Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXVIII, ãë. 46

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä À. È. Ñîëîïîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1983.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

46. (1) Íå äóìàé­òå, ÷òî òîëü­êî èìÿ ñìå­øàí­íîå ó ãàë­ëî­ãðå­êîâ: íàìíî­ãî ðàíü­øå ñìå­øå­íèå èñïîð­òè­ëî òåëà èõ è äóøè. (2) Áóäü îíè òå ñàìûå ãàë­ëû, ñ êîòî­ðû­ìè â Èòà­ëèè ñðà­æà­ëèñü òûñÿ­÷ó ðàç è ñ ðàç­íûì èñõî­äîì, òî, ïðè òàêîì íàøåì-òî ïîë­êî­âîä­öå, âðÿä ëè èç áèò­âû âåð­íóë­ñÿ æèâûì õîòü åäèí­ñò­âåí­íûé âåñò­íèê! (3) Äâà­æäû ñðà­æàë­ñÿ ñåé âîæäü ñ ãàë­ëî­ãðå­êà­ìè, äâà­æäû îí íà÷è­íàë áîé â íåâû­ãîä­íîì ìåñòå, âûñò­ðà­è­âàë âîé­ñêî â äîëèíå, ïî÷òè ó íîã íåïðè­ÿ­òå­ëåé, êîòî­ðûå ñâåð­õó ìîã­ëè áû è äðî­òè­êîâ íå áðî­ñàòü: ïðî­ñòî, áðî­ñèâ­øèñü âíèç íàãè­øîì, îíè ñîá­ñò­âåí­íû­ìè òåëàì ìîã­ëè íàñ çàäà­âèòü. (4) È ÷òî æå? Âåëè­êî ñ÷à­ñòüå íàðî­äà ðèì­ñêî­ãî, ãðîì­êî è ãðîç­íî çâó­÷èò åãî èìÿ. Âðà­ãè ðèì­ëÿí è áûëè, ñëîâ­íî ãðî­ìîì, îãëó­øå­íû íåäàâ­íèì ïîðà­æå­íè­åì Ãàí­íè­áà­ëà, Ôèëèï­ïà è Àíòèî­õà. Òàêèå ðîñ­ëûå ñèëà­÷è îáðà­ùå­íû áûëè â áåã­ñòâî òîëü­êî ïðà­ùà­ìè è ñòðå­ëà­ìè — ìå÷è íå îáàã­ðè­ëèñü â ýòîé âîéíå êðî­âüþ ãàë­ëîâ. (5) Ñòà­åé ïòèö ðàç­ëå­òå­ëèñü îíè ïðè ïåð­âîì æå ñâè­ñòå ñòðåë. (6) Íî ìû-òî âñå òå æå ñàìûå, êëÿ­íóñü, ïîëó­÷è­ëè óðîê îò ñóäü­áû, ïîêà­çàâ­øåé íàì, ÷òî ñëó­÷è­ëîñü áû, ñòîëê­íèñü ìû ñ íàñòî­ÿ­ùèì âðà­ãîì: âåäü íà îáðàò­íîì ïóòè, íàòêíóâ­øèñü íà æàë­êèõ ôðà­êèé­ñêèõ ðàç­áîé­íè­êîâ, ìû áûëè ðàç­áè­òû, îáðà­ùå­íû â áåã­ñòâî è ïîòå­ðÿ­ëè îáîç. (7) Ïîãèá — ñðå­äè ìíî­ãèõ õðàá­ðûõ ìóæåé — Êâèíò ñ.306 Ìèíó­öèé Òåðì, è ýòî áûëî ãîðàçäî áîëü­øåé ïîòå­ðåé, ÷åì ìû ïîíåñ­ëè áû îò ãèáå­ëè Ãíåÿ Ìàí­ëèÿ, ÷üå íåäî­ìûñ­ëèå è ñòî­è­ëî íàì ýòî­ãî