ni­hil aliud quam Auli­de at­que Euri­po spec­ta­tis in Aeto­liam re­deun­tem. Ma­le cre­di­de­runt et An­tio­chus Aeto­lis et Aeto­li re­giae va­ni­ta­ti: [12] quo mi­nus vos de­ci­pi de­be­tis, sed ex­per­tae po­tius spec­ta­tae­que Ro­ma­no­rum fi­dei cre­de­re. [13] Nam quod op­ti­mum es­se di­cunt, non in­ter­po­ni vos bel­lo, ni­hil im­mo tam alie­num re­bus vestris est; quip­pe si­ne gra­tia si­ne dig­ni­ta­te prae­mium vic­to­ris eri­tis».

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 133Âèäè­ìî, ðàñ­ïðî­ñòðà­íåí­íûé ðàñ­ñêàç. Ñð.: Ïåò­ðî­íèé. Ñàòè­ðè­êîí, 69—70: «Êàçà­ëîñü, ïîñòàâ­ëåí áûë îòêîðì­ëåí­íûé ãóñü, îáëî­æåí­íûé ðûáîé è âñÿ­÷å­ñêîé äè÷üþ… êîãäà Òðè­ìàë­õè­îí ïðî­èç­íåñ: …Âñå ýòî ìîé ïîâàð èç ñâè­íüè ñîñòðÿ­ïàë» (ïåð. À. Ãàâ­ðè­ëî­âà).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007032 1327008059 1327009004 1364003550 1364003551 1364003600