Ïåðåâîä Ý. Ã. Þíöà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1983. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
16. (1) Áûëî íå òàê ñòðàøíî, åñëè áû îíè çàïÿòíàëè ñåáÿ òîëüêî ðàçâðàòîì (ýòî áûë áû òîëüêî èõ ëè÷íûé ïîçîð), íî ñâîé ðàçóì è ðóêè óäåðæèâàëè áû îò îáìàíà è ïðåñòóïëåíèé. (2) Îäíàêî íèêîãäà åùå â íàøåì îòå÷åñòâå íå âîçðàñòàëà ñòîëü îïàñíàÿ ÿçâà, çàòðàãèâàþùàÿ ñòîëü ìíîãèõ ëþäåé è ïîðîäèâøàÿ ñòîëü ìíîãèå çëîäåÿíèÿ. Çíàéòå, ÷òî çà ïîñëåäíèå íåñêîëüêî ëåò íå áûëî ïðåñòóïëåíèÿ èëè îáìàíà, èñòî÷íèêîì êîòîðîìó íå ñëóæèëè áû Âàêõàíàëèè. (3) Íî åùå íå âñå ïðåñòóïíûå öåëè çàãîâîðà ðàñêðûòû. Ïîêà íåäîñòàòî÷íî ñèëüíîå äëÿ áîðüáû ñ ãîñóäàðñòâîì, ïðåñòóïíîå ñîîáùåñòâî äî ñèõ ïîð ñ.330 ïîêóøàëîñü ëèøü íà îòäåëüíûõ ëèö. Íî çëî ïîëçêîì ïîäêðàäûâàåòñÿ è ðàñòåò ñ êàæäûì äíåì. Ñåé÷àñ îíî óæå ñëèøêîì âåëèêî, ÷òîáû íàïàäàòü íà îòäåëüíûõ ãðàæäàí, è ãðîçèò óæå ãîñóäàðñòâó â öåëîì. (4) È åñëè âû íå ïðèìåòå ìåð, êâèðèòû, òî ýòîìó ñîáðàíèþ, çàêîííî ñîçâàííîìó êîíñóëîì ïðè ñâåòå äíÿ, áóäåò ïðîòèâîïîñòàâëåíî äðóãîå, íî÷íîå. Ñåé÷àñ çàãîâîðùèêè, áóäó÷è ðàçîáùåííûìè, áîÿòñÿ âàñ, îáúåäèíåííûõ ñîáðàíèåì. Íî êàê òîëüêî âû ðàçîéäåòåñü ïî ñâîèì äîìàì è ïî ñåëàì, îíè ñîáåðóòñÿ íà ñâîå çàñåäàíèå, è ñäåëàþò âñå äëÿ âàøåé ãèáåëè è ñâîåãî ñïàñåíèÿ. Òîãäà äëÿ âàñ, ðàçîáùåííûõ, îíè, áóäó÷è ñïëî÷åíû, ñòàíóò îïàñíû. (5) Ïîýòîìó êàæäûé èç âàñ ïóñòü ïîæåëàåò, ÷òîáû âñå åãî áëèçêèå îêàçàëèñü ÷åñòíûìè ãðàæäàíàìè. À åñëè êòî-òî èç íèõ áåçóìèåì èëè ïîõîòüþ îêàçàëñÿ âòÿíóò â ýòó òðÿñèíó, òî âû äîëæíû îò íåãî îòðå÷üñÿ, êàê îò îïàñíîãî ïðåñòóïíèêà èç ÷èñëà ñàìûõ îòúÿâëåííûõ íåãîäÿåâ. (6) ß íå óâåðåí, êâèðèòû, ÷òî ñðåäè âàñ ñàìèõ íåò îñòóïèâøèõñÿ. Âåäü íè÷òî âíåøíå òàê íå îáìàí÷èâî, êàê ëîæíîå ñóåâåðèå. (7) Êîãäà ïðåñòóïëåíèÿ îïðàâäûâàþò ðåëèãèåé, çàêðàäûâàåòñÿ îïàñåíèå, ÷òî, êàðàÿ ëþäñêèå çàáëóæäåíèÿ, ìû ìîæåì íàðóøèòü ñâÿçàííûå ñ íèìè ïðàâà áîãîâ. Íî îò ñîìíåíèé òàêîãî ðîäà âàñ èçáàâëÿþò áåñ÷èñëåííûå äåêðåòû ïîíòèôèêîâ, ïîñòàíîâëåíèÿ ñåíàòà, îòâåòû ãàðóñïèêîâ47. (8) Ñêîëüêî óæå ðàç âî âðåìåíà âàøèõ îòöîâ è äåäîâ ìàãèñòðàòàì ïîðó÷àëîñü çàïðåòèòü èíîçåìíûå ðèòóàëû, èçãíàòü ñ Ôîðóìà, Öèðêà è âîîáùå èç ñòîëèöû áðîäÿ÷èõ æðåöîâ è ãàäàòåëåé, ðàçûñêàòü è ñæå÷ü êíèãè ìíèìûõ ïðîðî÷åñòâ, îòìåíèòü âñå æåðòâîïðèíîøåíèÿ, íå ñîîòâåòñòâóþùèå ðèìñêèì îáû÷àÿì. (9) Âåäü îíè, õîðîøî ðàçáèðàÿñü â ïðàâå áîæåñòâåííîì è ëþäñêîì, ïîëàãàëè, ÷òî íåò íè÷åãî ïàãóáíåå äëÿ áëàãî÷åñòèÿ, ÷åì ñîâåðøàòü îáðÿäû íå ïî îáû÷àþ ïðåäêîâ, à íà ìàíåð èíîçåìöåâ48. (10) ß ñ÷åë íóæíûì ïðåäóïðåäèòü âàñ îá ýòîì, ÷òîáû ñóåâåðèå íå òðåâîæèëî âàñ, êîãäà âû óâèäèòå, êàê ìû ðàçðóøàåì ìåñòà ïðîâåäåíèÿ Âàêõàíàëèé è ðàçãîíÿåì ýòè íå÷åñòèâûå ñáîðèùà. (11) Âñå, ÷òî ìû ñäåëàåì, áóäåò ñîâåðøåíî ñ èçâîëåíèÿ è ñ ïîìîùüþ áåññìåðòíûõ áîãîâ, êîòîðûå, íåãîäóÿ íà òî, ÷òî èõ èìåíåì ïðèêðûâàëèñü çëîäåÿíèÿ è ðàçâðàò, òåïåðü ýòó ãíóñíîñòü ðàçîáëà÷èëè, íå äëÿ òîãî, ÷òîáû îñòàâèòü åå áåçíàêàçàííîé, íî ÷òîáû ñî âñåþ ñòðîãîñòüþ ïîêàðàòü. (12) Ñåíàò íàäåëèë ìåíÿ è ìîåãî êîëëåãó ÷ðåçâû÷àéíûìè ïîëíîìî÷èÿìè äëÿ ðàññëåäîâàíèÿ ýòîãî äåëà. Ìû ýíåðãè÷íî âûïîëíèì òî, ÷òî ïðåäïèñàíî íàì, è ìëàäøèì ìàãèñòðàòàì ìû óæå ïîðó÷èëè îðãàíèçîâàòü íî÷íîå ïàòðóëèðîâàíèå ñòîëèöû. (13) Íî áûëî áû ïðàâèëüíî, ÷òîáû è âû, êàê òîãî òðåáóåò äîëã, ðåâíîñòíî âûïîëíÿëè, êàæäûé íà ñâîåì ìåñòå, ïðèêàçû, êîòîðûå âàì áóäóò äàíû, è ïðåñåêàëè òàéíûå ïëàíû ìÿòåæíèêîâ óñòðîèòü âîëíåíèÿ è áåñïîðÿäêè». |
16. «Minus tamen esset si flagitiis tantum effeminati forent — ipsorum id magna ex parte dedecus erat — a facinoribus manus, mentem a fraudibus abstinuissent: [2] numquam tantum malum in re publica fuit, nec ad plures nec ad plura pertinens. Quidquid his annis libidine, quidquid fraude, quidquid scelere peccatum est, ex illo uno sacrario scitote ortum esse. [3] Necdum omnia in quae coniurarunt edita facinora habent. Adhuc privatis noxiis, quia nondum ad rem publicam opprimendam satis virium est, coniuratio sese impia tenet. Crescit et serpit cotidie malum. Iam maius est quam ut capere id privata fortuna possit: ad summam rem publicam spectat. [4] Nisi praecavetis, Quirites, iam huic diurnae, legitime ab consule vocatae, par nocturna contio esse poterit. Nunc illi vos singuli universos contionantes timent: iam ubi vos dilapsi domos et in rura vestra eritis, illi coierint, consultabunt de sua salute simul ac vestra pernicie: tum singulis vobis universi timendi erunt. [5] Optare igitur unusquisque vestrum debet ut bona mens suis omnibus fuerit. Si quem libido, si furor in illum gurgitem abripuit, illorum eum, cum quibus in omne flagitium et facinus coniuravit, non suum iudicet esse. [6] Ne quis etiam errore labatur vestrum, Quirites, non sum securus. Nihil enim in speciem fallacius est quam prava religio. [7] Ubi deorum numen praetenditur sceleribus, subit animum timor, ne fraudibus humanis vindicandis divini iuris aliquid immixtum violemus. Hac vos religione innumerabilia decreta pontificum, senatus consulta, haruspicum denique responsa liberant. [8] Quotiens hoc patrum avorumque aetate negotium est magistratibus datum uti sacra externa fieri vetarent, sacrificulos vatesque foro circo urbe prohiberent, vaticinos libros conquirerent comburerentque, omnem disciplinam sacrificandi praeterquam more Romano abolerent. [9] Iudicabant enim prudentissimi viri omnis divini humanique iuris nihil aeque dissolvendae religionis esse, quam ubi non patrio sed externo ritu sacrificaretur. [10] Haec vobis praedicenda ratus sum, ne qua superstitio agitaret animos vestros, cum demolientes nos Bacchanalia discutientesque nefarios coetus cerneretis. [11] Omnia diis propitiis volentibusque faciemus; qui quia suum numen sceleribus libidinibusque contaminari indigne ferebant, ex occultis ea tenebris in lucem extraxerunt, nec patefieri, ut impunita essent, sed ut vindicarentur et opprimerentur, voluerunt. [12] Senatus quaestionem extra ordinem de ea re mihi collegaeque meo mandavit. Nos quae ipsis nobis agenda sunt impigre exsequemur; vigiliarum nocturnarum curam per urbem minoribus magistratibus mandavimus. [13] Vos quoque aequum est, quae vestra munia sunt, quo quisque loco positus erit, quod imperabitur, impigre praestare, et dare operam, ne quid fraude noxiorum periculi aut tumultus oriatur». |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß