Ïåðåâîä À. È. Ñîëîïîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1983. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
56. (1) Ìíîãî äðóãèõ ïðîòèâîðå÷èâûõ ïðåäàíèé ñîõðàíèëîñü, â îñîáåííîñòè î êîíöå æèçíè Ñöèïèîíà, î ñóäå íàä íèì, î ñìåðòè, ïîãðåáåíèè è íàäãðîáèè, òàê ÷òî ÿ íå çíàþ, êàêîé ìîëâå, êàêèì ñî÷èíåíèÿì ñëåäîâàòü. (2) Îòíîñèòåëüíî îáâèíèòåëÿ íåòó ñîãëàñèÿ: îäíè ïèøóò, ÷òî Ñöèïèîíà ïðèâëåê ê ñóäó Ìàðê Íåâèé161, äðóãèå — ÷òî Ïåòèëèè. Òàê æå ðàñõîäÿòñÿ ìåæäó ñîáîé ñîîáùåíèÿ è î äíå, êîãäà îí áûë ïðèâëå÷åí ê ñóäó, è î ãîäå ñìåðòè, î ìåñòå, ãäå óìåð è ãäå ïîãðåáåí162. (3) Îäíè ãîâîðÿò, ÷òî â Ðèìå, äðóãèå — ÷òî â Ëèòåðíå: è òóò è òàì ïîêàçûâàþò åãî íàäãðîáèå è ñòàòóþ. ñ.315  Ëèòåðíå áûëî åãî íàäãðîáèå ñ ïîñòàâëåííîé íà íåì ñòàòóåé163; åå, ðàçáèòóþ áóðåé, íåäàâíî ìû ñàìè âèäåëè. (4)  Ðèìå çà Êàïåíñêèìè âîðîòàìè íà íàäãðîáèè Ñöèïèîíîâ òîæå ñòîÿò òðè ñòàòóè: äâå èç íèõ, êàê ãîâîðÿò, Ïóáëèÿ è Ëóöèÿ Ñöèïèîíîâ, à òðåòüÿ ïîýòà Êâèíòà Ýííèÿ. (5) È íå òîëüêî ìåæäó ïèñàòåëÿìè åñòü ðàçíîãëàñèÿ, íî è ìåæäó ñàìèìè ðå÷àìè Ïóáëèÿ Ñöèïèîíà è Òèáåðèÿ Ãðàêõà164 (åñëè òîëüêî ðå÷è, èçâåñòíûå ïîä èõ èìåíàìè, äåéñòâèòåëüíî èì ïðèíàäëåæàò). (6)  çàãîëîâêå ðå÷è Ïóáëèÿ Ñöèïèîíà íàçâàíî èìÿ íàðîäíîãî òðèáóíà Ìàðêà Íåâèÿ, íî â ñàìîé ðå÷è èìÿ îáâèíèòåëÿ íå óïîìèíàåòñÿ: îí íàçûâàåò åãî òî ïëóòîì, òî ïóñòîìåëåé. (7) Äà è â ðå÷è Ãðàêõà ñîâñåì íå óïîìèíàåòñÿ íè î Ïåòèëèÿõ êàê îá îáâèíèòåëÿõ Ïóáëèÿ Àôðèêàíñêîãî, íè î åãî âûçîâå â ñóä. (8) Ïîíàäîáèëîñü áû ñî÷èíèòü ñîâåðøåííî äðóãîé ðàññêàç, åñëè á èñêàòü ñîãëàñèÿ ñ ðå÷üþ Ãðàêõà: ïðèøëîñü áû ñëåäîâàòü òåì ïèñàòåëÿì, êàêèå ïåðåäàþò, ÷òî, êîãäà Ëóöèé Ñöèïèîí áûë îáâèíåí è îñóæäåí çà ïîëó÷åííûå îò öàðÿ äåíüãè, Ïóáëèé Àôðèêàíñêèé íàõîäèëñÿ â Ýòðóðèè â çâàíèè ëåãàòà165; (9) ïîñëå òîãî êàê òóäà äîøåë ñëóõ î íåñ÷àñòüå, ïîñòèãøåì áðàòà, îí, ñëîæèâ ñ ñåáÿ ïîëíîìî÷èÿ, ïîì÷àëñÿ â Ðèì. Óçíàâ, ÷òî áðàòà âåäóò â òåìíèöó, îí îò âîðîò óñòðåìèëñÿ ïðÿìî ê ôîðóìó, îòòîëêíóë ñëóæèòåëÿ îò áðàòà, à êîãäà òðèáóíû ïûòàëèñü åãî óäåðæàòü, îí è òóò ïðèìåíèë ñèëó, ñëåäóÿ ñêîðåå áðàòñêîìó äîëãó, ÷åì çàêîíàì. (10) Âåäü èìåííî íà ýòî è æàëóåòñÿ ñàì Ãðàêõ, ãîâîðÿ, ÷òî ÷àñòíûé ÷åëîâåê ïîïðàë âëàñòü òðèáóíîâ, è â êîíöå ðå÷è îí, îáåùàÿ Ëóöèþ Ñöèïèîíó ñâîþ ïîìîùü, ïðèáàâëÿåò: ïóñòü óæ ëó÷øå íàðîäíûé òðèáóí, à íå ÷àñòíîå ëèöî âîñòîðæåñòâóåò íàä òðèáóíñêîé âëàñòüþ è ãîñóäàðñòâîì. (11) Íî, ðåçêî ïîðèöàÿ Ïóáëèÿ Àôðèêàíñêîãî çà ýòîò åäèíñòâåííûé ðàçíóçäàííûé è ïðîòèâîïðàâíûé ïîñòóïîê, Ãðàêõ óïðåêíóë åãî çà èçìåíó ñåáå ñàìîìó è âîçäàë åìó õâàëû çà ïðåæíþþ óìåðåííîñòü è âîçäåðæíîñòü, ñîáðàâ åå îáðàçöû â ýòîé æå ðå÷è. (12) Îí ãîâîðèë, ÷òî Ñöèïèîí íåêîãäà ïîïåíÿë íàðîäó, êîòîðûé çàõîòåë áûëî ñäåëàòü åãî áåññðî÷íûì êîíñóëîì è äèêòàòîðîì166; ÷òî íå äàë ïîñòàâèòü åìó ñòàòóè íà Êîìèöèè, ó ðîñòð, â êóðèè, íà Êàïèòîëèè è â ñâÿòèëèùå Þïèòåðà; (13) ÷òî íå äîïóñòèë ïðèíÿòü ïîñòàíîâëåíèå, ïðåäïèñûâàþùåå, ÷òîáû åãî èçâàÿíèå â îáëà÷åíèè òðèóìôàòîðà âûíîñèëîñü èç õðàìà Þïèòåðà Âñåáëàãîãî Âåëè÷àéøåãî167. |
