Ïåðåâîä À. È. Ñîëîïîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1983. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
46. (1) Íå äóìàéòå, ÷òî òîëüêî èìÿ ñìåøàííîå ó ãàëëîãðåêîâ: íàìíîãî ðàíüøå ñìåøåíèå èñïîðòèëî òåëà èõ è äóøè. (2) Áóäü îíè òå ñàìûå ãàëëû, ñ êîòîðûìè â Èòàëèè ñðàæàëèñü òûñÿ÷ó ðàç è ñ ðàçíûì èñõîäîì, òî, ïðè òàêîì íàøåì-òî ïîëêîâîäöå, âðÿä ëè èç áèòâû âåðíóëñÿ æèâûì õîòü åäèíñòâåííûé âåñòíèê! (3) Äâàæäû ñðàæàëñÿ ñåé âîæäü ñ ãàëëîãðåêàìè, äâàæäû îí íà÷èíàë áîé â íåâûãîäíîì ìåñòå, âûñòðàèâàë âîéñêî â äîëèíå, ïî÷òè ó íîã íåïðèÿòåëåé, êîòîðûå ñâåðõó ìîãëè áû è äðîòèêîâ íå áðîñàòü: ïðîñòî, áðîñèâøèñü âíèç íàãèøîì, îíè ñîáñòâåííûìè òåëàì ìîãëè íàñ çàäàâèòü. (4) È ÷òî æå? Âåëèêî ñ÷àñòüå íàðîäà ðèìñêîãî, ãðîìêî è ãðîçíî çâó÷èò åãî èìÿ. Âðàãè ðèìëÿí è áûëè, ñëîâíî ãðîìîì, îãëóøåíû íåäàâíèì ïîðàæåíèåì Ãàííèáàëà, Ôèëèïïà è Àíòèîõà. Òàêèå ðîñëûå ñèëà÷è îáðàùåíû áûëè â áåãñòâî òîëüêî ïðàùàìè è ñòðåëàìè — ìå÷è íå îáàãðèëèñü â ýòîé âîéíå êðîâüþ ãàëëîâ. (5) Ñòàåé ïòèö ðàçëåòåëèñü îíè ïðè ïåðâîì æå ñâèñòå ñòðåë. (6) Íî ìû-òî âñå òå æå ñàìûå, êëÿíóñü, ïîëó÷èëè óðîê îò ñóäüáû, ïîêàçàâøåé íàì, ÷òî ñëó÷èëîñü áû, ñòîëêíèñü ìû ñ íàñòîÿùèì âðàãîì: âåäü íà îáðàòíîì ïóòè, íàòêíóâøèñü íà æàëêèõ ôðàêèéñêèõ ðàçáîéíèêîâ, ìû áûëè ðàçáèòû, îáðàùåíû â áåãñòâî è ïîòåðÿëè îáîç. (7) Ïîãèá — ñðåäè ìíîãèõ õðàáðûõ ìóæåé — Êâèíò ñ.306 Ìèíóöèé Òåðì, è ýòî áûëî ãîðàçäî áîëüøåé ïîòåðåé, ÷åì ìû ïîíåñëè áû îò ãèáåëè Ãíåÿ Ìàíëèÿ, ÷üå íåäîìûñëèå è ñòîèëî íàì ýòîãî ïîðàæåíèÿ. (8) Âîéñêî, âîçâðàùàâøååñÿ ñ äîáû÷åé, îòíÿòîé ó öàðÿ Àíòèîõà, áûëî ðàçäðîáëåíî íà òðè ÷àñòè — ïåðåäîâûå òóò, çàìûêàþùèå òàì, à îáîç åùå ãäå-òî — è ïðîâåëî öåëóþ íî÷ü, óêðûâøèñü â òåðíîâíèêàõ, ñðåäè ëîãîâèù äèêèõ çâåðåé. (9) È çà òàêèå-òî ïîäâèãè òðåáóþò òðèóìôà? Ïðåäïîëîæèì, ÷òî òû áû íå ïîòåðïåë âî Ôðàêèè ïîçîðíîãî ïîðàæåíèÿ; íàä êàêèìè âðàãàìè òû òîãäà ìîã áû òðåáîâàòü òðèóìôà? Íàä òåìè, ÿ ïîëàãàþ, êàêèõ óêàçàë áû òåáå ñåíàò è ðèìñêèé íàðîä. (10) Òàê ïðèñóæäåí áûë òðèóìô âîò ýòîìó Ëóöèþ Ñöèïèîíó, òàê âîí òîìó Ìàíèþ Àöèëèþ çà ïîáåäó íàä öàðåì Àíòèîõîì, òàê íåñêîëüêî ðàíåå Òèòó Êâèíêöèþ çà ïîáåäó íàä öàðåì Ôèëèïïîì, òàê Ïóáëèþ Àôðèêàíñêîìó çà ïîáåäó íàä Ãàííèáàëîì, íàä êàðôàãåíÿíàìè è Ñèôàêîì. (11) È äàæå ïîñëå òîãî, êàê ñåíàò óæå ïðèíèìàë ðåøåíèå î âîéíå, ïðèõîäèëîñü åùå ñïðàøèâàòü î ìåëî÷àõ: êîìó åå îáúÿâëÿòü? Îáúÿâëÿòü ëè åå íåïðåìåííî ñàìèì öàðÿì èëè æå äîñòàòî÷íî îáúÿâèòü åå êàêîìó-ëèáî èõ ãàðíèçîíó?130 Òàê õîòèòå ëè âû, ÷òîáû âåñü ýòîò ïîðÿäîê áûë íàðóøåí è èñêàæåí, ÷òîáû óïðàçäíåíû áûëè ïðàâà ôåöèàëîâ, ÷òîáû è ôåöèàëîâ íèêàêèõ áîëüøå íå áûëî? (12) Ìîæíî (íå âî ãíåâ áîãàì áóäü ñêàçàíî) ïðåíåáðå÷ü îáðÿäàìè áîãîïî÷èòàíèÿ, ìîæíî çàáûòü î áîãàõ â ñåðäöå ñâîåì, íî íåóæòî è ó ñåíàòà ìîæíî íå ñïðàøèâàòü ìíåíèÿ î âîéíå? (13) È íàðîä íå çàïðàøèâàòü, æåëàåò ëè, ïîâåëåâàåò ëè îí âåñòè âîéíó ñ ãàëëàìè? (14) Íî âîò òîëüêî ÷òî êîíñóëû õîòåëè ïîëó÷èòü Ãðåöèþ è Àçèþ, à âû íàñòàèâàëè íà òîì, ÷òîáû ïðîâèíöèåé äàòü èì Ëèãóðèþ, è îíè âåäü ïîñëóøàëèñü. (15) Ïîýòîìó, ñ÷àñòëèâî îêîí÷èâ âîéíó, îíè ñ ïîëíûì îñíîâàíèåì áóäóò ïðîñèòü ïî÷åñòåé òðèóìôà ó âàñ, ïî ÷üåé âîëå âåëè åå». |
46. «Nolite nomen tantum existimare mixtum esse Gallograecorum; multo ante et corpora et animi mixti ac vitiati sunt. [2] An si illi Galli essent, cum quibus miliens vario eventu in Italia pugnatum est, quantum in imperatore nostro fuit, nuntius illinc redisset? [3] Bis cum iis pugnatum est, bis loco iniquo subiit, in valle inferiore pedibus paene hostium aciem subiecit. Ut non tela ex superiore loco mitterent, sed corpora sua nuda inicerent, obruere nos potuerunt. [4] Quid igitur incidit? Magna fortuna populi Romani est, magnum et terribile nomen. Recenti ruina Hannibalis Philippi Antiochi prope attoniti erant. Tantae corporum moles fundis sagittisque in fugam consternatae sunt; gladius in acie cruentatus non est Gallico bello; [5] velut avium examina ad crepitum primum missilium avolavere. [6] At hercule iidem nos — monente fortuna quid, si hostem habuissemus, casurum fuisset — cum redeuntes in latrunculos Thraecas incidissemus, caesi, fugati, exuti impedimentis sumus. [7] Q. Minucius Thermus, in quo haud paulo plus damni factum est quam si Cn. Manlius, cuius temeritate ea clades inciderat, perisset, cum multis viris fortibus cecidit; [8] exercitus spolia regis Antiochi referens trifariam dissipatus, alibi primum, alibi postremum agmen, alibi impedimenta, inter vepres in latebris ferarum noctem unam delituit. [9] Pro his triumphus petitur? Si nihil in Thraecia cladis ignominiaeque foret acceptum, de quibus hostibus triumphum peteres? De iis, ut opinor, quos tibi hostes senatus aut populus Romanus dedisset. [10] Sic huic L. Scipioni, sic illi M’. Acilio de rege Antiocho, sic paulo ante T. Quinctio de rege Philippo, sic P. Africano de Hannibale et Poenis et Syphace triumphus datus. [11] Et minima illa, cum iam senatus censuisset bellum, quaesita tamen sunt, quibus nuntiandum esset: ipsis utique regibus nuntiaretur, an satis esset ad praesidium aliquod nuntiari? Vultis ergo haec omnia pollui et confundi, tolli fetialia iura, nullos esse fetiales? [12] Fiat, pace deum dixerim, iactura religionis; oblivio deorum capiat pectora vestra; num senatum quoque de bello consuli non placet? [13] Non ad populum ferri velint iubeantne cum Gallis bellum geri? [14] Modo certe consules Graeciam atque Asiam volebant; tamen perseverantibus vobis Ligures provinciam decernere dicto audientes fuerunt. [15] Merito ergo a vobis prospere bello gesto triumphum petent, quibus auctoribus gesserunt». |