Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXVI, ãë. 24

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

24. (1) Íî âîò êîí­ñóë Àöè­ëèé, äàâ­øè îòáîé â ïîë­íî÷ü, â ÷åò­âåð­òóþ ñòðà­æó ñ òðåõ ñòî­ðîí ñî âñå­ìè ñèëà­ìè âíîâü óñòðå­ìèë­ñÿ íà ïðè­ñòóï, (2) à ñ ÷åò­âåð­òîé ñòî­ðî­íû îí ïîñòà­âèë Òèáå­ðèÿ Ñåì­ï­ðî­íèÿ, ïðè­êà­çàâ åìó äåð­æàòü âîè­íîâ íàãîòî­âå â îæè­äà­íèè çíà­êà. Êîí­ñóë íå ñîìíå­âàë­ñÿ, ÷òî â íî÷­íîé ñóìà­òî­õå âðà­ãè áðî­ñÿò­ñÿ òóäà, îòêóäà ñëûø­íû áóäóò êðè­êè. (3) Ìíî­ãèå ýòî­ëèé­öû, ñìî­ðåí­íûå óñòà­ëî­ñòüþ è íåäî­ñû­ïîì, ñ òðóäîì ïðî­áóæ­äà­ëèñü îò ñíà, äðó­ãèå, ÷òî â ýòî âðå­ìÿ áîäð­ñò­âî­âà­ëè, â òåì­íî­òå áðî­ñè­ëèñü íà øóì íà÷àâ­øåé­ñÿ áèò­âû. (4) Èç ðèì­ëÿí îäíè ñòà­ðà­ëèñü ïåðå­ëåçòü ÷åðåç ðàç­âà­ëè­íû îáðó­øèâ­øåé­ñÿ ñòå­íû, äðó­ãèå — âçî­áðàòü­ñÿ ïî ëåñò­íè­öàì, è ýòî­ëèé­öû îòî­âñþäó ñáå­ãà­ëèñü íà ïîìîùü çàùèò­íè­êàì. (5) Òîò ó÷à­ñòîê, ãäå äîìà́ ñòî­ÿ­ëè âíå ãîðî­äà, íèêòî íå àòà­êî­âàë è íå îáî­ðî­íÿë, íî îñà­æäàâ­øèå òàì çàòà­è­ëèñü, íàïðÿ­æåí­íî îæè­äàÿ ñèã­íà­ëà, à èç çàùèò­íè­êîâ íå áûëî íèêî­ãî. (6) Óæå íà÷à­ëî ñâå­òàòü, êîãäà êîí­ñóë äàë çíàê, è ðèì­ëÿíå âîøëè â ãîðîä, ïåðå­áðàâ­øèñü ÷åðåç ïîëó­ðàç­ðó­øåí­íûå ñòå­íû, à ê óñòî­ÿâ­øèì ïðè­ñòà­âèâ ëåñò­íè­öû. Òóò ñðà­çó ïîä­íÿë­ñÿ êðèê, ïîêà­çû­âàâ­øèé, ÷òî ãîðîä âçÿò. Ýòî­ëèé­öû, îñòà­âèâ­øè êàðà­ó­ëû, îòî­âñþäó êèíó­ëèñü â êðå­ïîñòü. (7) À ïîáåäè­òå­ëè ñ ðàç­ðå­øå­íèÿ êîí­ñó­ëà ïðè­íÿ­ëèñü ãðà­áèòü ãîðîä. Âîè­íû íå ñòîëü­êî îõâà­÷å­íû áûëè ãíå­âîì èëè íåíà­âè­ñòüþ, ñêîëü­êî õîòå­ëè õîòü ãäå-íèáóäü èçâëå÷ü âûãî­äó èç ïîáåäû: âåäü ñòîëü­êî ðàç ïðè­õî­äè­ëîñü èì ñåáÿ ñäåð­æè­âàòü, îñâî­áîæ­äàÿ ãîðî­äà èç-ïîä âëà­ñòè íåïðè­ÿ­òå­ëÿ. (8) Ïðè­ìåð­íî â ïîë­äåíü êîí­ñóë ñîáðàë ñîë­äàò è, ðàçäå­ëèâ­øè èõ íà äâå ÷àñòè, îäíó âåëåë âåñòè âîêðóã ïîä­íî­æüÿ ãîðû íà ñêà­ëó, êîòî­ðàÿ ïî âûñî­òå ðàâ­íà êðå­ïî­ñòè, íî ñëîâ­íî îòðå­çà­íà îò íåå ìåæ­ëå­æà­ùåé äîëè­íîé; (9) âåð­øè­íû äâóõ ãîð íàñòîëü­êî áëèç­êè äðóã ê äðó­ãó, ÷òî ñ ñîñåä­íåé ãîðû ìîæ­íî áûëî ìåòàòü äðî­òè­êè â êðå­ïîñòü. À ñàì êîí­ñóë ñ äðó­ãîé ïîëî­âè­íîé âîè­íîâ íàìå­ðå­âàë­ñÿ ïîä­íÿòü­ñÿ ê êðå­ïî­ñòè ñî ñòî­ðî­íû ãîðî­äà è òîëü­êî îæè­äàë ñèã­íà­ëà îò òåõ, êòî äîë­æåí áûë âçî­áðàòü­ñÿ íà ñêà­ëó ñ òûëà. (10) Êîãäà òå, îêà­çàâ­øèñü òàì, ñ.208 èçäà­ëè áîå­âîé êëè÷, à çàòåì ñî ñòî­ðî­íû ãîðî­äà íà÷à­ëîñü íàñòóï­ëå­íèå ðèì­ëÿí, òîãäà íàõî­äèâ­øè­å­ñÿ â êðå­ïî­ñòè ýòî­ëèé­öû íå âûäåð­æà­ëè: èõ äóõ áûë ñëîì­ëåí óæå ðàíü­øå, è âäî­áà­âîê íè÷òî â êðå­ïî­ñòè ê äëè­òåëü­íîé îñà­äå íå áûëî ïîä­ãîòîâ­ëå­íî. (11) Æåí­ùè­íû, äåòè è ïðî­÷åå íåáîå­ñïî­ñîá­íîå íàñå­ëå­íèå — âñå ñîáðà­ëèñü â êðå­ïîñòü, êîòî­ðàÿ òàêóþ òîë­ïó äàæå âìå­ñòèòü íå ìîã­ëà, à òåì áîëåå çàùè­ùàòü. Ïîýòî­ìó ïðè ïåð­âîì æå íàòèñ­êå îíè ñëî­æè­ëè îðó­æèå è ñäà­ëèñü. (12) Ñðå­äè ïðî­÷èõ âûäàí ðèì­ëÿ­íàì áûë è Äàìî­êðèò, îäèí èç ïðåä­âî­äè­òå­ëåé ýòî­ëèé­öåâ, êîòî­ðûé â ñâîå âðå­ìÿ íà çàïðîñ Òèòà Êâèíê­öèÿ îá ýòî­ëèé­ñêîì äåêðå­òå, ïðè­ãëà­øàâ­øåì Àíòèî­õà, ñêà­çàë, ÷òî îòâåò äàñò â Èòà­ëèè, êîãäà ýòî­ëèé­öû ñòà­íóò òàì ëàãå­ðåì69. Èç-çà òàêîé çàíîñ­÷è­âî­ñòè åãî âûäà­÷à äîñòà­âè­ëà ïîáåäè­òå­ëÿì îñî­áóþ ðàäîñòü.

