Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXVII, ãë. 24

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

24. (1) Íî êàê ðàç â ýòîò ìèã âñÿ­êèé ñòðàõ ó ðîäî­ñ­öåâ ïðî­ïàë — ñêà­çà­ëîñü êàê ïðå­âîñ­õîä­ñòâî èõ ñóäîâ, òàê è îïûò â ìîð­ñêèõ äåëàõ. (2) Âåäü âñÿ­êèé êîðàáëü, áûñò­ðî âûïëû­âàâ­øèé â îòêðû­òîå ìîðå, îñâî­áîæ­äàë ìåñòî ó áåðå­ãà äëÿ òåõ, êîòî­ðûå äâè­ãà­ëèñü ñëå­äîì59; ñòàë­êè­âà­ÿñü ñ âðà­æå­ñêèì êîðàá­ëåì, îí òàðà­íîì ëèáî ïðî­áè­âàë åìó íîñî­âóþ ÷àñòü, ëèáî ëîìàë âåñ­ëà, ëèáî, ïðî­ñêîëüç­íóâ ÷åðåç íåïðè­ÿ­òåëü­ñêèé ðÿä, íàïà­äàë ñî ñòî­ðî­íû êîð­ìû. (3) Îñî­áåí­íûé ñòðàõ íàâå­ëî ïîòîï­ëå­íèå60 öàð­ñêîé ãåï­òå­ðû — äëÿ ýòî­ãî ïîíà­äî­áèë­ñÿ âñå­ãî îäèí óäàð êóäà ìåíü­øå­ãî ïî ðàç­ìå­ðàì ðîäîñ­ñêî­ãî êîðàá­ëÿ. È âîò óæå ïðà­âîå êðû­ëî ïðî­òèâ­íè­êà îáðà­ùà­ëîñü â áåç­îãëÿä­íîå áåã­ñòâî. (4) Îäíà­êî Ýâäà­ìà, èìåâ­øå­ãî ïðå­âîñ­õîä­ñòâî âî âñåì, êðî­ìå ÷èñ­ëà êîðàá­ëåé, òåñ­íèë â îòêðû­òîì ìîðå Ãàí­íè­áàë, è îêðó­æèë áû, íå âçâåé­ñÿ íà ïðå­òîð­ñêîì êîðàá­ëå ñèã­íàë, êàêèì ïðè­íÿ­òî ñîáè­ðàòü âîåäè­íî ðàñ­ñå­ÿâ­øèé­ñÿ ôëîò. Âñå ñóäà, îäåð­æàâ­øèå âåðõ íà ïðà­âîì êðû­ëå61, óñòðå­ìè­ëèñü íà ïîä­ìî­ãó ê ñâî­èì. (5) Òîãäà Ãàí­íè­áàë è âñå íàõî­äèâ­øè­å­ñÿ ïðè íåì êîðàá­ëè áåæà­ëè; ðîäî­ñ­öû íå ìîã­ëè èõ ïðå­ñëå­äî­âàòü, èáî ìíî­ãèå ãðåá­öû áûëè áîëü­íû è îòòî­ãî áûñò­ðî óñòà­âà­ëè. (6) Êîãäà ôëîò îñòà­íî­âèë­ñÿ â îòêðû­òîì ìîðå è âñå äëÿ ïîä­êðåï­ëå­íèÿ ñèë ïðè­íÿ­ëèñü çà åäó, Ýâäàì çàìå­òèë, ÷òî âðà­ãè òÿíóò íà êàíà­òàõ çà áåñ­ïà­ëóá­íû­ìè êîðàá­ëÿ­ìè ðàç­áè­òûå è èçóðî­äî­âàí­íûå ñóäà è ÷òî ëèøü íåìíî­ãèì áîëåå äâà­äöà­òè êîðàá­ëåé óõî­äÿò íåïî­âðåæ­äåí­íû­ìè. Ñ ìîñòè­êà ïðå­òîð­ñêî­ãî êîðàá­ëÿ îí ïîòðå­áî­âàë òèøè­íû è ñêà­çàë: «Âñòàíü­òå è áðîñü­òå âçãëÿä íà âåëè­êî­ëåï­íîå çðå­ëè­ùå!» (7) Ëþäè ïîä­íÿ­ëèñü è, óâèäåâ ñìÿ­òå­íèå è áåã­ñòâî âðà­ãîâ, ïî÷òè â îäèí ãîëîñ çàêðè­÷à­ëè, ÷òî íóæ­íî ïóñòèòü­ñÿ â ïðå­ñëå­äî­âà­íèå. (8) Êîðàáëü ñàìî­ãî Ýâäà­ìà áûë ïîâðåæ­äåí ìíî­ãè­ìè óäà­ðà­ìè, Ïàì­ôè­ëèäó æå è Õàðè­ê­ëè­òó îí ïðè­êà­çàë ãíàòü­ñÿ çà âðà­ãîì, ïîêà íå ïî÷óâ­ñò­âó­þò îïàñ­íîñòü. (9) Ïðå­ñëå­äî­âà­íèå ïðî­äîë­æà­ëîñü íåêî­òî­ðîå âðå­ìÿ, íî ïîñëå òîãî êàê Ãàí­íè­áàë ïðè­áëè­çèë­ñÿ ê ñóøå, ðîäî­ñ­öû, îïà­ñà­ÿñü, êàê áû èõ âåò­ðîì íå ïðè­áè­ëî ê âðà­æå­ñêî­ìó áåðå­ãó, âåð­íó­ëèñü ê Ýâäà­ìó; ñ òðóäîì äîòà­ùè­ëè îíè äî Ôàñå­ëèäû çàõâà­÷åí­íóþ ãåï­òå­ðó, ïîâðåæ­äåí­íóþ â ñàìîì íà÷à­ëå áèò­âû. (10) Îòòóäà îíè âåð­íó­ëèñü íà Ðîäîñ, íå ñòîëü­êî ðàäó­ÿñü ïîáåäå, ñêîëü­êî îáâè­íÿÿ äðóã äðó­ãà â òîì, ÷òî íå èñïîëü­çî­âà­ëè âîç­ìîæ­íîñòü ïîòî­ïèòü èëè çàõâà­òèòü âåñü íåïðè­ÿ­òåëü­ñêèé ôëîò. (11) À Ãàí­íè­áàë áûë òàê ïîòðÿ­ñåí ýòîé îäíîé íåóäà­÷åé, ÷òî íå ðåøèë­ñÿ ïëûòü ìèìî Ëèêèè, äàæå ïðè­òîì ÷òî õîòåë êàê ìîæ­íî ñêî­ðåå ñîåäè­íèòü­ñÿ ñî ñòà­ðûì öàð­ñêèì ôëî­òîì. (12) ×òîáû îí òàê è íå ñóìåë ýòî­ãî ñäå­ëàòü, ðîäî­ñ­öû ïîñëà­ëè Õàðè­ê­ëè­òà ñ äâà­äöà­òüþ ñ.239 òàðàí­íû­ìè êîðàá­ëÿ­ìè ê Ïàòà­ðàì è ãàâà­íè Ìåãè­ñòå. (13) Ýâäà­ìó æå ñ ñåìüþ êðóï­íû­ìè êîðàá­ëÿ­ìè èç ôëîòà, êîòî­ðûì îí êîìàí­äî­âàë, áûëî âåëå­íî âîç­âðà­òèòü­ñÿ ê ðèì­ëÿ­íàì íà Ñàìîñ è òàì óïîòðå­áèòü âñþ ñèëó ñâî­èõ ñîâå­òîâ, âñå âëè­ÿ­íèå, êàêèì îí îáëà­äà­åò, ÷òîáû ïîáóäèòü ðèì­ëÿí ê çàõâà­òó Ïàòàð.

24. Sed mo­men­to tem­po­ris et na­vium vir­tus et usus ma­ri­ti­mae rei ter­ro­rem om­nem Rho­diis dempsit. [2] Nam et in al­tum ce­le­ri­ter evec­tae na­ves lo­cum post se quae­que ve­nien­ti ad ter­ram de­de­re, et si qua con­cur­re­rat rostro cum hos­tium na­ve, aut pro­ram la­ce­ra­bat, aut re­mos de­ter­ge­bat, aut li­be­ro in­ter or­di­nes dis­cur­su prae­ter­vec­ta in pup­pim im­pe­tum da­bat. [3] Ma­xi­me ex­ter­ruit hep­te­ris re­gia a mul­to mi­no­re Rho­dia na­ve uno ic­tu de­mer­sa; ita­que iam haud du­bie dextrum cor­nu hos­tium in fu­gam incli­na­bat. [4] Euda­mum in al­to mul­ti­tu­di­ne na­vium ma­xi­me Han­ni­bal, ce­te­ris om­ni­bus lon­ge praes­tan­tem, ur­ge­bat, et cir­cum­ve­nis­set, ni sig­no sub­la­to ex prae­to­ria na­ve, quo dis­per­sam clas­sem in unum col­li­gi mos erat, om­nes quae in dextro cor­nu vi­ce­rant na­ves ad opem fe­ren­dam suis con­cur­ris­sent. [5] Tum et Han­ni­bal quae­que cir­ca eum na­ves erant ca­pes­sunt fu­gam; nec in­se­qui Rho­dii ex mag­na par­te aeg­ris et ob id ce­le­rius fes­sis re­mi­gi­bus po­tue­runt. [6] Cum in al­to ubi sub­sti­te­rant ci­bo re­fi­ce­rent vi­res, con­templa­tus Euda­mus hos­tes clau­das mu­ti­la­tas­que na­ves aper­tis na­vi­bus re­mul­co tra­hen­tes, vi­gin­ti pau­lo ampli­us in­teg­ras absce­den­tes, e tur­ri prae­to­riae na­vis si­len­tio fac­to «ex­sur­gi­te» in­quit «et eg­re­gium spec­ta­cu­lum ca­pes­si­te ocu­lis». [7] Con­sur­re­xe­re om­nes, con­templa­ti­que tre­pi­da­tio­nem fu­gam­que hos­tium pro­pe una vo­ce om­nes ut se­que­ren­tur excla­ma­ve­runt. Ip­sius Euda­mi mul­tis ic­ti­bus vul­ne­ra­ta na­vis erat; [8] Pam­phi­li­dam et Cha­ric­li­tum in­se­qui quoad pu­ta­rent tu­tum ius­sit. [9] Ali­quam­diu se­cu­ti sunt; postquam ter­rae appro­pin­qua­bat Han­ni­bal, ve­ri­ti ne inclu­de­ren­tur ven­to in hos­tium ora, ad Euda­mum re­vec­ti hep­te­rem cap­tam, quae pri­mo con­cur­su ic­ta erat, aeg­re Pha­se­li­dem pertra­xe­runt. [10] In­de Rho­dum non tam vic­to­ria lae­ti, quam ali­us ali­um ac­cu­san­tes, quod cum po­tuis­set, non om­nis sub­mer­sa aut cap­ta clas­sis hos­tium fo­ret, re­die­runt. [11] Han­ni­bal, ic­tus uno proe­lio ad­ver­so, ne tum qui­dem prae­ter­ve­hi Ly­ciam aude­bat, cum co­niun­gi ve­te­ri re­giae clas­si quam pri­mum cu­pe­ret; [12] et ne id ei fa­ce­re li­be­rum es­set, Rho­dii Cha­ric­li­tum cum vi­gin­ti na­vi­bus rostra­tis ad Pa­ta­ra et Me­gis­ten por­tum mi­se­runt. [13] Euda­mum cum sep­tem na­vi­bus ma­xi­mis ex ea clas­se, cui prae­fue­rat, Sa­mum re­di­re ad Ro­ma­nos ius­se­runt, ut, quan­tum con­si­lio, quan­tum auc­to­ri­ta­te va­le­ret, com­pel­le­ret Ro­ma­nos ad Pa­ta­ra ex­pug­nan­da.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 59Ò. å. îñâî­áîæ­äàë ìåñòî äëÿ ïîñòðî­å­íèÿ è ìàíåâ­ðà.
  • 60Ñòðî­ãî ãîâî­ðÿ, íå ïîòîï­ëå­íèå, à ïîâðåæ­äå­íèå è çàõâàò — ñì. íèæå, § 9.
  • 61 § 3 ðå÷ü øëà î ïðà­âîì êðû­ëå ïðî­òèâ­íè­êà, çäåñü: î ïðà­âîì êðû­ëå ñàìèõ ðîäî­ñ­öåâ.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007032 1327008059 1327009004 1364003725 1364003726 1364003727