Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXVII, ãë. 41

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

41. (1) Ñàì öàðü íàõî­äèë­ñÿ íà ïðà­âîì êðû­ëå. Âî ãëà­âå ëåâî­ãî ôëàí­ãà îí ïîñòà­âèë ñâî­åãî ñûíà Ñåëåâ­êà è ïëå­ìÿí­íè­êà Àíòè­ïà­òðà. Öåíòð îí ââå­ðèë òðî­èì: Ìèí­íè­î­íó, Çåâê­ñèäó è íà÷àëü­íè­êó ñëî­íîâ Ôèëèï­ïó.

(2) Óòðåí­íèé òóìàí, ïîä­íÿâ­øèñü ââåðõ ñ íàñòóï­ëå­íè­åì äíÿ, íàâèñ òó÷à­ìè — ñãó­ñòèë­ñÿ ìðàê. Âëà­ãà, ïðè­íå­ñåí­íàÿ þæíûì âåò­ðîì, ïðî­ïè­òà­ëà âñå, áóä­òî ïðî­øåë äîæäü. (3) Ýòî íè÷óòü íå ïðå­ïÿò­ñò­âî­âà­ëî ðèì­ëÿ­íàì, íî îêà­çà­ëîñü âðåäî­íîñ­íûì äëÿ öàð­ñêèõ âîè­íîâ. Âåäü è ïîëó­òüìà íå ìåøà­ëà ðèì­ëÿ­íàì â èõ íåøè­ðî­êîì ñòðîþ âèäåòü âñå âî âñå ñòî­ðî­íû, è âëà­ãà ìå÷àì è êîïüÿì ñîâñåì íå âðåäè­ëà, à âîîðó­æå­íèå áûëî ïî÷òè âñå òÿæå­ëûì. (4) ×òî æå êàñà­åò­ñÿ öàð­ñêèõ âîè­íîâ, òî îíè ïðè ñòîëü ðàñ­òÿ­íó­òîì ïîñòðî­å­íèè äàæå èç ñåðåäè­íû ñòðîÿ íå ìîã­ëè ðàñ­ñìîò­ðåòü ñâî­èõ ôëàí­ãîâ, íå ãîâî­ðÿ óæ î òîì, ÷òîáû ðàç­ãëÿäåòü îò êðàÿ äî êðàÿ, à âëà­ãà ðàç­ìÿã­÷à­ëà ëóêè, ïðà­ùè è ðåì­íè êîïèé. (5) Íàêî­íåö, ñåð­ïî­íîñ­íûå êîëåñ­íè­öû92, êîòî­ðû­ìè Àíòèîõ ðàñ­ñ÷è­òû­âàë îïðî­êè­íóòü íåïðè­ÿ­òåëü­ñêèé ñòðîé, íàâå­ëè ñòðàõ íà ñîá­ñò­âåí­íîå åãî âîé­ñêî. (6) À îñíà­ùå­íû îíè áûëè òàê: ó êàæ­äîé ïî òó è äðó­ãóþ ñòî­ðî­íû äûø­ëà îò âàãè òîð­÷à­ëè âûäâè­íó­òûå íà äåñÿòü ëîê­òåé îñò­ðèÿ íàïî­äî­áèå ðîãîâ. (7) Îíè ïðîí­çà­ëè âñå, ÷òî ïîïà­äà­ëîñü íà ïóòè. Íà êîí­öàõ âàãè çàêðåï­ëå­íû áûëè ïî äâà äëèí­íûõ ñåð­ïà, îäèí íàðàâíå ñ íåþ, à äðó­ãîé, íèæ­íèé, — ñ íàêëî­íîì ê çåì­ëå: ïåð­âûé ïðåä­íà­çíà­÷åí áûë ðåçàòü âñå, ÷òî ñáî­êó, à âòî­ðîé — äîñòà­âàòü äî óïàâ­øèõ è ïîä­áè­ðàâ­øèõ­ñÿ ñíè­çó. È íà îñÿõ êîëåñ ñ îáå­èõ ñòî­ðîí áûëî ïî äâà ñåð­ïà ðàç­íî­íà­ïðàâ­ëåí­íûõ, òàêèì æå ñïî­ñî­áîì óêðåï­ëåí­íûõ. (8) Âîò òàê áûëè ñíà­ðÿ­æå­íû ýòè êîëåñ­íè­öû, çàïðÿ­ãàå­ìûå ÷åò­âåð­íåé. Êàê ãîâî­ðè­ëîñü âûøå, öàðü ïîñòà­âèë èõ íà ïåðå­ä­íåì êðàå, âåäü åñëè áû îíè ñòî­ÿ­ëè ñðå­äè ðÿäîâ èëè ñçà­äè, èõ ïðè­øëîñü áû ãíàòü ÷åðåç ñòðîé ñâî­èõ. (9) Âñå ýòî âèäåë Ýâìåí, êîòî­ðûé çíàë, íàñêîëü­êî â áîþ ýòîò ðîä îðó­æèÿ áûâà­åò îïà­ñåí äëÿ ñàìèõ åãî îáëà­äà­òå­ëåé, åñëè ïðî­òèâ­íèê, íå íà÷è­íàÿ ïðà­âèëü­íî­ãî ñðà­æå­íèÿ, ñòàíåò ïóãàòü êîíåé. È âîò Ýâìåí ïðè­êà­çàë êðèò­ñêèì ëó÷­íè­êàì, ïðàù­íè­êàì è ìåòà­òå­ëÿì äðî­òè­êîâ âìå­ñòå ñ íåñêîëü­êè­ìè òóð­ìà­ìè êîí­íè­öû âûäâè­íóòü­ñÿ âïå­ðåä, ïðè­÷åì íå ñîìêíó­òûì ñòðî­åì, íî ðàñ­ñû­ïàâ­øèñü êàê ìîæ­íî øèðå — è ðàçîì ñî âñåõ ñòî­ðîí ïóñòèòü ñâîè ñòðå­ëû è äðî­òè­êè. (10) Ñëîâ­íî áóðÿ îáðó­øè­ëàñü âäðóã íà êîíåé. Èçðà­íåí­íûå ëåòÿ­ùè­ìè îòî­âñþäó ñòðå­ëà­ìè è ïåðå­ïó­ãàí­íûå íåñòðîé­íû­ìè âîï­ëÿ­ìè, îíè, áóä­òî ðàç­íóçäàâ­øèñü, ïîì÷à­ëèñü êóäà ïîïà­ëî, íå ðàç­áè­ðàÿ äîðî­ãè. (11) Íî è ëåã­êî­âî­îðó­æåí­íûå âîè­íû, è ëîâ­êèå ïðàù­íè­êè, è áûñò­ðî­íî­ãèå êðè­òÿíå ìãíî­âåí­íî óâåð­íó­ëèñü îò íèõ, à êîí­íè­êè, ñ êðè­êîì áðî­ñèâ­øè­å­ñÿ âîñëåä êîëåñ­íè­öàì, äîáà­âè­ëè ñòðà­õó êîíÿì è âåð­áëþäàì, êîòî­ðûå òîæå áûëè èñïó­ãà­íû, à òóò åùå êðèê áûë ãðîì­êî ïîä­õâà­÷åí ìíî­ãî­ëþä­íîé òîë­ïîé.

(12) Òàê êîëåñ­íè­öû áûëè ïðî­ãíà­íû ñ ïîëÿ ìåæ­äó äâó­ìÿ ñòî­ÿâ­øè­ìè äðóã ïðî­òèâ äðó­ãà âîé­ñêà­ìè. È òîëü­êî ïî óäà­ëå­íèè èõ, ñòàâ­øèõ íèê­÷åì­íûì ïîñìå­øè­ùåì, ñ îáå­èõ ñòî­ðîí äàí áûë çíàê ê ïðà­âèëü­íî­ìó ñðà­æå­íèþ è ïðî­òèâ­íè­êè áðî­ñè­ëèñü äðóã íà äðó­ãà.

41. Rex ip­se in dextro cor­nu erat; Se­leu­cum fi­lium et An­ti­pat­rum frat­ris fi­lium in lae­vo prae­po­suit; me­dia acies tri­bus per­mis­sa, Min­nio­ni et Zeu­xi­di et Phi­lip­po, ma­gistro ele­phan­to­rum.

[2] Ne­bu­la ma­tu­ti­na, cres­cen­te die le­va­ta in nu­bes, ca­li­gi­nem de­dit; umor in­de ab austro ve­lut plu­via per­fu­dit om­nia; [3] quae ni­hil ad­mo­dum Ro­ma­nis, eadem pe­rin­com­mo­da re­giis erant; nam et obscu­ri­tas lu­cis in acie mo­di­ca Ro­ma­nis non adi­me­bat in om­nes par­tes conspec­tum, et umor to­to fe­re gra­vi ar­ma­tu ni­hil gla­dios aut pi­la he­be­ta­bat; [4] re­gii tam la­ta acie ne ex me­dio qui­dem cor­nua sua conspi­ce­re po­te­rant, ne­dum extre­mi in­ter se conspi­ce­ren­tur, et umor ar­cus fun­das­que et iacu­lo­rum amen­ta emol­lie­rat. [5] Fal­ca­tae quo­que quad­ri­gae, qui­bus se per­tur­ba­tu­rum hos­tium aciem An­tio­chus cre­di­de­rat, in suos ter­ro­rem ver­te­runt. [6] Ar­ma­tae autem in hunc ma­xi­me mo­dum erant: cus­pi­des cir­ca te­mo­nem ab iugo de­cem cu­bi­ta exstan­tes ve­lut cor­nua ha­be­bant, qui­bus, quid­quid ob­vium da­re­tur transfi­ge­rent, [7] et in extre­mis iugis bi­nae cir­ca emi­ne­bant fal­ces, al­te­ra aequa­ta iugo, al­te­ra in­fe­rior in ter­ram de­ve­xa, il­la ut quid­quid ab la­te­re obi­ce­re­tur absci­de­ret, haec ut pro­lap­sos su­beun­tes­que con­tin­ge­ret; item ab axi­bus ro­ta­rum ut­rim­que bi­nae eodem mo­do di­ver­sae de­li­ga­ban­tur fal­ces. [8] Sic ar­ma­tas quad­ri­gas, quia, si in extre­mo aut in me­dio lo­ca­tae fo­rent, per suos agen­dae erant, in pri­ma acie, ut an­te dic­tum est, lo­ca­ve­rat rex. [9] Quod ubi Eume­nes vi­dit, haud ig­na­rus quam an­ceps es­set pug­nae et auxi­lii ge­nus, si quis pa­vo­rem ma­gis equis ini­ce­ret, quam ius­ta ado­ri­re­tur pug­na, Cre­ten­ses sa­git­ta­rios fun­di­to­res­que et iacu­la­to­res cum ali­quot tur­mis equi­tum non con­fer­tos, sed quam ma­xi­me pos­sent dis­per­sos ex­cur­re­re iubet et ex om­ni­bus si­mul par­ti­bus te­la in­ge­re­re. [10] Haec ve­lut pro­cel­la par­tim vul­ne­ri­bus mis­si­lium un­di­que co­niec­to­rum par­tim cla­mo­ri­bus dis­so­nis ita conster­na­vit equos ut re­pen­te ve­lut effre­na­ti pas­sim in­cer­to cur­su fer­ren­tur; [11] quo­rum im­pe­tus et le­vis ar­ma­tu­ra et ex­pe­di­ti fun­di­to­res et ve­lox Cre­ten­sis mo­men­to dec­li­na­bant; et eques in­se­quen­do tu­mul­tum ac pa­vo­rem equis ca­me­lis­que, et ip­sis si­mul conster­na­tis, auge­bat cla­mo­re et ab alia cir­cumstan­tium tur­ba mul­tip­li­ci adiec­to. [12] Ita me­dio in­ter duas acies cam­po exi­gun­tur quad­ri­gae; amo­to­que ina­ni lu­dib­rio, tum de­mum ad ius­tum proe­lium sig­no ut­rim­que da­to con­cur­sum est.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 92Ñåð­ïî­íîñ­íûå êîëåñ­íè­öû íå èìå­þò íè÷å­ãî îáùå­ãî ñ äðåâíè­ìè áîå­âû­ìè êîëåñ­íè­öà­ìè.  âîé­ñêàõ Ñåëåâ­êèäîâ îíè âñòðå­÷à­þò­ñÿ ÷àñòî è çàèì­ñò­âî­âà­íû îò ïåð­ñîâ. Ñì.: Êñå­íî­ôîíò. Êèðî­ïå­äèÿ, VI, 1, 27; Àíà­áà­ñèñ, I, 8, 10; Äèî­äîð, XX, 113. Ëèâè­å­âî îïè­ñà­íèå Ñýéäæ ñ÷è­òà­åò ëó÷­øèì äîêà­çà­òåëü­ñò­âîì òîãî, ÷òî òîò ñàì íèêî­ãäà íå âèäàë òàêîé êîëåñ­íè­öû.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010223 1327007031 1327007042 1364003742 1364003743 1364003744