24. Con­sul cum noc­te me­dia in­ter­mi­sis­set op­pug­na­tio­nem, quar­ta vi­gi­lia rur­sus ab tri­bus par­ti­bus sum­ma vi adgres­sus, [2] ab una Ti. Sempro­nium te­ne­re in­ten­tos mi­li­tes sig­num­que ex­pec­ta­re ius­sit, ad ea in noc­tur­no tu­mul­tu, un­de cla­mor exau­di­re­tur, haud du­bie ra­tus hos­tes con­cur­su­ros. [3] Aeto­li pars so­pi­ti ad­fec­ta la­bo­re ac vi­gi­liis cor­po­ra ex som­no mo­lie­ban­tur, pars vi­gi­lan­tes ad­huc ad stre­pi­tum pug­nan­tium in te­neb­ris cur­runt. [4] Hos­tes par­tim per rui­nas iacen­tis mu­ri transcen­de­re co­nan­tur, par­tim sca­lis as­cen­sus temptant, ad­ver­sus quos un­di­que ad opem fe­ren­dam con­cur­runt Aeto­li. [5] Pars una, in qua aedi­fi­cia extra ur­bem erant, ne­que de­fen­di­tur ne­que op­pug­na­tur; sed qui op­pug­na­rent in­ten­ti sig­num ex­pec­ta­bant; de­fen­sor ne­mo ade­rat. [6] Iam di­lu­ces­ce­bat, cum sig­num con­sul de­dit; et si­ne ul­lo cer­ta­mi­ne par­tim per se­mi­ru­tos, par­tim sca­lis in­teg­ros mu­ros transcen­de­re. Si­mul cla­mor, in­dex cap­ti op­pi­di, est exau­di­tus; un­di­que Aeto­li de­ser­tis sta­tio­ni­bus in ar­cem fu­giunt. [7] Op­pi­dum vic­to­res per­mis­su con­su­lis di­ri­piunt, non tam ab ira nec ab odio quam ut mi­les, coer­ci­tus in tot re­cep­tis ex po­tes­ta­te hos­tium ur­bi­bus, ali­quo tan­dem lo­co fruc­tum vic­to­riae sen­ti­ret. [8] Re­vo­ca­tos in­de a me­dio fer­me die mi­li­tes cum in duas di­vi­sis­set par­tes, unam ra­di­ci­bus mon­tium cir­cum­du­ci ad ru­pem ius­sit, quae fas­ti­gio al­ti­tu­di­nis par, me­dia val­le ve­lut ab­rup­ta erat ab ar­ce; [9] sed adeo pro­pe ge­mi­na­ta ca­cu­mi­na eorum mon­tium sunt, ut ex ver­ti­ce al­te­ro co­ni­ci te­la in ar­cem pos­sint; cum di­mi­dia par­te mi­li­tum con­sul ab ur­be es­cen­su­rus in ar­cem sig­num ab iis qui ab ter­go in ru­pem eva­su­ri erant ex­pec­ta­bat. [10] Non tu­le­re qui in ar­ce erant Aeto­li pri­mum eorum qui ru­pem ce­pe­rant cla­mo­rem, dein­de im­pe­tum ab ur­be Ro­ma­no­rum et frac­tis iam ani­mis et nul­la ibi prae­pa­ra­ta re ad ob­si­dio­nem diu­tius to­le­ran­dam, [11] ut­po­te congre­ga­tis fe­mi­nis pue­ris­que et im­bel­li alia tur­ba in ar­cem, quae vix ca­pe­re, ne­dum tue­ri mul­ti­tu­di­nem tan­tam pos­set. Ita­que ad pri­mum im­pe­tum abiec­tis ar­mis de­di­de­runt se­se. [12] Tra­di­tus in­ter ce­te­ros prin­ceps Aeto­lo­rum Da­moc­ri­tus est, qui prin­ci­pio bel­li dec­re­tum Aeto­lo­rum, quo ac­cer­sen­dum An­tio­chum cen­sue­rant, T. Quinctio pos­cen­ti res­pon­de­rat, in Ita­lia da­tu­rum, cum castra ibi Aeto­li po­suis­sent. Ob eam fe­ro­ciam mai­us vic­to­ri­bus gau­dium tra­di­tus fuit.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 69Ñì.: XXXV, 33, 9—10. Î ñìåð­òè Äàìî­êðè­òà ñì. íèæå: XXXVII, 46, 5.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364003625 1364003626 1364003627