Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
ñ.186 49. (1) Íà ýòî Êâèíêöèé çàìåòèë, ÷òî Àðõèäàì áîëüøå äóìàåò î òåõ, â ÷üåì ïðèñóòñòâèè îí ãîâîðèò, ÷åì î òåõ, ê êîìó îáðàùàåòñÿ. (2) Àõåéöàì-òî õîðîøî èçâåñòíî, ÷òî ãðîçíû ýòîëèéöû ëèøü íà ñëîâàõ, à íå â äåëå, áîëüøå íà ñõîäêàõ, ÷åì â áîåâîì ñòðîþ. (3) Òàê ÷òî íå îá àõåéöàõ ïå÷åòñÿ òåïåðü Àðõèäàì — îí çíàåò, ÷òî èì ýòîëèéöû è áåç òîãî õîðîøî çíàêîìû. Âûõâàëÿåòñÿ îí ïåðåä öàðñêèìè ïîñëàìè, à ÷åðåç íèõ — ïåðåä îòñóòñòâóþùèì öàðåì. (4) Åñëè êòî-íèáóäü ðàíüøå íå ñìîã ïîíÿòü, ÷òî æå ñâåëî äðóã ñ äðóãîì Àíòèîõà è ýòîëèéöåâ, òî òåïåðü åìó ýòî ñòàíåò ÿñíî èç ïîñîëüñêèõ ðå÷åé: îíè ïî î÷åðåäè ëãóò è áàõâàëÿòñÿ ìîùüþ, êîòîðîé ó íèõ íåò, âîîäóøåâëÿÿ äðóã äðóãà ïóñòîé íàäåæäîé è ñàìè îò ýòîãî âîîäóøåâëÿÿñü. (5) «Ýòîëèéöû, — ãîâîðèë Êâèíêöèé, — ðàññêàçûâàþò, áóäòî îíè ïîáåäèëè Ôèëèïïà, äîáëåñòüþ ñâîåþ çàùèòèëè ðèìëÿí, à òàêæå, êàê âû òîëüêî ÷òî ñëûøàëè, ÷òî çà íèìè ïîéäåòå è âû, è ïðî÷èå ãîðîäà è íàðîäû; öàðü æå, ñî ñâîåé ñòîðîíû, ÷âàíèòñÿ ïîë÷èùàìè ïåõîòèíöåâ è êîííèêîâ, è óæå ìîðÿ íå âèäíî îò åãî êîðàáëåé, (6) íî âñå ýòî î÷åíü ïîõîæå íà òîò îáåä, êàêèì ïîò÷åâàë ìåíÿ â Õàëêèäå ìîé ãîñòåïðèèìåö, õîðîøèé ÷åëîâåê è ðàäóøíûé õîçÿèí. Îí îáõîäèòåëüíî ïðèíèìàë íàñ â ðàçãàð ëåòà, à êîãäà ìû ïîäèâèëèñü, îòêóäà ó íåãî â ýòî âðåìÿ ãîäà òàêîå èçîáèëèå ðàçíîîáðàçíîé äè÷è, (7) îí, óëûáíóâøèñü è íå õâàñòàÿñü, êàê íàøè íûíåøíèå ïðîòèâíèêè, îáúÿñíèë, ÷òî âñå, êàçàâøååñÿ íàì ìÿñîì ðàçëè÷íûõ äèêèõ çâåðåé, èçãîòîâëåíî èç äîìàøíåé ñâèíèíû ñ ïîìîùüþ ðàçíûõ ïðèïðàâ»133. (8) Ýòî æå ñàìîå, ïðîäîëæàë Êâèíêöèé, ìîæíî ñêàçàòü î âîåííûõ ñèëàõ öàðÿ, êîòîðûìè çäåñü òîëüêî ÷òî áàõâàëèëèñü. Íàì ãîâîðèëè î ðàçíûõ ðîäàõ âîéñê, ïîìèíàëè íåñëûõàííûå èìåíà ðàçëè÷íûõ ïëåìåí — âñåõ ýòèõ äàõîâ, ìèäèéöåâ, êàäóñèåâ, ýëèìååâ. Äà ýòî æå âñ¸ ñèðèéöû, à çíà÷èò, äóøîþ ñêîðåå ðàáû, ÷åì âîèíû. (9) «À åñëè áû ìîã ÿ, àõåéöû, âúÿâü ïîêàçàòü âàì, êàê ìåòàëñÿ âåëèêèé öàðü òî òóäà, òî ñþäà — èç Äåìåòðèàäû òî â Ëàìèþ íà ñîáðàíèå ýòîëèéöåâ, òî â Õàëêèäó, — (10) âû áû óâèäåëè, ÷òî â öàðñêîì ëàãåðå åäâà íàáåðåòñÿ êàêèõ-òî íåïîëíûõ äâà ëåãèîíà; óâèäåëè áû, êàê öàðü ÷óòü ëè íå ñ ïðîòÿíóòîþ ðóêîé âûêëÿí÷èâàåò ó ýòîëèéöåâ ïðîäîâîëüñòâèå, (11) ÷òîáû âûäàòü âîèíàì õëåáíîå äîâîëüñòâèå; êàê îí ïîïðîøàéíè÷àåò, êàê îáåùàåò ëèõâó, ìîëÿ ññóäèòü åìó äåíåã äëÿ âûïëàòû æàëîâàíüÿ; êàê ñòîèò ó âîðîò Õàëêèäû, à åãî òóäà íå ïóñêàþò; êàê âîçâðàùàåòñÿ â Ýòîëèþ, ïîâèäàâ ëèøü Àâëèäó è Åâðèï. Çðÿ äîâåðèëñÿ Àíòèîõ ýòîëèéöàì, à ýòîëèéöû — öàðñêîìó òùåñëàâèþ. (12) Òåì ìåíüøå ó âàñ îñíîâàíèé âäàâàòüñÿ â îáìàí — ïîëîæèòåñü íà ïðîâåðåííóþ è èñïûòàííóþ äðóæáó ðèìëÿí. (13) À òî, ÷òî òóò âûäàþò âàì çà íàèëó÷øåå — íå ââÿçûâàòüñÿ â âîéíó, — ýòî ñàìîå íåâûãîäíîå äëÿ âàñ. Âåäü èìåííî òàê âû, íå ñòÿæàâ áëàãîäàðíîñòè è íå ÿâèâ äîñòîèíñòâà, ñòàíåòå òîëüêî íàãðàäîé äëÿ ïîáåäèòåëÿ». |
49. Ad ea Quinctius, coram quibus magis quam apud quos verba faceret, dicere Archidamum rationem habuisse: [2] Achaeos enim probe scire Aetolorum omnem ferociam in verbis non in factis esse, et in conciliis magis contionibusque quam in acie apparere: [3] itaque parvi Achaeorum existimationem, quibus notos esse se scirent, fecisse; legatis regis et per eos absenti regi eum se iactasse. [4] Quod si quis antea ignorasset quae res Antiochum et Aetolos coniunxisset, ex legatorum sermone potuisse apparere, mentiendo in vicem iactandoque vires quas non haberent, inflasse vana spe atque inflatos esse, «dum hi ab se victum Philippum, [5] sua virtute protectos Romanos et, quae modo audiebatis, narrant vos ceterasque civitates et gentes suam sectam esse secuturos, rex contra peditum equitumque nubes iactat et consternit maria classibus suis. [6] Est autem res simillima cenae Chalcidensis hospitis mei, et hominis boni et sciti convivatoris, apud quem solstitiali tempore comiter accepti cum miraremur, unde illi eo tempore anni tam varia et multa venatio, [7] homo non quam isti sunt gloriosus renidens condimentis ait varietatem illam et speciem ferinae carnis ex mansueto sue factam». Hoc dici apte in copias regis, quae paulo ante iactatae sint, posse: [8] varia enim genera armorum et multa nomina gentium inauditarum, Dahas et Medos et Cadusios et Elymaeos, Suros omnes esse, haud paulo mancipiorum melius propter servilia ingenia quam militum genus. [9] «Et utinam subicere vestris oculis, Achaei, possem concursationem regis magni ab Demetriade nunc Lamiam in concilium Aetolorum nunc Chalcidem; [10] videretis vix duarum male plenarum legiuncularum instar in castris regis; videretis regem nunc mendicantem prope frumentum ab Aetolis, [11] quod militi admetiatur, nunc mutuas pecunias faenore in stipendium quaerentem, nunc ad portas Chalcidis stantem et mox, inde exclusum, nihil aliud quam Aulide atque Euripo spectatis in Aetoliam redeuntem. Male crediderunt et Antiochus Aetolis et Aetoli regiae vanitati: [12] quo minus vos decipi debetis, sed expertae potius spectataeque Romanorum fidei credere. [13] Nam quod optimum esse dicunt, non interponi vos bello, nihil immo tam alienum rebus vestris est; quippe sine gratia sine dignitate praemium victoris eritis». |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß