Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
41. (1) Ñàì öàðü íàõîäèëñÿ íà ïðàâîì êðûëå. Âî ãëàâå ëåâîãî ôëàíãà îí ïîñòàâèë ñâîåãî ñûíà Ñåëåâêà è ïëåìÿííèêà Àíòèïàòðà. Öåíòð îí ââåðèë òðîèì: Ìèííèîíó, Çåâêñèäó è íà÷àëüíèêó ñëîíîâ Ôèëèïïó. (2) Óòðåííèé òóìàí, ïîäíÿâøèñü ââåðõ ñ íàñòóïëåíèåì äíÿ, íàâèñ òó÷àìè — ñãóñòèëñÿ ìðàê. Âëàãà, ïðèíåñåííàÿ þæíûì âåòðîì, ïðîïèòàëà âñå, áóäòî ïðîøåë äîæäü. (3) Ýòî íè÷óòü íå ïðåïÿòñòâîâàëî ðèìëÿíàì, íî îêàçàëîñü âðåäîíîñíûì äëÿ öàðñêèõ âîèíîâ. Âåäü è ïîëóòüìà íå ìåøàëà ðèìëÿíàì â èõ íåøèðîêîì ñòðîþ âèäåòü âñå âî âñå ñòîðîíû, è âëàãà ìå÷àì è êîïüÿì ñîâñåì íå âðåäèëà, à âîîðóæåíèå áûëî ïî÷òè âñå òÿæåëûì. (4) ×òî æå êàñàåòñÿ öàðñêèõ âîèíîâ, òî îíè ïðè ñòîëü ðàñòÿíóòîì ïîñòðîåíèè äàæå èç ñåðåäèíû ñòðîÿ íå ìîãëè ðàññìîòðåòü ñâîèõ ôëàíãîâ, íå ãîâîðÿ óæ î òîì, ÷òîáû ðàçãëÿäåòü îò êðàÿ äî êðàÿ, à âëàãà ðàçìÿã÷àëà ëóêè, ïðàùè è ðåìíè êîïèé. (5) Íàêîíåö, ñåðïîíîñíûå êîëåñíèöû92, êîòîðûìè Àíòèîõ ðàññ÷èòûâàë îïðîêèíóòü íåïðèÿòåëüñêèé ñòðîé, íàâåëè ñòðàõ íà ñîáñòâåííîå åãî âîéñêî. (6) À îñíàùåíû îíè áûëè òàê: ó êàæäîé ïî òó è äðóãóþ ñòîðîíû äûøëà îò âàãè òîð÷àëè âûäâèíóòûå íà äåñÿòü ëîêòåé îñòðèÿ íàïîäîáèå ðîãîâ. (7) Îíè ïðîíçàëè âñå, ÷òî ïîïàäàëîñü íà ïóòè. Íà êîíöàõ âàãè çàêðåïëåíû áûëè ïî äâà äëèííûõ ñåðïà, îäèí íàðàâíå ñ íåþ, à äðóãîé, íèæíèé, — ñ íàêëîíîì ê çåìëå: ïåðâûé ïðåäíàçíà÷åí áûë ðåçàòü âñå, ÷òî ñáîêó, à âòîðîé — äîñòàâàòü äî óïàâøèõ è ïîäáèðàâøèõñÿ ñíèçó. È íà îñÿõ êîëåñ ñ îáåèõ ñòîðîí áûëî ïî äâà ñåðïà ðàçíîíàïðàâëåííûõ, òàêèì æå ñïîñîáîì óêðåïëåííûõ. (8) Âîò òàê áûëè ñíàðÿæåíû ýòè êîëåñíèöû, çàïðÿãàåìûå ÷åòâåðíåé. Êàê ãîâîðèëîñü âûøå, öàðü ïîñòàâèë èõ íà ïåðåäíåì êðàå, âåäü åñëè áû îíè ñòîÿëè ñðåäè ðÿäîâ èëè ñçàäè, èõ ïðèøëîñü áû ãíàòü ÷åðåç ñòðîé ñâîèõ. (9) Âñå ýòî âèäåë Ýâìåí, êîòîðûé çíàë, íàñêîëüêî â áîþ ýòîò ðîä îðóæèÿ áûâàåò îïàñåí äëÿ ñàìèõ åãî îáëàäàòåëåé, åñëè ïðîòèâíèê, íå íà÷èíàÿ ïðàâèëüíîãî ñðàæåíèÿ, ñòàíåò ïóãàòü êîíåé. È âîò Ýâìåí ïðèêàçàë êðèòñêèì ëó÷íèêàì, ïðàùíèêàì è ìåòàòåëÿì äðîòèêîâ âìåñòå ñ íåñêîëüêèìè òóðìàìè êîííèöû âûäâèíóòüñÿ âïåðåä, ïðè÷åì íå ñîìêíóòûì ñòðîåì, íî ðàññûïàâøèñü êàê ìîæíî øèðå — è ðàçîì ñî âñåõ ñòîðîí ïóñòèòü ñâîè ñòðåëû è äðîòèêè. (10) Ñëîâíî áóðÿ îáðóøèëàñü âäðóã íà êîíåé. Èçðàíåííûå ëåòÿùèìè îòîâñþäó ñòðåëàìè è ïåðåïóãàííûå íåñòðîéíûìè âîïëÿìè, îíè, áóäòî ðàçíóçäàâøèñü, ïîì÷àëèñü êóäà ïîïàëî, íå ðàçáèðàÿ äîðîãè. (11) Íî è ëåãêîâîîðóæåííûå âîèíû, è ëîâêèå ïðàùíèêè, è áûñòðîíîãèå êðèòÿíå ìãíîâåííî óâåðíóëèñü îò íèõ, à êîííèêè, ñ êðèêîì áðîñèâøèåñÿ âîñëåä êîëåñíèöàì, äîáàâèëè ñòðàõó êîíÿì è âåðáëþäàì, êîòîðûå òîæå áûëè èñïóãàíû, à òóò åùå êðèê áûë ãðîìêî ïîäõâà÷åí ìíîãîëþäíîé òîëïîé. (12) Òàê êîëåñíèöû áûëè ïðîãíàíû ñ ïîëÿ ìåæäó äâóìÿ ñòîÿâøèìè äðóã ïðîòèâ äðóãà âîéñêàìè. È òîëüêî ïî óäàëåíèè èõ, ñòàâøèõ íèê÷åìíûì ïîñìåøèùåì, ñ îáåèõ ñòîðîí äàí áûë çíàê ê ïðàâèëüíîìó ñðàæåíèþ è ïðîòèâíèêè áðîñèëèñü äðóã íà äðóãà. |
41. Rex ipse in dextro cornu erat; Seleucum filium et Antipatrum fratris filium in laevo praeposuit; media acies tribus permissa, Minnioni et Zeuxidi et Philippo, magistro elephantorum. [2] Nebula matutina, crescente die levata in nubes, caliginem dedit; umor inde ab austro velut pluvia perfudit omnia; [3] quae nihil admodum Romanis, eadem perincommoda regiis erant; nam et obscuritas lucis in acie modica Romanis non adimebat in omnes partes conspectum, et umor toto fere gravi armatu nihil gladios aut pila hebetabat; [4] regii tam lata acie ne ex medio quidem cornua sua conspicere poterant, nedum extremi inter se conspicerentur, et umor arcus fundasque et iaculorum amenta emollierat. [5] Falcatae quoque quadrigae, quibus se perturbaturum hostium aciem Antiochus crediderat, in suos terrorem verterunt. [6] Armatae autem in hunc maxime modum erant: cuspides circa temonem ab iugo decem cubita exstantes velut cornua habebant, quibus, quidquid obvium daretur transfigerent, [7] et in extremis iugis binae circa eminebant falces, altera aequata iugo, altera inferior in terram devexa, illa ut quidquid ab latere obiceretur abscideret, haec ut prolapsos subeuntesque contingeret; item ab axibus rotarum utrimque binae eodem modo diversae deligabantur falces. [8] Sic armatas quadrigas, quia, si in extremo aut in medio locatae forent, per suos agendae erant, in prima acie, ut ante dictum est, locaverat rex. [9] Quod ubi Eumenes vidit, haud ignarus quam anceps esset pugnae et auxilii genus, si quis pavorem magis equis iniceret, quam iusta adoriretur pugna, Cretenses sagittarios funditoresque et iaculatores cum aliquot turmis equitum non confertos, sed quam maxime possent dispersos excurrere iubet et ex omnibus simul partibus tela ingerere. [10] Haec velut procella partim vulneribus missilium undique coniectorum partim clamoribus dissonis ita consternavit equos ut repente velut effrenati passim incerto cursu ferrentur; [11] quorum impetus et levis armatura et expediti funditores et velox Cretensis momento declinabant; et eques insequendo tumultum ac pavorem equis camelisque, et ipsis simul consternatis, augebat clamore et ab alia circumstantium turba multiplici adiecto. [12] Ita medio inter duas acies campo exiguntur quadrigae; amotoque inani ludibrio, tum demum ad iustum proelium signo utrimque dato concursum est. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß