Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXVIII, ãë. 56

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä À. È. Ñîëîïîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1983.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

56. (1) Ìíî­ãî äðó­ãèõ ïðî­òè­âî­ðå­÷è­âûõ ïðå­äà­íèé ñîõðà­íè­ëîñü, â îñî­áåí­íî­ñòè î êîí­öå æèç­íè Ñöè­ïè­î­íà, î ñóäå íàä íèì, î ñìåð­òè, ïîãðå­áå­íèè è íàä­ãðî­áèè, òàê ÷òî ÿ íå çíàþ, êàêîé ìîë­âå, êàêèì ñî÷è­íå­íè­ÿì ñëå­äî­âàòü. (2) Îòíî­ñè­òåëü­íî îáâè­íè­òå­ëÿ íåòó ñîãëà­ñèÿ: îäíè ïèøóò, ÷òî Ñöè­ïè­î­íà ïðè­âëåê ê ñóäó Ìàðê Íåâèé161, äðó­ãèå — ÷òî Ïåòè­ëèè. Òàê æå ðàñ­õî­äÿò­ñÿ ìåæ­äó ñîáîé ñîîá­ùå­íèÿ è î äíå, êîãäà îí áûë ïðè­âëå­÷åí ê ñóäó, è î ãîäå ñìåð­òè, î ìåñòå, ãäå óìåð è ãäå ïîãðå­áåí162. (3) Îäíè ãîâî­ðÿò, ÷òî â Ðèìå, äðó­ãèå — ÷òî â Ëèòåðíå: è òóò è òàì ïîêà­çû­âà­þò åãî íàä­ãðî­áèå è ñòà­òóþ. ñ.315  Ëèòåðíå áûëî åãî íàä­ãðî­áèå ñ ïîñòàâ­ëåí­íîé íà íåì ñòà­òó­åé163; åå, ðàç­áè­òóþ áóðåé, íåäàâ­íî ìû ñàìè âèäå­ëè. (4)  Ðèìå çà Êàïåí­ñêè­ìè âîðîòà­ìè íà íàä­ãðî­áèè Ñöè­ïè­î­íîâ òîæå ñòî­ÿò òðè ñòà­òóè: äâå èç íèõ, êàê ãîâî­ðÿò, Ïóá­ëèÿ è Ëóöèÿ Ñöè­ïè­î­íîâ, à òðåòüÿ ïîýòà Êâèí­òà Ýííèÿ. (5) È íå òîëü­êî ìåæ­äó ïèñà­òå­ëÿ­ìè åñòü ðàç­íî­ãëà­ñèÿ, íî è ìåæ­äó ñàìè­ìè ðå÷à­ìè Ïóá­ëèÿ Ñöè­ïè­î­íà è Òèáå­ðèÿ Ãðàê­õà164 (åñëè òîëü­êî ðå÷è, èçâåñò­íûå ïîä èõ èìå­íà­ìè, äåé­ñò­âè­òåëü­íî èì ïðè­íàä­ëå­æàò). (6)  çàãî­ëîâ­êå ðå÷è Ïóá­ëèÿ Ñöè­ïè­î­íà íàçâà­íî èìÿ íàðîä­íî­ãî òðè­áó­íà Ìàð­êà Íåâèÿ, íî â ñàìîé ðå÷è èìÿ îáâè­íè­òå­ëÿ íå óïî­ìè­íà­åò­ñÿ: îí íàçû­âà­åò åãî òî ïëó­òîì, òî ïóñòî­ìå­ëåé. (7) Äà è â ðå÷è Ãðàê­õà ñîâñåì íå óïî­ìè­íà­åò­ñÿ íè î Ïåòè­ëè­ÿõ êàê îá îáâè­íè­òå­ëÿõ Ïóá­ëèÿ Àôðè­êàí­ñêî­ãî, íè î åãî âûçî­âå â ñóä. (8) Ïîíà­äî­áè­ëîñü áû ñî÷è­íèòü ñîâåð­øåí­íî äðó­ãîé ðàñ­ñêàç, åñëè á èñêàòü ñîãëà­ñèÿ ñ ðå÷üþ Ãðàê­õà: ïðè­øëîñü áû ñëå­äî­âàòü òåì ïèñà­òå­ëÿì, êàêèå ïåðå­äà­þò, ÷òî, êîãäà Ëóöèé Ñöè­ïè­îí áûë îáâè­íåí è îñóæ­äåí çà ïîëó­÷åí­íûå îò öàðÿ äåíü­ãè, Ïóá­ëèé Àôðè­êàí­ñêèé íàõî­äèë­ñÿ â Ýòðó­ðèè â çâà­íèè ëåãà­òà165; (9) ïîñëå òîãî êàê òóäà äîøåë ñëóõ î íåñ÷à­ñòüå, ïîñòèã­øåì áðà­òà, îí, ñëî­æèâ ñ ñåáÿ ïîë­íî­ìî­÷èÿ, ïîì÷àë­ñÿ â Ðèì. Óçíàâ, ÷òî áðà­òà âåäóò â òåì­íè­öó, îí îò âîðîò óñòðå­ìèë­ñÿ ïðÿ­ìî ê ôîðó­ìó, îòòîëê­íóë ñëó­æè­òå­ëÿ îò áðà­òà, à êîãäà òðè­áó­íû ïûòà­ëèñü åãî óäåð­æàòü, îí è òóò ïðè­ìå­íèë ñèëó, ñëå­äóÿ ñêî­ðåå áðàò­ñêî­ìó äîë­ãó, ÷åì çàêî­íàì. (10) Âåäü èìåí­íî íà ýòî è æàëó­åò­ñÿ ñàì Ãðàêõ, ãîâî­ðÿ, ÷òî ÷àñò­íûé ÷åëî­âåê ïîïðàë âëàñòü òðè­áó­íîâ, è â êîí­öå ðå÷è îí, îáå­ùàÿ Ëóöèþ Ñöè­ïè­î­íó ñâîþ ïîìîùü, ïðè­áàâ­ëÿ­åò: ïóñòü óæ ëó÷­øå íàðîä­íûé òðè­áóí, à íå ÷àñò­íîå ëèöî âîñ­òîð­æå­ñò­âó­åò íàä òðè­áóí­ñêîé âëà­ñòüþ è ãîñóäàð­ñò­âîì. (11) Íî, ðåç­êî ïîðè­öàÿ Ïóá­ëèÿ Àôðè­êàí­ñêî­ãî çà ýòîò åäèí­ñò­âåí­íûé ðàç­íóçäàí­íûé è ïðî­òè­âî­ïðàâ­íûé ïîñòó­ïîê, Ãðàêõ óïðåê­íóë åãî çà èçìå­íó ñåáå ñàìî­ìó è âîçäàë åìó õâà­ëû çà ïðåæ­íþþ óìå­ðåí­íîñòü è âîç­äåðæ­íîñòü, ñîáðàâ åå îáðàç­öû â ýòîé æå ðå÷è. (12) Îí ãîâî­ðèë, ÷òî Ñöè­ïè­îí íåêî­ãäà ïîïå­íÿë íàðî­äó, êîòî­ðûé çàõî­òåë áûëî ñäå­ëàòü åãî áåñ­ñðî÷­íûì êîí­ñó­ëîì è äèê­òà­òî­ðîì166; ÷òî íå äàë ïîñòà­âèòü åìó ñòà­òóè íà Êîìè­öèè, ó ðîñòð, â êóðèè, íà Êàïè­òî­ëèè è â ñâÿ­òè­ëè­ùå Þïè­òå­ðà; (13) ÷òî íå äîïó­ñòèë ïðè­íÿòü ïîñòà­íîâ­ëå­íèå, ïðåä­ïè­ñû­âàþ­ùåå, ÷òîáû åãî èçâà­ÿ­íèå â îáëà­÷å­íèè òðè­óì­ôà­òî­ðà âûíî­ñè­ëîñü èç õðà­ìà Þïè­òå­ðà Âñå­áëà­ãî­ãî Âåëè­÷àé­øå­ãî167.

