Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXIX, ãë. 31

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002.
Ïåðåâîä Ý. Ã. Þíöà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1983.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

31. (1) Èñïàí­öû, óâèäÿ íà ñâî­åì áåðå­ãó ðåêè äâå ðèì­ñêèõ êîëîí­íû, ðåøè­ëè âîâëå÷ü èõ â ñðà­æå­íèå, ïðåæ­äå ÷åì òå óñïå­þò âûñòðî­èòü­ñÿ åäè­íûì ôðîí­òîì, à ïîòî­ìó òîë­ïîé âûñû­ïà­ëè èç ëàãå­ðÿ è áåãîì óñòðå­ìè­ëèñü â áèò­âó. (2) Áèò­âà ñíà­÷à­ëà øëà ñ áîëü­øèì ïûëîì, ïîòî­ìó ÷òî è èñïàí­öû áûëè âîîäó­øåâ­ëå­íû íåäàâ­íåé ïîáåäîé, è â ðèì­ëÿ­íàõ áûëà ñâå­æà ïàìÿòü î íåïðè­âû÷­íîì äëÿ íèõ ïîçî­ðå. (3) Îñî­áåí­íî ÿðîñò­íî â ñåðåäèíå ðèì­ñêî­ãî ñòðîÿ áèëèñü äâà ñàìûõ äîá­ëåñò­íûõ ëåãè­î­íà, è âðà­ãè, íå âèäÿ èíî­ãî ñïî­ñî­áà ñäâè­íóòü èõ ñ ìåñòà, ïîñòðî­è­ëèñü ïëîò­íî ñîìêíó­òûì êëè­íîì è ïðå­âîñ­õî­äÿ­ùè­ìè ñèëà­ìè íà÷à­ëè èõ òåñ­íèòü. (4) Ïîíè­ìàÿ, ÷òî ëåãè­î­íû äåð­æàò­ñÿ èç ïîñëåä­íèõ ñèë, ïðå­òîð Êàëü­ïóð­íèé, ÷òîáû èõ ïîä­äåð­æàòü è îáî­ä­ðèòü, ïîñëàë ê íèì ñâî­èõ ëåãà­òîâ, ïî îäíî­ìó íà êàæ­äûé èç ëåãè­î­íîâ, Òèòà Êâèíê­òè­ëèÿ Âàðà è Ëóöèÿ Þâåí­öèÿ Òàëü­íó. (5) Îí âåëåë îáú­ÿâèòü ñîë­äà­òàì, ÷òî òîëü­êî èõ õðàá­ðîñòü ïîìî­æåò âûèã­ðàòü áèò­âó è ñîõðà­íèòü çà Ðèìîì Èñïà­íèþ, à åñëè îíè ïîêè­íóò ñâîþ ïîçè­öèþ, òî íè îäèí âîèí íå óâèäèò äàæå äðó­ãî­ãî áåðå­ãà Òàãà, íå ãîâî­ðÿ î âîç­âðà­òå â Èòà­ëèþ. (6) Ñàì æå îí, ñ êîí­íè­öåé äâóõ ëåãè­î­íîâ, ñäå­ëàë îáõîä­íîå äâè­æå­íèå è óäà­ðèë âî ôëàíã íåïðè­ÿ­òåëü­ñêî­ìó êëè­íó, òåñ­íèâ­øå­ìó ðèì­ñêèé öåíòð. (7) Êâèíê­öèé, ñ ñîþç­íè­÷å­ñêîé êàâà­ëå­ðè­åé, àòà­êî­âàë äðó­ãîé ôëàíã. Íî ãîðàçäî õðàá­ðåå ñðà­æà­ëèñü êàâà­ëå­ðè­ñòû Êàëü­ïóð­íèÿ è, â ïåðâóþ î÷å­ðåäü, âîç­ãëàâ­ëÿâ­øèé èõ ïðå­òîð. (8) Îí ïåð­âûì âðå­çàë­ñÿ â ãóùó âðà­ãîâ, è òàê äàëå­êî â íåå óãëó­áèë­ñÿ, ÷òî òðóä­íî áûëî ðàç­ëè­÷èòü, íà ÷üåé ñòî­ðîíå îí ñðà­æà­åò­ñÿ. (9) Âûäàþ­ùà­ÿ­ñÿ îòâà­ãà ïðå­òî­ðà âîñ­ïëà­ìå­íè­ëà âñàä­íè­êîâ, à îò íèõ âîîäó­øåâ­ëå­íèå ïåðå­äà­ëîñü ïåõî­òå. Ñòàð­øèå öåí­òó­ðè­î­íû, âèäÿ ïðå­òî­ðà ñðå­äè âðà­æå­ñêî­ãî îðó­æèÿ, óñòû­äè­ëèñü. Êàæ­äûé îò ñåáÿ ëè÷­íî ñòàë ïîä­áî­ä­ðÿòü çíà­ìå­íîñ­öåâ, ïðè­êà­çû­âàë èì íåñòè çíà­ìÿ âïå­ðåä, à âîè­íîâ — íåîò­ñòóï­íî ñëå­äî­âàòü çà çíà­ìå­íà­ìè. (10) Ðèì­ëÿíå ñíî­âà èçäà­ëè áîå­âîé êëè÷ è áðî­ñè­ëèñü â íàñòóï­ëå­íèå, ñëîâ­íî ñ âûñî­êî­ãî ìåñòà ïîä ãîðó. Ñëîâ­íî áóð­íûé ïîòîê îíè ñìÿ­ëè è îïðî­êè­íó­ëè îðî­áåâ­øå­ãî íåïðè­ÿ­òå­ëÿ: òåïåðü íè÷òî íå ìîã­ëî èõ îñòà­íî­âèòü, îõâà­÷åí­íûõ ïûëîì àòà­êè. (11) Êîí­íè­öà ãíà­ëà áåãó­ùèõ äî ñàìî­ãî ëàãå­ðÿ è, ñìå­øàâ­øèñü ñ òîë­ïîé âðà­ãîâ, ïðî­ðâà­ëàñü âíóòðü óêðåï­ëå­íèé, íî îõðà­íÿâ­øèå ëàãåðü èñïàí­öû äðà­ëèñü òàê îò÷à­ÿí­íî, ÷òî ðèì­ñêèì êîí­íè­êàì ïðè­øëîñü ñïå­øèòü­ñÿ è áèòü­ñÿ â êà÷å­ñòâå ïåõî­òèí­öåâ. (12) Îíè ïðî­äîë­æà­ëè äðàòü­ñÿ, êîãäà ïÿòûé ëåãè­îí ïîäî­ñïåë ê íèì íà ïîìîùü, à çàòåì, êàê òîëü­êî ñìîã­ëè, è îñòàëü­íûå âîé­ñêà. (13) Èñïàí­öåâ èçáè­âà­ëè íà âñåì ïðî­ñòðàí­ñòâå èõ ëàãå­ðÿ. Ñïàñ­ëîñü áåã­ñò­âîì íå áîëåå ÷åòû­ðåõ òûñÿ÷ ëþäåé. Èç íèõ òðè òûñÿ­÷è, ñîõðà­íèâ­øèõ îðó­æèå, çàíÿ­ëè áëèç­ëå­æà­ùóþ âûñîòó. Îñòàëü­íûå, íàïî­ëî­âè­íó âîîðó­æåí­íûå, ðàñ­ñå­ÿ­ëèñü ïî îêðåñò­íî­ñòÿì. (14) Èñïàí­öåâ íàñ÷è­òû­âà­ëîñü áîëü­øå òðèä­öà­òè ïÿòè òûñÿ÷, èç êîòî­ðûõ òîëü­êî ýòà íåáîëü­øàÿ ÷àñòü ïåðå­æè­ëà áèò­âó. Çàõâà­÷å­íî áûëî ñòî òðèä­öàòü äâà çíà­ìå­íè. (15) Èç ÷èñ­ëà ðèì­ëÿí è èõ ñîþç­íè­êîâ ïàëî ÷óòü áîëåå øåñòè­ñîò ÷åëî­âåê, è îêî­ëî ñòà ïÿòè­äå­ñÿ­òè ïîãèá­ëî èç âñïî­ìî­ãà­òåëü­íûõ èñïàí­ñêèõ ÷àñòåé. (16) Åñëè áû íå ïîòå­ðÿ ïÿòè âîåí­íûõ òðè­áó­íîâ è íåñêîëü­êèõ ðèì­ñêèõ êîí­íè­êîâ, ïîáåäà äëÿ ðèì­ëÿí îêà­çà­ëàñü áû âîâñå áåñ­êðîâ­íîé. Ïîáåäè­òå­ëè, íå èìåÿ ìåñòà äëÿ ïîñòðîé­êè ñâî­èõ óêðåï­ëå­íèé, ðàñ­ïî­ëî­æè­ëèñü íà ïðè­âàë â íåïðè­ÿ­òåëü­ñêîì ëàãå­ðå. (17) Íà äðó­ãîé äåíü, ïåðåä òîð­æå­ñò­âåí­íûì ñòðî­åì, Ãàé Êàëü­ïóð­íèé ïîáëà­ãî­äà­ðèë âñàä­íè­êîâ è íàãðà­äèë èõ ôàëå­ðà­ìè91, ñêà­çàâ, ÷òî òîëü­êî áëà­ãî­äà­ðÿ èõ ìóæå­ñòâó âðàã áûë ðàç­áèò, à âðà­æå­ñêèé ëàãåðü çàõâà­÷åí. (18) Äðó­ãîé ïðå­òîð, Êâèíê­öèé, íàãðà­äèë ñâî­èõ âñàä­íè­êîâ ïðÿæ­êà­ìè è öåïî÷­êà­ìè. Ïîëó­÷è­ëè íàãðà­äû è öåí­òó­ðè­î­íû â îáå­èõ àðìè­ÿõ, îñî­áåí­íî òå, êòî áûë ïîñòàâ­ëåí ñðà­æàòü­ñÿ â öåí­òðå.

31. His­pa­ni postquam in ci­te­rio­re ri­pa duo Ro­ma­no­rum ag­mi­na conspe­xe­runt, ut, pri­us­quam se iun­ge­re at­que instrue­re pos­sent, oc­cu­pa­rent eos, castris re­pen­te ef­fu­si cur­su ad pug­nam ten­dunt. [2] At­rox in prin­ci­pio proe­lium fuit, et His­pa­nis re­cen­ti vic­to­ria infla­tis et in­sue­ta ig­no­mi­nia mi­li­te Ro­ma­no ac­cen­so. [3] Acer­ri­me me­dia acies, duae for­tis­si­mae le­gio­nes, di­mi­ca­bant. Quas cum ali­ter mo­ve­ri lo­co non pos­se hos­tis cer­ne­ret, cu­neo insti­tit pug­na­re; et us­que plu­res con­fer­tio­res­que me­dios ur­ge­bant. [4] Ibi postquam la­bo­ra­re aciem Cal­pur­nius prae­tor vi­dit, T. Quincti­lium Va­rum et L. Iuven­tium Tal­nam le­ga­tos ad sin­gu­las le­gio­nes ad­hor­tan­das pro­pe­re mit­tit; [5] do­ce­re et mo­ne­re iubet in il­lis spem om­nem vin­cen­di et re­ti­nen­dae His­pa­niae es­se: si il­li lo­co ce­dant, ne­mi­nem eius exer­ci­tus non mo­do Ita­liam, sed ne Ta­gi qui­dem ul­te­rio­rem ri­pam um­quam vi­su­rum. [6] Ip­se cum equi­ti­bus dua­rum le­gio­num pau­lum cir­cum­vec­tus in cu­neum hos­tium, qui me­diam ur­ge­bat aciem, ab la­te­re in­cur­rit. [7] Quincti­us cum so­ciis equi­ti­bus al­te­rum hos­tium la­tus in­va­dit. Sed lon­ge ac­rius Cal­pur­nia­ni equi­tes pug­na­bant, et prae­tor an­te alios: [8] nam et pri­mus hos­tem per­cus­sit et ita se im­mis­cuit me­diis ut vix ut­rius par­tis es­set nos­ci pos­set; [9] et equi­tes prae­to­ris exi­mia vir­tu­te et equi­tum pe­di­tes ac­cen­si sunt. Pu­dor mo­vit pri­mos cen­tu­rio­nes, qui in­ter te­la hos­tium prae­to­rem conspe­xe­runt. Ita­que ur­ge­re sig­ni­fe­ros pro se quis­que, iube­re in­fer­re sig­na et con­fes­tim mi­li­tem se­qui. [10] Re­no­va­tur ab om­ni­bus cla­mor: im­pe­tus fit ve­lut ex su­pe­rio­re lo­co. Haud se­cus er­go quam tor­ren­tis mo­do fun­dunt ster­nuntque per­cul­sos, nec sus­ti­ne­ri alii su­per alios in­fe­ren­tes se­se pos­sunt. [11] Fu­gien­tes in castra equi­tes per­se­cu­ti sunt, et per­mix­ti tur­bae hos­tium intra val­lum pe­net­ra­ve­runt; ubi ab re­lic­tis in prae­si­dio castro­rum proe­lium instau­ra­tum, coac­ti­que sunt Ro­ma­ni equi­tes des­cen­de­re ex equis. [12] Di­mi­can­ti­bus iis le­gio quin­ta su­per­ve­nit; dein­de ut quae­que po­tue­rant, co­piae adflue­bant. [13] Cae­dun­tur pas­sim His­pa­ni per to­ta castra; nec plus quam quat­tuor mi­lia ho­mi­num ef­fu­ge­runt. In­de tria mi­lia fe­re qui ar­ma re­ti­nue­rant mon­tem pro­pin­quum ce­pe­runt; mil­le se­mier­mes ma­xi­me per ag­ros pa­la­ti sunt. [14] Sup­ra tri­gin­ta quin­que mi­lia hos­tium fue­rant, ex qui­bus tam exi­gua pars pug­nae su­per­fuit. Sig­na cap­ta cen­tum tri­gin­ta tria. [15] Ro­ma­ni so­cii­que pau­lo plus ses­cen­ti et pro­vin­cia­lium auxi­lio­rum cen­tum quin­qua­gin­ta fer­me ce­ci­de­runt. [16] Tri­bu­ni mi­li­tum quin­que amis­si et pau­ci equi­tes Ro­ma­ni cruen­tae ma­xi­me vic­to­riae spe­ciem fe­ce­runt. In castris hos­tium, quia ip­sis spa­tium sua com­mu­nien­di non fue­rat, man­se­runt. [17] Pro con­tio­ne pos­te­ro die lau­da­ti do­na­ti­que a C. Cal­pur­nio equi­tes pha­le­ris, pro­nun­tia­vit­que eorum ma­xi­me ope­ra hos­tes fu­sos, castra cap­ta et ex­pug­na­ta es­se. [18] Quincti­us al­ter prae­tor suos equi­tes ca­tel­lis ac fi­bu­lis do­na­vit. Do­na­ti et cen­tu­rio­nes ex ut­rius­que exer­ci­tu per­mul­ti, ma­xi­me qui me­diam aciem te­nue­rant.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 91Âîèí­ñêèå íàãðà­äû â âèäå ìåòàë­ëè­÷å­ñêèõ áëÿõ ñ ðåëüåô­íû­ìè èçî­áðà­æå­íè­ÿ­ìè, ïðè­êðåï­ëÿâ­øè­å­ñÿ ê ïàí­öè­ðþ èëè ê êîí­ñêîé ñáðóå.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364003932 1364003933 1364003934