56. Multa alia in Scipionis exitu maxime vitae dieque dicta, morte, funere, sepulcro, in diversum trahunt, ut cui famae, quibus scriptis adsentiar non habeam. [2] Non de accusatore convenit: alii M. Naevium, alii Petillios diem dixisse scribunt, non de tempore quo dicta dies sit, non de anno quo mortuus sit, non ubi mortuus aut elatus sit; [3] alii Romae, alii Literni et mortuum et sepultum. Utrobique monumenta ostenduntur et statuae; nam et Literni monumentum monumentoque statua superimposita fuit, quam tempestate disiectam nuper vidimus ipsi, [4] et Romae extra Portam Capenam in Scipionum monumento tres statuae sunt, quarum duae P. et L. Scipionum dicuntur esse, tertia poetae Q. Ennii. [5] Nec inter scriptores rerum discrepat solum, sed orationes quoque, si modo ipsorum sunt quae feruntur, P. Scipionis et Ti. Gracchi abhorrent inter se. [6] Index orationis P. Scipionis nomen M. Naevii tribuni plebis habet, ipsa oratio sine nomine est accusatoris; modo nebulonem, modo nugatorem appellat. [7] Ne Gracchi quidem oratio aut Petilliorum accusatorum Africani aut diei dictae Africano ullam mentionem habet. [8] Alia tota serenda fabula est Gracchi orationi conveniens, et illi auctores sequendi sunt qui, cum L. Scipio et accusatus et damnatus sit pecuniae captae ab rege legatum in Etruria fuisse Africanum tradunt; [9] qua post famam de casu fratris adlatam relicta legatione cucurrisse eum Romam et, cum a porta recta ad forum se contulisset, quod in vincula duci fratrem dictum erat, reppulisse a corpore eius viatorem, et tribunis retinentibus magis pie quam civiliter vim fecisse. [10] Haec enim ipsa Ti. Gracchus queritur dissolutam esse a privato tribuniciam potestatem, et ad postremum, cum auxilium L. Scipioni pollicetur, adicit tolerabilioris exempli esse a tribuno plebis potius quam a privato victam videri et tribuniciam potestatem et rem publicam esse. [11] Sed ita hanc unam impotentem eius iniuriam invidia onerat ut increpando, quod degenerarit tantum a se ipse, cumulatas ei veteres laudes moderationis et temperantiae pro reprehensione praesenti reddat; [12] castigatum enim quondam ab eo populum ait, quod eum perpetuum consulem et dictatorem vellet facere; prohibuisse statuas sibi in comitio, in Rostris, in curia, in Capitolio, in cella Iovis poni; [13] prohibuisse ne decerneretur ut imago sua triumphali ornatu e templo Iovis optimi maximi exiret. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß