Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXVII, ãë. 45

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1935/1984.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

45. (1) Ïðè­ìåð­íî òîãäà æå îò Òðàëë, è îò Ìàã­íå­ñèè, ÷òî íà Ìåàíäðå, è îò Ýôå­ñà ïðè­øëè ïîñëû, ÷òîáû ñäàòü ãîðî­äà. (2) Ïîëèê­ñå­íèä, óçíàâ î áèò­âå, îñòà­âèë Ýôåñ è äîïëûë ñ ôëî­òîì äî ëèêèé­ñêèõ Ïàòàð. Îïà­ñà­ÿñü äîçî­ðà ðîäîñ­ñêèõ êîðàá­ëåé, ñòî­ÿâ­øèõ òîãäà ó Ìåãè­ñòû, îí âûñà­äèë­ñÿ íà áåðåã è ñ íåìíî­ãè­ìè ñïóò­íè­êà­ìè ïåø­êîì îòïðà­âèë­ñÿ â Ñèðèþ. (3) Ãîðî­äà Àçèè ââå­ðÿ­ëè ñåáÿ ìèëî­ñòè êîí­ñó­ëà è âëà­äû­÷å­ñòâó íàðî­äà ðèì­ñêî­ãî. Êîí­ñóë áûë óæå â Ñàð­äàõ. Òóäà æå èç Ýëà­òèè ïðè­áûë è Ïóá­ëèé Ñöè­ïè­îí, êàê òîëü­êî îí ïî÷óâ­ñò­âî­âàë ñåáÿ â ñèëàõ ïåðå­íå­ñòè òÿãîòû ïóòå­øå­ñò­âèÿ.

(4) Ïðè­ìåð­íî òîãäà æå ïîñëà­íåö îò Àíòèî­õà ÷åðåç Ïóá­ëèÿ Ñöè­ïè­î­íà îáðà­òèë­ñÿ ê êîí­ñó­ëó è ïîëó­÷èë ó íåãî äëÿ öàðÿ ñ.254 ðàç­ðå­øå­íèå ïðè­ñëàòü óïîë­íî­ìî­÷åí­íûõ íà ïåðå­ãî­âî­ðû. (5) ×åðåç íåñêîëü­êî äíåé ÿâè­ëèñü Çåâê­ñèä, áûâ­øèé íàìåñò­íèê Ëèäèè, è Àíòè­ïàòð, ñûí åãî áðà­òà. (6) Ïðåæ­äå âñå­ãî îíè âñòðå­òè­ëèñü ñ Ýâìå­íîì, êîòî­ðî­ãî èç-çà äàâ­íåé âðàæ­äû ñ÷è­òà­ëè ãëàâ­íûì ïðî­òèâ­íè­êîì ìèðà. Íàé­äÿ, ÷òî îí íàñòðî­åí áîëåå ìÿã­êî, ÷åì äóìà­ëè è ñàìè îíè, è Àíòèîõ, ïîñëû çàòåì îáðà­òè­ëèñü ê Ïóá­ëèþ Ñöè­ïè­î­íó, à ïðè åãî ïîñðåä­íè­÷å­ñòâå è ê êîí­ñó­ëó. (7) Ïî èõ ïðîñü­áå ñîâåò ñîáðàë­ñÿ â ïîë­íîì ñîñòà­âå, äàáû âûñëó­øàòü òî, ÷òî ïîñëàì áûëî ïîðó­÷å­íî îáú­ÿâèòü. Íà÷àë Çåâê­ñèä: «Ìû íå ñòîëü­êî ñàìè èìå­åì ÷òî-òî ñêà­çàòü, ñêîëü­êî ñïðà­øè­âà­åì ó âàñ, ðèì­ëÿíå, ÷åì èìåí­íî ìîæåì ìû èñêó­ïèòü îøèá­êó öàðÿ è èñõî­äà­òàé­ñò­âî­âàòü ó ïîáåäè­òå­ëåé ìèð è ïðî­ùå­íèå. (8) Âåäü âû âñå­ãäà âåëè­êî­äóø­íî ñíèñ­õî­äè­ëè ê ïîâåð­æåí­íûì öàðÿì è íàðî­äàì. Íàñêîëü­êî æå âåëè­êî­äóø­íåå, íàñêîëü­êî ìèëî­ñòè­âåå ïîäî­áà­åò âàì âåñòè ñåáÿ ïîñëå ýòîé ïîáåäû, ñäå­ëàâ­øåé âàñ âëà­ñòè­òå­ëÿ­ìè çåì­íî­ãî êðó­ãà. (9) Ñ êåì èç ñìåðò­íûõ âàì òåïåðü âðàæ­äî­âàòü? Ïîäîá­íî áîãàì, ïðè­ñòà­ëî âàì îáå­ðå­ãàòü è ìèëî­âàòü ðîä ëþä­ñêîé». (10) Êàêîâ áóäåò îòâåò, ðåøè­ëè åùå äî ïðè­õî­äà ïîñëîâ. (11) Îòâå­÷àòü ïîðó­÷è­ëè Ïóá­ëèþ Àôðè­êàí­ñêî­ìó. Ïåðå­äà­þò, ÷òî ðå÷ü ñâîþ îí ïîâåë òàê: «Èç íàõî­äÿ­ùå­ãî­ñÿ âî âëà­ñòè áåñ­ñìåðò­íûõ áîãîâ ìû, ðèì­ëÿíå, èìå­åì òî, ÷òî äàðî­âà­íî èìè. (12) Íî äóõ, çàâè­ñÿ­ùèé îò íàøå­ãî ðàçó­ìà, áûë è ïðå­áû­âà­åò â íàñ íåèç­ìåí­íûì ïðè ëþáûõ îáñòî­ÿ­òåëü­ñòâàõ. Åãî íå óêðåï­ëÿ­åò óäà­÷à è íå îñëàá­ëÿ­åò íåñ÷à­ñòüå.  ñâèäå­òå­ëè ýòî­ãî ÿ áû äàë âàì âàøå­ãî æå Ãàí­íè­áà­ëà, åñëè áû íå ìîã ïðè­âå­ñòè â ïðè­ìåð âàñ ñàìèõ: (13) ïîñëå òîãî, êàê ìû ïåðå­ïðà­âè­ëèñü ÷åðåç Ãåë­ëåñ­ïîíò, âû çàâÿ­çà­ëè ïåðå­ãî­âî­ðû î ìèðå. Åùå íå âèäà­ëè ìû âàøå­ãî âîé­ñêà, åùå Ìàðñ íå ñêëî­íèë­ñÿ íè â òó, íè â äðó­ãóþ ñòî­ðî­íó è èñõîä âîé­íû áûë íåÿñåí, à ìû óæå, âåäÿ ñ âàìè ïåðå­ãî­âî­ðû êàê ðàâ­íûå ñ ðàâ­íû­ìè, ïðåäú­ÿâè­ëè òå ñàìûå óñëî­âèÿ, êîòî­ðûå âûñòàâ­ëÿ­åì òåïåðü, êîãäà îáðà­ùà­åì­ñÿ ê âàì êàê ïîáåäè­òå­ëè ê ïîáåæ­äåí­íûì: (14) îñòàâü­òå â ïîêîå Åâðî­ïó, î÷è­ñòè­òå âñå àçè­àò­ñêèå çåì­ëè ïî ñþ ñòî­ðî­íó Òàâ­ðà; äëÿ âîç­ìå­ùå­íèÿ âîåí­íûõ ðàñ­õî­äîâ âûïëà­òè­òå ïÿò­íà­äöàòü òûñÿ÷ åâáåé­ñêèõ òàëàí­òîâ95, ïÿòü­ñîò íåìåä­ëåí­íî, à äâå ñ ïîëî­âè­íîé òûñÿ­÷è — ïîñëå îäîá­ðå­íèÿ ìèð­íî­ãî äîãî­âî­ðà ñåíà­òîì è íàðî­äîì ðèì­ñêèì, à çàòåì ïî òûñÿ­÷å òàëàí­òîâ â òå÷å­íèå äâå­íà­äöà­òè ëåò. (15) Ýâìå­íó òîæå âû äîëæ­íû âîç­ìå­ñòèòü ÷åòû­ðå­ñòà òàëàí­òîâ è íåäî­èì­êó çåð­íà èç çàäîë­æåí­íî­ñòè åãî îòöó. (16) Ïî çàêëþ­÷å­íèè äîãî­âî­ðà âû â îáåñ­ïå­÷å­íèå åãî èñïîë­íå­íèÿ âûäà­äè­òå íàì â êà÷å­ñòâå çàêëà­äà ïî íàøå­ìó âûáî­ðó äâà­äöàòü çàëîæ­íè­êîâ. Íî íèêî­ãäà íå áóäåì ìû äî êîí­öà óâå­ðå­íû â ìèðå, ïîêà â ñòàíå òåõ, êòî çàêëþ­÷à­åò åãî ñ ðèì­ñêèì íàðî­äîì, íàõî­äèò­ñÿ Ãàí­íè­áàë. Åãî ìû òðå­áó­åì â ïåðâóþ î÷å­ðåäü96. (17) Âûäà­äè­òå âû òàê­æå ýòî­ëèé­öà Ôîàí­òà, çà÷èí­ùè­êà ýòî­ëèé­ñêîé âîé­íû, êîòî­ðûé ïîä­ñòðå­êàë âàñ íàäåæ­äîé íà ýòî­ëèé­öåâ, à èõ íàäåæ­äîé íà âàñ — è âñåõ ïðî­òèâ íàñ; â ïðè­äà­÷ó ê íåìó ìû òðå­áó­åì è àêàð­íàí­öà Ìíà­ñè­ëî­õà97 è õàë­êèä­öåâ Ôèëî­íà è Ýâáó­ëèäà. (18) Öàðü çàêëþ­÷à­åò ìèð, íàõî­äÿñü â õóä­øåì ïîëî­æå­íèè ïîòî­ìó, ÷òî çàêëþ­÷à­åò åãî ïîç­æå, ÷åì ìîã áû. Åñëè îí è òåïåðü áóäåò ìåø­êàòü, ïóñòü çíà­åò, ÷òî âåëè­÷èå öàðåé òðóä­íåå íèç­âå­ñòè ñ ãîð­íèõ âûñîò äî ñðåä­íå­ãî óðîâ­íÿ, ñ.255 íåæå­ëè îò íåãî íèç­âåðã­íóòü â íè÷òî­æå­ñòâî». (19) Öàðü îòðÿ­æàë ïîñëîâ ñ ïîðó­÷å­íè­åì ñîãëà­øàòü­ñÿ íà ëþáûå óñëî­âèÿ ìèðà. Èòàê, áûëî ðåøå­íî, ÷òî ïîñëàì íàäî îòïðà­âèòü­ñÿ â Ðèì. Êîí­ñóë ðàñ­ïðå­äå­ëèë âîé­ñêî ïî çèì­íèì êâàð­òè­ðàì â Ìàã­íå­ñèè, ÷òî íà Ìåàíäðå, â Òðàë­ëàõ è Ýôå­ñå. (20) ×åðåç íåñêîëü­êî äíåé â Ýôåñ ê êîí­ñó­ëó áûëè ïðè­âåäå­íû çàëîæ­íè­êè îò öàðÿ, à òàê­æå ïîñëû, êîòî­ðûì ïðåä­ñòî­ÿ­ëà äîðî­ãà â Ðèì. (21) Ýâìåí òàê­æå îòïðà­âèë­ñÿ â Ðèì îäíî­âðå­ìåí­íî ñ ïîñëà­ìè. Çà íèìè ïîñëå­äî­âà­ëè ïîñîëü­ñòâà îò âñåõ íàðî­äîâ Àçèè.

45. Sub idem fe­re tem­pus et ab Tral­li­bus et a Mag­ne­sia quae su­per Maeandrum est, et ab Ephe­so ad de­den­das ur­bes ve­ne­runt. [2] Re­li­que­rat Ephe­sum Po­ly­xe­ni­das audi­ta pug­na, et clas­si us­que ad Pa­ta­ra Ly­ciae per­vec­tus, me­tu sta­tio­nis Rho­dia­rum na­vium, quae ad Me­gis­ten erant, in ter­ram eg­res­sus cum pau­cis iti­ne­re pe­destri Sy­riam pe­tit. [3] Asiae ci­vi­ta­tes in fi­dem con­su­lis di­cio­nem­que po­pu­li Ro­ma­ni se­se tra­de­bant. Sar­di­bus iam con­sul erat; eo et P. Sci­pio ab Elaea, cum pri­mum pa­ti la­bo­rem viae po­tuit, ve­nit.

[4] Sub idem fe­re tem­pus ca­du­cea­tor ab An­tio­cho per P. Sci­pio­nem a con­su­le pe­tit im­pet­ra­vit­que, ut ora­to­res mit­te­re li­ce­ret re­gi. [5] Pau­cos post dies Zeu­xis, qui prae­fec­tus Ly­diae fue­rat, et An­ti­pa­ter, frat­ris fi­lius, ve­ne­runt. [6] Pri­us Eume­ne con­ven­to, quem prop­ter ve­te­ra cer­ta­mi­na aver­sum ma­xi­me a pa­ce cre­de­bant es­se, et pla­ca­tio­re eo et sua et re­gis spe in­ven­to, tum P. Sci­pio­nem et per eum con­su­lem adie­runt; [7] prae­bi­to­que iis pe­ten­ti­bus fre­quen­ti con­si­lio ad man­da­ta eden­da, «non tam quid ip­si di­ca­mus ha­be­mus» in­quit Zeu­xis «quam ut a vo­bis quae­ra­mus, Ro­ma­ni, quo pia­cu­lo ex­pia­re er­ro­rem re­gis, pa­cem ve­niam­que im­pet­ra­re a vic­to­ri­bus pos­si­mus. [8] Ma­xi­mo sem­per ani­mo vic­tis re­gi­bus po­pu­lis­que ig­no­vis­tis; quan­to id maio­re et pla­ca­tio­re ani­mo de­cet vos fa­ce­re in hac vic­to­ria, quae vos do­mi­nos or­bis ter­ra­rum fe­cit? [9] Po­si­tis iam ad­ver­sus om­nes mor­ta­les cer­ta­mi­ni­bus haud se­cus quam deos con­su­le­re et par­ce­re vos ge­ne­ri hu­ma­no opor­tet». [10] Iam an­te­quam le­ga­ti ve­ni­rent, dec­re­tum erat quid res­pon­de­re­tur. [11] Res­pon­de­re Af­ri­ca­num pla­cuit. Is in hunc mo­dum lo­cu­tus fer­tur: «Ro­ma­ni ex iis, quae in deum im­mor­ta­lium po­tes­ta­te erant, ea ha­be­mus, quae dii de­de­runt; [12] ani­mos, qui nostrae men­tis sunt, eos­dem in om­ni for­tu­na ges­si­mus ge­ri­mus­que, ne­que eos se­cun­dae res ex­tu­le­runt nec ad­ver­sae mi­nue­runt. Eius rei, ut alios omit­tam, Han­ni­ba­lem vestrum vo­bis tes­tem da­rem, ni­si vos ip­sos da­re pos­sem. [13] Postquam traie­ci­mus Hel­les­pon­tum, pri­us­quam castra re­gia, pri­us­quam aciem vi­de­re­mus, cum com­mu­nis Mars et in­cer­tus bel­li even­tus es­set, de pa­ce vo­bis agen­ti­bus quas pa­res pa­ri­bus fe­re­ba­mus con­di­cio­nes, eas­dem nunc vic­to­res vic­tis fe­ri­mus: [14] Euro­pa absti­ne­te; Asia om­ni, quae cis Tau­rum mon­tem est, de­ce­di­te. Pro im­pen­sis dein­de in bel­lum fac­tis quin­de­cim mi­lia ta­len­tum Euboi­co­rum da­bi­tis, quin­gen­ta prae­sen­tia, duo mi­lia et quin­gen­ta, cum se­na­tus po­pu­lus­que Ro­ma­nus pa­cem compro­ba­ve­rint; mi­lia dein­de ta­len­tum per duo­de­cim an­nos. [15] Eume­ni quo­que red­di quad­rin­gen­ta ta­len­ta et quod fru­men­ti re­li­quum ex eo quod pat­ri de­bi­tum est pla­cet. [16] Haec cum pe­pi­ge­ri­mus, fac­tu­ros vos ut pro cer­to ha­bea­mus, erit qui­dem ali­quod pig­nus, si ob­si­des vi­gin­ti nostro ar­bit­ra­tu da­bi­tis; sed num­quam sa­tis li­que­bit no­bis ibi pa­cem es­se po­pu­lo Ro­ma­no, ubi Han­ni­bal erit; eum an­te om­nia de­pos­ci­mus. [17] Thoan­tem quo­que Aeto­lum, con­ci­to­rem Aeto­li­ci bel­li, qui et il­lo­rum fi­du­cia vos et vestra il­los in nos ar­ma­vit, de­de­tis et cum eo Mna­si­lochum Acar­na­na et Chal­ci­den­ses Phi­lo­nem et Eubu­li­dam. [18] In de­te­rio­re sua for­tu­na pa­cem fa­ciet rex, quia se­rius fa­cit quam fa­ce­re po­tuit. Si nunc mo­ra­tus fue­rit, sciat re­gum maies­ta­tem dif­fi­ci­lius ab sum­mo fas­ti­gio ad me­dium det­ra­hi quam a me­diis ad ima prae­ci­pi­ta­ri». [19] Cum iis man­da­tis ab re­ge mis­si erant le­ga­ti ut om­nem pa­cis con­di­cio­nem ac­ci­pe­rent; ita­que Ro­mam mit­ti le­ga­tos pla­cuit. Con­sul in hi­ber­na exer­ci­tum Mag­ne­siam ad Maeandrum et Tral­les Ephe­sum­que di­vi­sit. [20] Ephe­sum ad con­su­lem pau­cos post dies ob­si­des ab re­ge ad­duc­ti sunt, et le­ga­ti, qui Ro­mam irent, ve­ne­runt. [21] Eume­nes quo­que eodem tem­po­re pro­fec­tus est Ro­mam, quo le­ga­ti re­gis. Se­cu­tae eos sunt le­ga­tio­nes om­nium Asiae po­pu­lo­rum.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 95Åâáåé­ñêèé òàëàíò áûë ïðè­ìåð­íî ðàâåí àòòè­÷å­ñêî­ìó. Âåñî­âîé ñòàí­äàðò Åâáåè áûë îáùå­ïðè­íÿ­òûì äëÿ ìåæ­ãî­ñóäàð­ñò­âåí­íûõ ðàñ­÷å­òîâ. Ñì., íàïðè­ìåð: XXXVIII, 9, 9; ñð. òàê­æå: Ïîëè­áèé, I, 62, 9; XV, 18, 7.
  • 96Ñð.: Ïîëè­áèé, XXI, 17, 7; 45, 11. Òðóä­íî, ïðàâ­äà, ñêà­çàòü, ãäå íàõî­äèë­ñÿ òîãäà Ãàí­íè­áàë è çíà­ëè ëè î åãî ìåñòî­ïðå­áû­âà­íèè ðèì­ëÿíå. Ñð. ïîä­áîð­êó ôðàã­ìåí­òàð­íûõ äàí­íûõ èñòî÷­íè­êîâ â êí.: Êîðàáëåâ È. Ø. Ãàí­íè­áàë. Ì., 1976. Ñ. 319 ñë.
  • 97Î íåì ñì.: XXXVI, 12, 4; äâîå äðó­ãèõ âûøå íå óïî­ìè­íà­ëèñü.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364003746 1364003747 1364003748