Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
23. (1) Èòàê, ðèìëÿíå ïîëàãàëèñü ñêîðåé íà îñàäíûå ñîîðóæåíèÿ, ÷åì íà ñèëó îðóæèÿ. Ýòîëèéöû, íàïðîòèâ òîãî, çàùèùàëè ñåáÿ èìåííî îðóæèåì: (2) êîãäà òàðàí íà÷èíàë áèòü â ñòåíó, îíè íå ïûòàëèñü, êàê ýòî îáû÷íî äåëàþò, îòêëîíÿòü åãî óäàðû, çàõâàòûâàÿ îñòðèå ïåòëåé, — ìíîãî÷èñëåííûì îòðÿäîì îíè ñ îðóæèåì â ðóêàõ ïðåäïðèíÿëè âûëàçêó, ïðè÷åì íåêîòîðûå íåñëè òàêæå è îãîíü, ÷òîáû ïîäæå÷ü âàë. (3)  ãîðîäñêîé ñòåíå è òàê áûëè óñòðîåííûå äëÿ âûëàçîê õîäû ñ ïîòàéíûìè âîðîòàìè, è íîâûå ïðîäåëûâàëèñü ïðè âîññòàíîâëåíèè ðàçðóøåííûõ ñòåí, ÷òîáû áîëüøå áûëî âîçìîæíîñòåé òî òóò, òî òàì âûëàçêàìè òðåâîæèòü âðàãà. (4)  ïåðâûå äíè, êîãäà ýòîëèéöû åùå íå ðàñòðàòèëè ñèëû, îíè ïîâòîðÿëè ýòîò ñ.207 ìàíåâð ÷àñòî è íåóñòàííî, íî ÷åì äàëüøå, òåì ðåæå è âñå áîëåå âÿëî. Ìíîãîå îáåññèëèâàëî ýòîëèéöåâ, íî îñîáåííî íåäîñòàòîê ñíà: (5) âåäü ðèìëÿíå ïðè èçáûòêå âîèíîâ ìîãëè â êàðàóëàõ ñìåíÿòü äðóã äðóãà, à âðàãè èç-çà ñâîåé ìàëî÷èñëåííîñòè âûíóæäåíû áûëè íåñòè òÿãîòû è äíåì, è íî÷üþ. (6) Äâàäöàòü ÷åòûðå äíÿ áèòâà íå ïðåêðàùàëàñü íè íà ìèã, çàùèòíèêè ãîðîäà îòáèâàëè âðàãà ñðàçó ñî âñåõ ÷åòûðåõ ñòîðîí. (7) Êîãäà êîíñóëó ñòàëî ÿñíî, ÷òî ýòîëèéöû âûáèëèñü èç ñèë — îá ýòîì ñâèäåòåëüñòâîâàëè è ïðîäîëæèòåëüíîñòü îñàäû, è ñîîáùåíèÿ ïåðåáåæ÷èêîâ, — îí ïðèäóìàë ñëåäóþùåå: (8) â ïîëíî÷ü âåëåë ïðîòðóáèòü îòñòóïëåíèå è òóò æå óâåë âñåõ âîèíîâ èç-ïîä ñòåí è äî òðåòüåãî ÷àñà äíÿ îñòàâèë èõ îòäûõàòü â ëàãåðå. (9) Çàòåì ïðèñòóï âîçîáíîâèëñÿ è øåë äî ïîëóíî÷è, à ïîòîì ñíîâà áûë ïðåðâàí äî òðåòüåãî ÷àñà äíÿ. (10) Ïðè÷èíîé ïåðåðûâîâ ýòîëèéöû ñî÷ëè òî æå ñàìîå èçíåìîæåíèå, êàêîå îõâàòèëî è èõ. Êàê òîëüêî ó ðèìëÿí çâó÷àëà òðóáà ê îòáîþ, çàùèòíèêè ãîðîäà, ñëîâíî çíàê îòíîñèëñÿ è ê íèì, ñàìî÷èííî ïîêèäàëè ñâîè ïîñòû è íå ïîÿâëÿëèñü íà ñòåíàõ ñ îðóæèåì â ðóêàõ ðàíåå òðåòüåãî ÷àñà äíÿ. |
23. Et Romani quidem operibus magis quam armis urbem oppugnabant, Aetoli contra armis se tuebantur. [2] Nam cum ariete quaterentur muri, non laqueis, ut solet, exceptos declinabant ictus, sed armati frequentes erumpebant, quidam ignes etiam, quos aggeribus inicerent, ferebant. [3] Fornices quoque in muro erant apti ad excurrendum, et ipsi, cum pro dirutis reficerent muros, crebriores eos ut pluribus erumperetur in hostem locis faciebant. [4] Hoc primis diebus, dum integrae vires erant, et frequentes et impigre fecerunt; in dies deinde pauciores et segnius. [5] Etenim cum multis urgerentur rebus, nulla eos res aeque ac vigiliae conficiebant, Romanis in magna copia militum succedentibus aliis in stationem aliorum, Aetolos propter paucitatem eosdem dies noctesque adsiduo labore urente. [6] Per quattuor et viginti dies, ita ut nullum tempus vacuum dimicatione esset, adversus quattuor e partibus simul oppugnantem hostem nocturnus diurno continuatus labor est. [7] Cum fatigatos iam Aetolos sciret consul et ex spatio temporis et quod ita transfugae adfirmabant, tale consilium init. [8] Media nocte receptui signum dedit et ab oppugnatione simul milites omnes deductos usque ad diei tertiam horam quietos in castris tenuit; [9] inde coepta oppugnatio ad mediam rursus noctem perducta est, intermissa deinde usque ad tertiam diei horam. [10] Fatigationem rati esse causam Aetoli non continuandae oppugnationis, quae et ipsos adfecerat, ubi Romanis datum receptui signum esset, velut ipsi quoque revocati pro se quisque ex stationibus decedebant, nec ante tertiam diei horam armati in muris apparebant. |