56. Mul­ta alia in Sci­pio­nis exi­tu ma­xi­me vi­tae die­que dic­ta, mor­te, fu­ne­re, se­pulcro, in di­ver­sum tra­hunt, ut cui fa­mae, qui­bus scrip­tis ad­sen­tiar non ha­beam. [2] Non de ac­cu­sa­to­re con­ve­nit: alii M. Nae­vium, alii Pe­til­lios diem di­xis­se scri­bunt, non de tem­po­re quo dic­ta dies sit, non de an­no quo mor­tuus sit, non ubi mor­tuus aut ela­tus sit; [3] alii Ro­mae, alii Li­ter­ni et mor­tuum et se­pul­tum. Ut­ro­bi­que mo­nu­men­ta os­ten­dun­tur et sta­tuae; nam et Li­ter­ni mo­nu­men­tum mo­nu­men­to­que sta­tua su­pe­rim­po­si­ta fuit, quam tem­pes­ta­te di­siec­tam nu­per vi­di­mus ip­si, [4] et Ro­mae extra Por­tam Ca­pe­nam in Sci­pio­num mo­nu­men­to tres sta­tuae sunt, qua­rum duae P. et L. Sci­pio­num di­cun­tur es­se, ter­tia poe­tae Q. En­nii. [5] Nec in­ter scrip­to­res re­rum discre­pat so­lum, sed ora­tio­nes quo­que, si mo­do ip­so­rum sunt quae fe­run­tur, P. Sci­pio­nis et Ti. Grac­chi ab­hor­rent in­ter se. [6] In­dex ora­tio­nis P. Sci­pio­nis no­men M. Nae­vii tri­bu­ni ple­bis ha­bet, ip­sa ora­tio si­ne no­mi­ne est ac­cu­sa­to­ris; mo­do ne­bu­lo­nem, mo­do nu­ga­to­rem ap­pel­lat. [7] Ne Grac­chi qui­dem ora­tio aut Pe­til­lio­rum ac­cu­sa­to­rum Af­ri­ca­ni aut diei dic­tae Af­ri­ca­no ul­lam men­tio­nem ha­bet. [8] Alia to­ta se­ren­da fa­bu­la est Grac­chi ora­tio­ni con­ve­niens, et il­li auc­to­res se­quen­di sunt qui, cum L. Sci­pio et ac­cu­sa­tus et dam­na­tus sit pe­cu­niae cap­tae ab re­ge le­ga­tum in Et­ru­ria fuis­se Af­ri­ca­num tra­dunt; [9] qua post fa­mam de ca­su frat­ris ad­la­tam re­lic­ta le­ga­tio­ne cu­cur­ris­se eum Ro­mam et, cum a por­ta rec­ta ad fo­rum se con­tu­lis­set, quod in vin­cu­la du­ci frat­rem dic­tum erat, rep­pu­lis­se a cor­po­re eius via­to­rem, et tri­bu­nis re­ti­nen­ti­bus ma­gis pie quam ci­vi­li­ter vim fe­cis­se. [10] Haec enim ip­sa Ti. Grac­chus que­ri­tur dis­so­lu­tam es­se a pri­va­to tri­bu­ni­ciam po­tes­ta­tem, et ad postre­mum, cum auxi­lium L. Sci­pio­ni pol­li­ce­tur, adi­cit to­le­ra­bi­lio­ris exempli es­se a tri­bu­no ple­bis po­tius quam a pri­va­to vic­tam vi­de­ri et tri­bu­ni­ciam po­tes­ta­tem et rem pub­li­cam es­se. [11] Sed ita hanc unam im­po­ten­tem eius iniu­riam in­vi­dia one­rat ut incre­pan­do, quod de­ge­ne­ra­rit tan­tum a se ip­se, cu­mu­la­tas ei ve­te­res lau­des mo­de­ra­tio­nis et tem­pe­ran­tiae pro rep­re­hen­sio­ne prae­sen­ti red­dat; [12] cas­ti­ga­tum enim quon­dam ab eo po­pu­lum ait, quod eum per­pe­tuum con­su­lem et dic­ta­to­rem vel­let fa­ce­re; pro­hi­buis­se sta­tuas si­bi in co­mi­tio, in Rostris, in cu­ria, in Ca­pi­to­lio, in cel­la Iovis po­ni; [13] pro­hi­buis­se ne de­cer­ne­re­tur ut ima­go sua tri­um­pha­li or­na­tu e templo Iovis op­ti­mi ma­xi­mi exi­ret.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 161Íàðîä­íûé òðè­áóí â 184 ã. äî í. ý. (ñì.: XXXIX, 52, 3—6).
  • 162Ñì. ïðè­ìå÷. 150, à òàê­æå: XXXIX, 52.
  • 163Äðó­ãèõ óïî­ìè­íà­íèé îá ýòîé ñòà­òóå íåò. Ñð.: Ñåíå­êà. Ïèñü­ìî ê Ëóöè­ëèþ, 86, 1; Ñòðà­áîí, V, 243.
  • 164Ðå÷è Ïóá­ëèÿ Ñöè­ïè­î­íà áûëè èçâåñò­íû (ñì.: Öèöå­ðîí. Áðóò, 77; Îá îðà­òî­ðå, II, 249; Àâë Ãåë­ëèé, IV, 18, 7—2); î ðå÷è Òèáå­ðèÿ Ãðàê­õà äðó­ãèõ óïî­ìè­íà­íèé íåò.
  • 165Äðó­ãèõ óïî­ìè­íà­íèé îá ýòîì â èñòî÷­íè­êàõ íåò.
  • 166Ñð.: Âàëå­ðèé Ìàê­ñèì, IV, 1, 6.
  • 167Ñð.: Àïïè­àí. Èáå­ðèé­ñêèå âîé­íû, 23, 89 ñë.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364003857 1364003858 1364003859