ïîðà­æå­íèÿ. (8) Âîé­ñêî, âîç­âðà­ùàâ­øå­å­ñÿ ñ äîáû­÷åé, îòíÿ­òîé ó öàðÿ Àíòèî­õà, áûëî ðàç­äðîá­ëå­íî íà òðè ÷àñòè — ïåðå­äî­âûå òóò, çàìû­êàþ­ùèå òàì, à îáîç åùå ãäå-òî — è ïðî­âå­ëî öåëóþ íî÷ü, óêðûâ­øèñü â òåð­íîâ­íè­êàõ, ñðå­äè ëîãî­âèù äèêèõ çâå­ðåé. (9) È çà òàêèå-òî ïîäâè­ãè òðå­áó­þò òðè­óì­ôà? Ïðåä­ïî­ëî­æèì, ÷òî òû áû íå ïîòåð­ïåë âî Ôðà­êèè ïîçîð­íî­ãî ïîðà­æå­íèÿ; íàä êàêè­ìè âðà­ãà­ìè òû òîãäà ìîã áû òðå­áî­âàòü òðè­óì­ôà? Íàä òåìè, ÿ ïîëà­ãàþ, êàêèõ óêà­çàë áû òåáå ñåíàò è ðèì­ñêèé íàðîä. (10) Òàê ïðè­ñóæ­äåí áûë òðè­óìô âîò ýòî­ìó Ëóöèþ Ñöè­ïè­î­íó, òàê âîí òîìó Ìàíèþ Àöè­ëèþ çà ïîáåäó íàä öàðåì Àíòèîõîì, òàê íåñêîëü­êî ðàíåå Òèòó Êâèíê­öèþ çà ïîáåäó íàä öàðåì Ôèëèï­ïîì, òàê Ïóá­ëèþ Àôðè­êàí­ñêî­ìó çà ïîáåäó íàä Ãàí­íè­áà­ëîì, íàä êàð­ôà­ãå­íÿ­íà­ìè è Ñèôà­êîì. (11) È äàæå ïîñëå òîãî, êàê ñåíàò óæå ïðè­íè­ìàë ðåøå­íèå î âîéíå, ïðè­õî­äè­ëîñü åùå ñïðà­øè­âàòü î ìåëî­÷àõ: êîìó åå îáú­ÿâ­ëÿòü? Îáú­ÿâ­ëÿòü ëè åå íåïðå­ìåí­íî ñàìèì öàðÿì èëè æå äîñòà­òî÷­íî îáú­ÿâèòü åå êàêî­ìó-ëèáî èõ ãàð­íè­çî­íó?130 Òàê õîòè­òå ëè âû, ÷òîáû âåñü ýòîò ïîðÿäîê áûë íàðó­øåí è èñêà­æåí, ÷òîáû óïðàçä­íå­íû áûëè ïðà­âà ôåöè­à­ëîâ, ÷òîáû è ôåöè­à­ëîâ íèêà­êèõ áîëü­øå íå áûëî? (12) Ìîæ­íî (íå âî ãíåâ áîãàì áóäü ñêà­çà­íî) ïðå­íå­áðå÷ü îáðÿäà­ìè áîãî­ïî­÷è­òà­íèÿ, ìîæ­íî çàáûòü î áîãàõ â ñåðä­öå ñâî­åì, íî íåóæòî è ó ñåíà­òà ìîæ­íî íå ñïðà­øè­âàòü ìíå­íèÿ î âîéíå? (13) È íàðîä íå çàïðà­øè­âàòü, æåëà­åò ëè, ïîâåëå­âà­åò ëè îí âåñòè âîé­íó ñ ãàë­ëà­ìè? (14) Íî âîò òîëü­êî ÷òî êîí­ñó­ëû õîòå­ëè ïîëó­÷èòü Ãðå­öèþ è Àçèþ, à âû íàñòà­è­âà­ëè íà òîì, ÷òîáû ïðî­âèí­öè­åé äàòü èì Ëèãó­ðèþ, è îíè âåäü ïîñëó­øà­ëèñü. (15) Ïîýòî­ìó, ñ÷àñò­ëè­âî îêîí­÷èâ âîé­íó, îíè ñ ïîë­íûì îñíî­âà­íè­åì áóäóò ïðî­ñèòü ïî÷å­ñòåé òðè­óì­ôà ó âàñ, ïî ÷üåé âîëå âåëè åå».

46. «No­li­te no­men tan­tum exis­ti­ma­re mix­tum es­se Gal­log­rae­co­rum; mul­to an­te et cor­po­ra et ani­mi mix­ti ac vi­tia­ti sunt. [2] An si il­li Gal­li es­sent, cum qui­bus mi­liens va­rio even­tu in Ita­lia pug­na­tum est, quan­tum in im­pe­ra­to­re nostro fuit, nun­tius il­linc re­dis­set? [3] Bis cum iis pug­na­tum est, bis lo­co ini­quo su­biit, in val­le in­fe­rio­re pe­di­bus pae­ne hos­tium aciem su­bie­cit. Ut non te­la ex su­pe­rio­re lo­co mit­te­rent, sed cor­po­ra sua nu­da ini­ce­rent, ob­rue­re nos po­tue­runt. [4] Quid igi­tur in­ci­dit? Mag­na for­tu­na po­pu­li Ro­ma­ni est, mag­num et ter­ri­bi­le no­men. Re­cen­ti rui­na Han­ni­ba­lis Phi­lip­pi An­tio­chi pro­pe at­to­ni­ti erant. Tan­tae cor­po­rum mo­les fun­dis sa­git­tis­que in fu­gam conster­na­tae sunt; gla­dius in acie cruen­ta­tus non est Gal­li­co bel­lo; [5] ve­lut avi­um exa­mi­na ad cre­pi­tum pri­mum mis­si­lium avo­la­ve­re. [6] At her­cu­le iidem nos — mo­nen­te for­tu­na quid, si hos­tem ha­buis­se­mus, ca­su­rum fuis­set — cum re­deun­tes in lat­run­cu­los Thrae­cas in­ci­dis­se­mus, cae­si, fu­ga­ti, exu­ti im­pe­di­men­tis su­mus. [7] Q. Mi­nu­cius Ther­mus, in quo haud pau­lo plus dam­ni fac­tum est quam si Cn. Man­lius, cui­us te­me­ri­ta­te ea cla­des in­ci­de­rat, pe­ris­set, cum mul­tis vi­ris for­ti­bus ce­ci­dit; [8] exer­ci­tus spo­lia re­gis An­tio­chi re­fe­rens tri­fa­riam dis­si­pa­tus, ali­bi pri­mum, ali­bi postre­mum ag­men, ali­bi im­pe­di­men­ta, in­ter vep­res in la­teb­ris fe­ra­rum noc­tem unam de­li­tuit. [9] Pro his tri­um­phus pe­ti­tur? Si ni­hil in Thrae­cia cla­dis ig­no­mi­niae­que fo­ret ac­cep­tum, de qui­bus hos­ti­bus tri­um­phum pe­te­res? De iis, ut opi­nor, quos ti­bi hos­tes se­na­tus aut po­pu­lus Ro­ma­nus de­dis­set. [10] Sic huic L. Sci­pio­ni, sic il­li M’. Aci­lio de re­ge An­tio­cho, sic pau­lo an­te T. Quinctio de re­ge Phi­lip­po, sic P. Af­ri­ca­no de Han­ni­ba­le et Poe­nis et Sypha­ce tri­um­phus da­tus. [11] Et mi­ni­ma il­la, cum iam se­na­tus cen­suis­set bel­lum, quae­si­ta ta­men sunt, qui­bus nun­tian­dum es­set: ip­sis uti­que re­gi­bus nun­tia­re­tur, an sa­tis es­set ad prae­si­dium ali­quod nun­tia­ri? Vul­tis er­go haec om­nia pol­lui et con­fun­di, tol­li fe­tia­lia iura, nul­los es­se fe­tia­les? [12] Fiat, pa­ce deum di­xe­rim, iac­tu­ra re­li­gio­nis; ob­li­vio deo­rum ca­piat pec­to­ra vestra; num se­na­tum quo­que de bel­lo con­su­li non pla­cet? [13] Non ad po­pu­lum fer­ri ve­lint iubeantne cum Gal­lis bel­lum ge­ri? [14] Mo­do cer­te con­su­les Grae­ciam at­que Asiam vo­le­bant; ta­men per­se­ve­ran­ti­bus vo­bis Li­gu­res pro­vin­ciam de­cer­ne­re dic­to audien­tes fue­runt. [15] Me­ri­to er­go a vo­bis pros­pe­re bel­lo ges­to tri­um­phum pe­tent, qui­bus auc­to­ri­bus ges­se­runt».

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 130Ñð.: XXXI, 8, 3; XXXVI, 3, 7—12.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364003847 1364003848 1364003849