Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXIX, ãë. 15

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002.
Ïåðåâîä Ý. Ã. Þíöà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1983.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15. (1) Ðàçî­ñëàâ ìàãè­ñò­ðà­òîâ ñ ýòè­ìè ïîðó­÷å­íè­ÿ­ìè, îáà êîí­ñó­ëà ñîçâà­ëè íàðîä è ïîä­íÿ­ëèñü íà Ðîñò­ðû. Ïîñëå îôè­öè­àëü­íîé ìîëèò­âû43, êàêóþ ìàãè­ñò­ðàò ïðî­èç­íî­ñèò, ïðåæ­äå ÷åì îáðà­òèòü­ñÿ ñ ðå÷üþ ê íàðî­äó, ñëî­âî âçÿë êîí­ñóë Ïîñòó­ìèé, ñêà­çàâ­øèé: (2) «Êâè­ðè­òû, åùå íè â îäíîì íàðîä­íîì ñîáðà­íèè ýòà îôè­öè­àëü­íàÿ ìîëèò­âà áîãàì íå áûëà íàñòîëü­êî óìåñò­íîé è äàæå íåîá­õî­äè­ìîé. Îíà äîëæ­íà âàì íàïîì­íèòü, ÷òî èìåí­íî ýòèõ áîãîâ âàøè ïðåä­êè çàâå­ùà­ëè ÷òèòü îáðÿäà­ìè, æåðò­âà­ìè è ìîëèò­âà­ìè, (3) à íå òåõ, êîòî­ðûå, ñëîâ­íî ôóðèè44 ñâî­è­ìè áè÷à­ìè, òîë­êà­þò íà ïðå­ñòóï­ëå­íèÿ è ñ.329 ðàç­âðàò óìû, îñëåï­ëåí­íûå ïîðî÷­íû­ìè, ÷óæå­çåì­íû­ìè ñóå­âå­ðè­ÿ­ìè. (4) ß, ïðà­âî, êîëåá­ëþñü, î ÷åì óìîë­÷àòü â ñâî­åé ðå÷è, à ÷òî èçëî­æèòü îáñòî­ÿ­òåëü­íî è ïîäðîá­íî: åñëè îò âàñ óòà­èòü ÷àñòü ïðàâ­äû, òî áîþñü, âû îòíå­ñå­òåñü ê íåé ïðå­íå­áðå­æè­òåëü­íî; à åñëè âñþ ïðàâ­äó îòêðûòü äî êîí­öà, òî áîþñü, ÷òî óì âàø ïîìó­òèò­ñÿ îò ñòðà­õà. (5) Ñêîëü­êî áû íè ñêà­çàë ÿ, ýòî­ãî âàì ïîêà­æåò­ñÿ ìàëî â ñðàâ­íå­íèè ñ îïàñ­íî­ñòüþ, íàì ãðî­çÿ­ùåé, íî ÿ ïîñòà­ðà­þñü ñêà­çàòü äîñòà­òî÷­íî, ÷òîáû ïîáóäèòü âàñ ê ñàìî­çà­ùè­òå. (6) ×òî ïîâñþäó â Èòà­ëèè, à òåïåðü óæå è âî ìíî­ãèõ ìåñòàõ íàøåé ñòî­ëè­öû ñïðàâ­ëÿ­þò­ñÿ òàèí­ñòâà Âàê­õà, íå ñîìíå­âà­þñü, âû çíà­å­òå íå òîëü­êî èç ñëó­õîâ, íî ïî øóìó è çàâû­âà­íè­ÿì, íî÷üþ îãëà­øàþ­ùèì ãîðîä, (7) íî ÿ òàê­æå óâå­ðåí, ÷òî íèêòî èç âàñ íå çíà­åò, â ÷åì çàêëþ­÷à­þò­ñÿ Âàê­õà­íà­ëèè. Îäíè ïîëà­ãà­þò, ÷òî ýòî — íåêàÿ ôîð­ìà êóëü­òà, äðó­ãèå â íèõ âèäÿò äîç­âî­ëåí­íûå èãðû è óâå­ñå­ëå­íèÿ, íî âñå óâå­ðå­íû, ÷òî ó÷àñò­âó­þò â íèõ íåìíî­ãèå. (8) ×òî äî ÷èñ­ëà èõ ó÷àñò­íè­êîâ, òî âû ñðà­çó ïðè­äå­òå â óæàñ, åñëè ÿ ñêà­æó, ÷òî îíî ñîñòàâ­ëÿ­åò óæå ìíî­ãèå òûñÿ­÷è, åñëè ÿ íå äîáàâ­ëþ ïðè ýòîì, ÷òî ýòè ëþäè ïðåä­ñòàâ­ëÿ­þò ñîáîé. (9) Òàê âîò, èõ áîëü­øóþ ÷àñòü ñîñòàâ­ëÿ­þò æåí­ùè­íû, êîòî­ðûå è ïîëî­æè­ëè íà÷à­ëî ýòî­ìó çëó. Çàòåì, ýòî — íàïî­ìè­íàþ­ùèå æåí­ùèí ìóæ­÷è­íû, ñîâðà­ùàå­ìûå è ñîâðà­òè­òå­ëè, èññòóï­ëåí­íûå è íåèñòî­âûå, îáå­çó­ìåâ­øèå îò íî÷­íûõ îðãèé è ïîïî­åê, øóìà è êðè­êîâ. (10) Ñåé­÷àñ ïðå­ñòóï­íîå ñîîá­ùå­ñòâî áåñ­ñèëü­íî, íî îíî íàáè­ðà­åò ñèëó ñ óñòðà­øàþ­ùåé áûñò­ðî­òîé, è ÷èñ­ëåí­íîñòü åãî ðàñ­òåò ñî äíÿ íà äåíü. (11) Âàøè ïðåä­êè íå ðàç­ðå­øà­ëè äàæå áëà­ãî­íà­ìå­ðåí­íûì ãðàæ­äà­íàì45 ñàìî­âîëü­íûõ, íåîð­ãà­íè­çî­âàí­íûõ ñõî­äîê, êðî­ìå òðåõ ñëó­÷à­åâ: êîãäà çíà­ìÿ, âîäðó­æåí­íîå íà ãîðîä­ñêîé öèòà­äå­ëè46, ñîçû­âà­ëî ãðàæ­äàí ñ îðó­æè­åì â ðóêàõ äëÿ ïðî­âåäå­íèÿ çà ãîðî­äîì öåí­òó­ðè­àò­íûõ êîìè­öèé; êîãäà òðè­áó­íû íàçíà­÷à­ëè ñõîä­êó ïëå­áå­åâ; è êîãäà êòî-òî èç ìàãè­ñò­ðà­òîâ â çàêîí­íîì ïîðÿä­êå ñîçû­âàë íàðîä­íóþ ñõîä­êó. È âñþäó, ãäå ñîáè­ðà­ëàñü òîë­ïà, ñ÷è­òà­ëîñü íåîá­õî­äè­ìûì ïðè­ñóò­ñò­âèå çàêîí­íî­ãî åå ïðåä­ñåäà­òå­ëÿ. (12) Êàê ïîñëå ýòî­ãî âû äîëæ­íû îòíî­ñèòü­ñÿ ê ñáî­ðè­ùàì, êîòî­ðûå ïðî­âî­äÿò­ñÿ ïî íî÷àì è â êîòî­ðûõ æåí­ùè­íû ó÷àñò­âó­þò âìå­ñòå ñ ìóæ­÷è­íà­ìè? (13) Åñëè áû âû çíà­ëè, â êàêîì âîç­ðàñòå ìóæ­÷èí ïîñâÿ­ùà­þò â ýòè ìèñòå­ðèè, òî âû áû íå òîëü­êî æàëå­ëè èõ, íî è ñòû­äè­ëèñü çà íèõ. Íåóæå­ëè, êâè­ðè­òû, âû ïîëà­ãà­å­òå, ÷òî, äàâ òàêóþ êëÿò­âó, þíî­øè ìîãóò ñëó­æèòü â âàøåì âîé­ñêå? (14) Èì ëè, ïðî­øåä­øèì øêî­ëó ðàç­âðà­òà, âû çàõî­òè­òå äîâå­ðèòü îðó­æèå? Íåóæå­ëè, ïîêðû­òûå ñâî­èì è ÷óæèì ïîçî­ðîì, íà ïîëå áðà­íè îíè áóäóò îòñòà­è­âàòü ÷åñòü âàøèõ æåí è äåòåé?

15. Ad haec of­fi­cia di­mis­sis ma­gistra­ti­bus con­su­les in rostra es­cen­de­runt, et con­tio­ne ad­vo­ca­ta cum sol­lem­ne car­men pre­ca­tio­nis, quod prae­fa­ri, pri­us­quam po­pu­lum ad­lo­quan­tur, ma­gistra­tus so­lent, pe­re­gis­set con­sul, ita coe­pit. [2] «Nul­li um­quam con­tio­ni, Qui­ri­tes, tam non so­lum ap­ta sed etiam ne­ces­sa­ria haec sol­lem­nis deo­rum compre­ca­tio fuit, quae vos ad­mo­ne­ret hos es­se deos, quos co­le­re ve­ne­ra­ri pre­ca­ri­que maio­res vestri insti­tuis­sent, [3] non il­los, qui pra­vis et ex­ter­nis re­li­gio­ni­bus cap­tas men­tes ve­lut fu­ria­li­bus sti­mu­lis ad om­ne sce­lus et ad om­nem li­bi­di­nem age­rent. [4] Equi­dem nec quid ta­ceam nec qua­te­nus pro­lo­quar in­ve­nio. Si ali­quid ig­no­ra­bi­tis, ne lo­cum neg­le­gen­tiae dem, si om­nia nu­da­ve­ro, ne ni­mium ter­ro­ris of­fun­dam vo­bis ve­reor. [5] Quid­quid di­xe­ro, mi­nus quam pro at­ro­ci­ta­te et mag­ni­tu­di­ne rei dic­tum sci­to­te es­se: ut ad ca­ven­dum sa­tis sit, da­bi­tur ope­ra a no­bis. [6] Bac­cha­na­lia to­ta iam pri­dem Ita­lia et nunc per ur­bem etiam mul­tis lo­cis es­se, non fa­ma so­lum ac­ce­pis­se vos sed cre­pi­ti­bus etiam ulu­la­ti­bus­que noc­tur­nis, qui per­so­nant to­ta ur­be, cer­tum ha­beo, ce­te­rum quae ea res sit, ig­no­ra­re: [7] alios deo­rum ali­quem cul­tum, alios con­ces­sum lu­dum et las­ci­viam cre­de­re es­se, et, qua­le­cum­que sit, ad pau­cos per­ti­ne­re. [8] Quod ad mul­ti­tu­di­nem eorum at­ti­net, si di­xe­ro mul­ta mi­lia ho­mi­num es­se, ili­co ne­ces­se est ex­ter­rea­mi­ni, ni­si adiun­xe­ro qui qua­les­que sint. [9] Pri­mum igi­tur mu­lie­rum mag­na pars est, et is fons ma­li hui­us­ce fuit; dein­de si­mil­li­mi fe­mi­nis ma­res, stup­ra­ti et constup­ra­to­res, fa­na­ti­ci, vi­gi­liis, vi­no, stre­pi­ti­bus cla­mo­ri­bus­que noc­tur­nis at­to­ni­ti. [10] Nul­las ad­huc vi­res co­niu­ra­tio, ce­te­rum incre­men­tum in­gens vi­rium ha­bet, quod in dies plu­res fiunt. [11] Maio­res vestri ne vos qui­dem, ni­si cum aut ve­xil­lo in ar­ce po­si­to co­mi­tio­rum cau­sa exer­ci­tus educ­tus es­set, aut ple­bi con­ci­lium tri­bu­ni edi­xis­sent, aut ali­quis ex ma­gistra­ti­bus ad con­tio­nem vo­cas­set, for­te te­me­re coi­re vo­lue­runt; et ubi­cum­que mul­ti­tu­do es­set, ibi et le­gi­ti­mum rec­to­rem mul­ti­tu­di­nis cen­se­bant es­se de­be­re. [12] Qua­les pri­mum noc­tur­nos coe­tus, dein­de pro­mis­cuos mu­lie­rum ac vi­ro­rum es­se cre­di­tis? [13] Si qui­bus aeta­ti­bus ini­tien­tur ma­res scia­tis, non mi­se­reat vos eorum so­lum, sed etiam pu­deat. Hoc sac­ra­men­to ini­tia­tos iuve­nes mi­li­tes fa­cien­dos cen­se­tis, Qui­ri­tes? [14] His ex obsce­no sac­ra­rio educ­tis ar­ma com­mit­ten­da? Hi coo­per­ti stup­ris suis alie­nis­que pro pu­di­ci­tia co­niu­gum ac li­be­ro­rum vestro­rum fer­ro de­cer­nent?

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 43Ñð.: Ïëè­íèé Ìëàä­øèé. Ïàíå­ãè­ðèê èìïå­ðà­òî­ðó Òðà­ÿ­íó, 63, 3.
  • 44Ôóðèè — äåìî­íè­÷å­ñêèå áîæå­ñòâà ïîä­çåì­íî­ãî ìèðà, îòîæ­äåñòâëÿ­ëèñü ñ ãðå­÷å­ñêè­ìè Ýðèí­íè­ÿ­ìè — áîãè­íÿ­ìè ìùå­íèÿ.
  • 45Ò. å. ðèì­ñêèì ãðàæ­äà­íàì.
  • 46Òàê æå, êàê ôëàã, âûâå­øåí­íûé ïîä ïðå­òîð­ñêîé ïàëàò­êîé, áûë äëÿ âîè­íîâ ñèã­íà­ëîì ê áèò­âå. Íàðîä­íîå ñîáðà­íèå ïî öåí­òó­ðè­ÿì áûëî èçíà­÷àëü­íî ñîáðà­íè­åì âîé­ñêà.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364003916 1364003917 1364003918