Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXIX, ãë. 16

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002.
Ïåðåâîä Ý. Ã. Þíöà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1983.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

16. (1) Áûëî íå òàê ñòðàø­íî, åñëè áû îíè çàïÿò­íà­ëè ñåáÿ òîëü­êî ðàç­âðà­òîì (ýòî áûë áû òîëü­êî èõ ëè÷­íûé ïîçîð), íî ñâîé ðàçóì è ðóêè óäåð­æè­âà­ëè áû îò îáìà­íà è ïðå­ñòóï­ëå­íèé. (2) Îäíà­êî íèêî­ãäà åùå â íàøåì îòå­÷å­ñòâå íå âîç­ðàñ­òà­ëà ñòîëü îïàñ­íàÿ ÿçâà, çàòðà­ãè­âàþ­ùàÿ ñòîëü ìíî­ãèõ ëþäåé è ïîðî­äèâ­øàÿ ñòîëü ìíî­ãèå çëî­äå­ÿ­íèÿ. Çíàé­òå, ÷òî çà ïîñëåä­íèå íåñêîëü­êî ëåò íå áûëî ïðå­ñòóï­ëå­íèÿ èëè îáìà­íà, èñòî÷­íè­êîì êîòî­ðî­ìó íå ñëó­æè­ëè áû Âàê­õà­íà­ëèè. (3) Íî åùå íå âñå ïðå­ñòóï­íûå öåëè çàãî­âî­ðà ðàñ­êðû­òû. Ïîêà íåäî­ñòà­òî÷­íî ñèëü­íîå äëÿ áîðü­áû ñ ãîñóäàð­ñò­âîì, ïðå­ñòóï­íîå ñîîá­ùå­ñòâî äî ñèõ ïîð ñ.330 ïîêó­øà­ëîñü ëèøü íà îòäåëü­íûõ ëèö. Íî çëî ïîëç­êîì ïîä­êðà­äû­âà­åò­ñÿ è ðàñ­òåò ñ êàæ­äûì äíåì. Ñåé­÷àñ îíî óæå ñëèø­êîì âåëè­êî, ÷òîáû íàïà­äàòü íà îòäåëü­íûõ ãðàæ­äàí, è ãðî­çèò óæå ãîñóäàð­ñòâó â öåëîì. (4) È åñëè âû íå ïðè­ìå­òå ìåð, êâè­ðè­òû, òî ýòî­ìó ñîáðà­íèþ, çàêîí­íî ñîçâàí­íî­ìó êîí­ñó­ëîì ïðè ñâå­òå äíÿ, áóäåò ïðî­òè­âî­ïî­ñòàâ­ëå­íî äðó­ãîå, íî÷­íîå. Ñåé­÷àñ çàãî­âîð­ùè­êè, áóäó÷è ðàç­îá­ùåí­íû­ìè, áîÿò­ñÿ âàñ, îáú­åäè­íåí­íûõ ñîáðà­íè­åì. Íî êàê òîëü­êî âû ðàçîé­äå­òåñü ïî ñâî­èì äîìàì è ïî ñåëàì, îíè ñîáå­ðóò­ñÿ íà ñâîå çàñåäà­íèå, è ñäå­ëà­þò âñå äëÿ âàøåé ãèáå­ëè è ñâî­åãî ñïà­ñå­íèÿ. Òîãäà äëÿ âàñ, ðàç­îá­ùåí­íûõ, îíè, áóäó÷è ñïëî­÷å­íû, ñòà­íóò îïàñ­íû. (5) Ïîýòî­ìó êàæ­äûé èç âàñ ïóñòü ïîæå­ëà­åò, ÷òîáû âñå åãî áëèç­êèå îêà­çà­ëèñü ÷åñò­íû­ìè ãðàæ­äà­íà­ìè. À åñëè êòî-òî èç íèõ áåçó­ìè­åì èëè ïîõî­òüþ îêà­çàë­ñÿ âòÿ­íóò â ýòó òðÿ­ñè­íó, òî âû äîëæ­íû îò íåãî îòðå÷ü­ñÿ, êàê îò îïàñ­íî­ãî ïðå­ñòóï­íè­êà èç ÷èñ­ëà ñàìûõ îòú­ÿâ­ëåí­íûõ íåãî­äÿ­åâ. (6) ß íå óâå­ðåí, êâè­ðè­òû, ÷òî ñðå­äè âàñ ñàìèõ íåò îñòó­ïèâ­øèõ­ñÿ. Âåäü íè÷òî âíåøíå òàê íå îáìàí­÷è­âî, êàê ëîæ­íîå ñóå­âå­ðèå. (7) Êîãäà ïðå­ñòóï­ëå­íèÿ îïðàâ­äû­âà­þò ðåëè­ãè­åé, çàêðà­äû­âà­åò­ñÿ îïà­ñå­íèå, ÷òî, êàðàÿ ëþä­ñêèå çàáëóæ­äå­íèÿ, ìû ìîæåì íàðó­øèòü ñâÿ­çàí­íûå ñ íèìè ïðà­âà áîãîâ. Íî îò ñîìíå­íèé òàêî­ãî ðîäà âàñ èçáàâ­ëÿ­þò áåñ­÷èñ­ëåí­íûå äåêðå­òû ïîí­òè­ôè­êîâ, ïîñòà­íîâ­ëå­íèÿ ñåíà­òà, îòâå­òû ãàðóñïè­êîâ47. (8) Ñêîëü­êî óæå ðàç âî âðå­ìå­íà âàøèõ îòöîâ è äåäîâ ìàãè­ñò­ðà­òàì ïîðó­÷à­ëîñü çàïðå­òèòü èíî­çåì­íûå ðèòó­à­ëû, èçãíàòü ñ Ôîðó­ìà, Öèð­êà è âîîá­ùå èç ñòî­ëè­öû áðî­äÿ­÷èõ æðå­öîâ è ãàäà­òå­ëåé, ðàçûñ­êàòü è ñæå÷ü êíè­ãè ìíè­ìûõ ïðî­ðî­÷åñòâ, îòìå­íèòü âñå æåðò­âî­ïðè­íî­øå­íèÿ, íå ñîîò­âåò­ñò­âó­þ­ùèå ðèì­ñêèì îáû­÷à­ÿì. (9) Âåäü îíè, õîðî­øî ðàç­áè­ðà­ÿñü â ïðà­âå áîæå­ñò­âåí­íîì è ëþä­ñêîì, ïîëà­ãà­ëè, ÷òî íåò íè÷å­ãî ïàãóá­íåå äëÿ áëà­ãî­÷å­ñòèÿ, ÷åì ñîâåð­øàòü îáðÿäû íå ïî îáû­÷àþ ïðåä­êîâ, à íà ìàíåð èíî­çåì­öåâ48. (10) ß ñ÷åë íóæ­íûì ïðåä­ó­ïðåäèòü âàñ îá ýòîì, ÷òîáû ñóå­âå­ðèå íå òðå­âî­æè­ëî âàñ, êîãäà âû óâèäè­òå, êàê ìû ðàç­ðó­øà­åì ìåñòà ïðî­âåäå­íèÿ Âàê­õà­íà­ëèé è ðàç­ãî­íÿ­åì ýòè íå÷å­ñòè­âûå ñáî­ðè­ùà. (11) Âñå, ÷òî ìû ñäå­ëà­åì, áóäåò ñîâåð­øå­íî ñ èçâî­ëå­íèÿ è ñ ïîìî­ùüþ áåñ­ñìåðò­íûõ áîãîâ, êîòî­ðûå, íåãî­äóÿ íà òî, ÷òî èõ èìå­íåì ïðè­êðû­âà­ëèñü çëî­äå­ÿ­íèÿ è ðàç­âðàò, òåïåðü ýòó ãíóñ­íîñòü ðàç­îá­ëà­÷è­ëè, íå äëÿ òîãî, ÷òîáû îñòà­âèòü åå áåç­íà­êà­çàí­íîé, íî ÷òîáû ñî âñåþ ñòðî­ãî­ñòüþ ïîêà­ðàòü. (12) Ñåíàò íàäå­ëèë ìåíÿ è ìîå­ãî êîë­ëå­ãó ÷ðåç­âû­÷àé­íû­ìè ïîë­íî­ìî­÷è­ÿ­ìè äëÿ ðàñ­ñëå­äî­âà­íèÿ ýòî­ãî äåëà. Ìû ýíåð­ãè÷­íî âûïîë­íèì òî, ÷òî ïðåä­ïè­ñà­íî íàì, è ìëàä­øèì ìàãè­ñò­ðà­òàì ìû óæå ïîðó­÷è­ëè îðãà­íè­çî­âàòü íî÷­íîå ïàò­ðó­ëè­ðî­âà­íèå ñòî­ëè­öû. (13) Íî áûëî áû ïðà­âèëü­íî, ÷òîáû è âû, êàê òîãî òðå­áó­åò äîëã, ðåâ­íîñò­íî âûïîë­íÿ­ëè, êàæ­äûé íà ñâî­åì ìåñòå, ïðè­êà­çû, êîòî­ðûå âàì áóäóò äàíû, è ïðå­ñå­êà­ëè òàé­íûå ïëà­íû ìÿòåæ­íè­êîâ óñòðî­èòü âîë­íå­íèÿ è áåñ­ïî­ðÿä­êè».

16. «Mi­nus ta­men es­set si fla­gi­tiis tan­tum ef­fe­mi­na­ti fo­rent — ip­so­rum id mag­na ex par­te de­de­cus erat — a fa­ci­no­ri­bus ma­nus, men­tem a frau­di­bus absti­nuis­sent: [2] num­quam tan­tum ma­lum in re pub­li­ca fuit, nec ad plu­res nec ad plu­ra per­ti­nens. Quid­quid his an­nis li­bi­di­ne, quid­quid frau­de, quid­quid sce­le­re pec­ca­tum est, ex il­lo uno sac­ra­rio sci­to­te or­tum es­se. [3] Nec­dum om­nia in quae co­niu­ra­runt edi­ta fa­ci­no­ra ha­bent. Ad­huc pri­va­tis no­xiis, quia non­dum ad rem pub­li­cam oppri­men­dam sa­tis vi­rium est, co­niu­ra­tio se­se im­pia te­net. Cres­cit et ser­pit co­ti­die ma­lum. Iam mai­us est quam ut ca­pe­re id pri­va­ta for­tu­na pos­sit: ad sum­mam rem pub­li­cam spec­tat. [4] Ni­si prae­ca­ve­tis, Qui­ri­tes, iam huic diur­nae, le­gi­ti­me ab con­su­le vo­ca­tae, par noc­tur­na con­tio es­se po­te­rit. Nunc il­li vos sin­gu­li uni­ver­sos con­tio­nan­tes ti­ment: iam ubi vos di­lap­si do­mos et in ru­ra vestra eri­tis, il­li coie­rint, con­sul­ta­bunt de sua sa­lu­te si­mul ac vestra per­ni­cie: tum sin­gu­lis vo­bis uni­ver­si ti­men­di erunt. [5] Op­ta­re igi­tur unus­quis­que vestrum de­bet ut bo­na mens suis om­ni­bus fue­rit. Si quem li­bi­do, si fu­ror in il­lum gur­gi­tem ab­ri­puit, il­lo­rum eum, cum qui­bus in om­ne fla­gi­tium et fa­ci­nus co­niu­ra­vit, non suum iudi­cet es­se. [6] Ne quis etiam er­ro­re la­ba­tur vestrum, Qui­ri­tes, non sum se­cu­rus. Ni­hil enim in spe­ciem fal­la­cius est quam pra­va re­li­gio. [7] Ubi deo­rum nu­men prae­ten­di­tur sce­le­ri­bus, su­bit ani­mum ti­mor, ne frau­di­bus hu­ma­nis vin­di­can­dis di­vi­ni iuris ali­quid im­mix­tum vio­le­mus. Hac vos re­li­gio­ne in­nu­me­ra­bi­lia dec­re­ta pon­ti­fi­cum, se­na­tus con­sul­ta, ha­rus­pi­cum de­ni­que res­pon­sa li­be­rant. [8] Quo­tiens hoc pat­rum avo­rum­que aeta­te ne­go­tium est ma­gistra­ti­bus da­tum uti sac­ra ex­ter­na fie­ri ve­ta­rent, sac­ri­fi­cu­los va­tes­que fo­ro cir­co ur­be pro­hi­be­rent, va­ti­ci­nos lib­ros con­qui­re­rent com­bu­re­rentque, om­nem dis­cip­li­nam sac­ri­fi­can­di prae­ter­quam mo­re Ro­ma­no abo­le­rent. [9] Iudi­ca­bant enim pru­den­tis­si­mi vi­ri om­nis di­vi­ni hu­ma­ni­que iuris ni­hil aeque dis­sol­ven­dae re­li­gio­nis es­se, quam ubi non pat­rio sed ex­ter­no ri­tu sac­ri­fi­ca­re­tur. [10] Haec vo­bis prae­di­cen­da ra­tus sum, ne qua su­persti­tio agi­ta­ret ani­mos vestros, cum de­mo­lien­tes nos Bac­cha­na­lia dis­cu­tien­tes­que ne­fa­rios coe­tus cer­ne­re­tis. [11] Om­nia diis pro­pi­tiis vo­len­ti­bus­que fa­cie­mus; qui quia suum nu­men sce­le­ri­bus li­bi­di­ni­bus­que con­ta­mi­na­ri in­dig­ne fe­re­bant, ex oc­cul­tis ea te­neb­ris in lu­cem extra­xe­runt, nec pa­te­fie­ri, ut im­pu­ni­ta es­sent, sed ut vin­di­ca­ren­tur et oppri­me­ren­tur, vo­lue­runt. [12] Se­na­tus quaes­tio­nem extra or­di­nem de ea re mi­hi col­le­gae­que meo man­da­vit. Nos quae ip­sis no­bis agen­da sunt im­pig­re ex­se­que­mur; vi­gi­lia­rum noc­tur­na­rum cu­ram per ur­bem mi­no­ri­bus ma­gistra­ti­bus man­da­vi­mus. [13] Vos quo­que aequ­um est, quae vestra mu­nia sunt, quo quis­que lo­co po­si­tus erit, quod im­pe­ra­bi­tur, im­pig­re praes­ta­re, et da­re ope­ram, ne quid frau­de no­xio­rum pe­ri­cu­li aut tu­mul­tus oria­tur».

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 47Îòâå­òû ãàðóñïè­êîâ «îñâî­áîæ­äà­ëè îò ñóå­âåð­íî­ãî ñòðà­õà», òàê êàê êëà­ëè êîíåö ñîìíå­íè­ÿì.
  • 48 äåé­ñò­âè­òåëü­íî­ñòè ðèì­ëÿíå èçäðåâ­ëå çàèì­ñò­âî­âà­ëè ÷óæèå êóëü­òû è îáðÿäû, «ïåðå­ìà­íè­âà­ëè» âðà­æå­ñêèõ áîãîâ è ò. ä. Âî âðå­ìÿ Âòî­ðîé Ïóíè­÷å­ñêîé âîé­íû áûë ñ áîëü­øè­ìè òîð­æå­ñòâà­ìè ïåðå­íå­ñåí â Ðèì èç Àçèè îðãè­à­ñòè­÷å­ñêèé êóëüò Âåëè­êîé ìàòå­ðè áîãîâ. Âèäè­ìî, ðåïðåñ­ñèè ïî äåëó î Âàê­õà­íà­ëè­ÿõ èìå­ëè ïîëè­òè­÷å­ñêóþ íàïðàâ­ëåí­íîñòü (íåäà­ðîì îíè ïðè­øëèñü íà ãîä ñóäà íàä Ñöè­ïè­î­íà­ìè).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364003917 1364003918 1364003919