Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXIX, ãë. 30

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002.
Ïåðåâîä Ý. Ã. Þíöà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1983.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

30. (1)  òîì æå ãîäó, åäâà íàñòó­ïè­ëà âåñ­íà, óïðàâ­ëÿâ­øèå Èñïà­íè­åé ïðå­òî­ðû Ãàé Êàëü­ïóð­íèé è Ëóöèé Êâèíê­öèé âûâå­ëè ñ çèì­íèõ ñòî­ÿ­íîê âîé­ñêà, è ñîåäè­íèâ ñâîè ñèëû â Áåòó­ðèè, äâè­íó­ëèñü ê íåïðè­ÿ­òåëü­ñêî­ìó ëàãå­ðþ â Êàð­ïå­òà­íèþ, íàìå­ðå­âà­ÿñü äåé­ñò­âî­âàòü ñïëî­÷åí­íî è ñîãëà­ñî­âàí­íî. (2) Íåäà­ëå­êî îò ãîðî­äîâ Äèïîí è Òîëåò ðèì­ñêèå ôóðà­æè­ðû íàòêíó­ëèñü íà íåïðè­ÿ­òåëü­ñêèõ, è òàê êàê ñ îáå­èõ ñòî­ðîí ïîä­õî­äè­ëè íà ïîìîùü ñâî­èì âñå íîâûå ïîä­êðåï­ëå­íèÿ, îáå àðìèè îêà­çà­ëèñü ïîë­íî­ñòüþ âîâëå­÷å­íû â áîé. (3) Åãî áåñ­ïî­ðÿäî÷­íûé õàðàê­òåð è çíà­êî­ìàÿ ìåñò­íîñòü äàâà­ëè ñåðü­åç­íîå ïðå­èìó­ùå­ñòâî íåïðè­ÿ­òå­ëþ, à ïîòî­ìó îáå ðèì­ñêèå àðìèè áûëè ðàç­áè­òû è îòáðî­øå­íû â ëàãåðü. Âðàã íå ñòàë ïðå­ñëå­äî­âàòü äåìî­ðà­ëè­çî­âàí­íî­ãî ïðî­òèâ­íè­êà. (4) Îïà­ñà­ÿñü, ÷òî ëàãåðü íà ñëå­äóþ­ùèé äåíü ïîä­âåðã­íåò­ñÿ íàïà­äå­íèþ, ðèì­ñêèå âîå­íà­÷àëü­íè­êè ñêðûò­íî, áëè­æàé­øåé íî÷üþ90 óâå­ëè óöåëåâ­øåå âîé­ñêî èç ëàãå­ðÿ. (5) Íà ðàñ­ñâå­òå èñïàí­öû, ïîñòðî­èâ­øèñü â áîå­âîé ïîðÿäîê, ïîäî­øëè ê âàëó, è ê óäèâ­ëå­íèþ îáíà­ðó­æèâ, ÷òî ëàãåðü ïóñò, ðàç­ãðà­áè­ëè òî, ÷òî ðèì­ëÿíå áðî­ñè­ëè â íî÷­íîé ñóìà­òî­õå, ïîñëå ÷åãî âåð­íó­ëèñü â ñâîé ëàãåðü è íåñêîëü­êî äíåé ïðî­âå­ëè òàì. (6)  ñðà­æå­íèè è ïîñëå­äóþ­ùåì áåã­ñòâå ïàëî äî ïÿòè òûñÿ÷ ðèì­ëÿí è èõ ñîþç­íè­êîâ. Âîîðó­æèâ­øèñü ñíÿ­òû­ìè ñ íèõ äîñïå­õà­ìè, íåïðè­ÿ­òåëü äâè­íóë­ñÿ ê ðåêå Òàã.

(7) Ìåæ­äó òåì, ðèì­ñêèå âîå­íà­÷àëü­íè­êè ñïåø­íî ñòÿ­ãè­âà­ëè èç ñîþç­íûõ èñïàí­ñêèõ ãîðî­äîâ ïîä­êðåï­ëå­íèÿ, è èñïîëü­çóÿ ïåðå­äûø­êó, âñå­ìè ñèëà­ìè ñòà­ðà­ëèñü âîñ­ñòà­íî­âèòü áîå­âîé äóõ ñâî­åé àðìèè, ñëîì­ëåí­íûé íåóäà÷­íûì ñðà­æå­íè­åì. (8) Êîãäà îíè óáåäè­ëèñü, ÷òî ÷èñ­ëåí­íîñòü àðìèè âîñ­ñòà­íîâ­ëå­íà, à ñîë­äà­òû, æåëàÿ ñìûòü ïðåæ­íèé ïîçîð, ñòà­ëè èñêàòü ñ íåïðè­ÿ­òå­ëåì âñòðå­÷è, îíè âûñòó­ïè­ëè â ïîõîä è ðàç­áè­ëè ëàãåðü â äâå­íà­äöà­òè ìèëÿõ îò ðåêè Òàã. (9)  òðåòüþ íî÷­íóþ ñòðà­æó îíè ñíÿ­ëèñü ñ ëàãå­ðÿ è ê ðàñ­ñâå­òó â ïîë­íîé áîå­ãîòîâ­íî­ñòè âûøëè íà áåðåã Òàãà. (10) Çà ðåêîé íà õîë­ìå íàõî­äèë­ñÿ âðà­æå­ñêèé ëàãåðü.  äâóõ ìåñòàõ, ãäå ðåêà áûëà ïðî­õî­äè­ìà âáðîä, Êàëü­ïóð­íèé âî ãëà­âå ïðà­âîé êîëîí­íû, à Êâèíê­öèé âî ãëà­âå ëåâîé íåìåä­ëåí­íî íà÷à­ëè ïåðå­ïðà­âó, òîãäà êàê ïðî­òèâ­íèê îñòà­âàë­ñÿ â áåç­äåé­ñò­âèè, áóäó÷è ïîðà­æåí âíå­çàï­íûì èõ ïîÿâ­ëå­íè­åì è ðàç­ìûø­ëÿÿ, êàê ëó÷­øå ïî íèì óäà­ðèòü, ïîëü­çó­ÿñü ñóìà­òî­õîé, íåèç­áåæ­íîé ïðè ïåðå­ïðà­âå. (11) Ðèì­ëÿíå, òåì âðå­ìå­íåì, óñïå­ëè ïåðå­ïðà­âèòü äàæå îáîç è ñòÿ­íóòü åãî ïîä ïðè­êðû­òèå. Âèäÿ, ÷òî âðàã íà÷è­íà­åò àòà­êó, è íå èìåÿ ïðî­ñòðàí­ñòâà, ÷òîáû ðàç­áèòü óêðåï­ëåí­íûé ëàãåðü, îíè ïîñòðî­è­ëèñü â áîå­âóþ ëèíèþ. (12) Öåíòð åå çàíÿ­ëè ñàìûå îòáîð­íûå ÷àñòè àðìèè: ïÿòûé ëåãè­îí Êàëü­ïóð­íèÿ è âîñü­ìîé ëåãè­îí Êâèíê­öèÿ. Äî ñàìî­ãî íåïðè­ÿ­òåëü­ñêî­ãî ëàãå­ðÿ ïðî­ñòè­ðà­ëîñü îòêðû­òîå ïîëå, òàê ÷òî çàñà­äû ìîæ­íî áûëî íå îïà­ñàòü­ñÿ.

ñ.341

30. Eodem an­no in His­pa­nia prae­to­res C. Cal­pur­nius et L. Quincti­us, cum pri­mo ve­re ex hi­ber­nis co­pias educ­tas in Bae­tu­ria iun­xis­sent, in Car­pe­ta­niam, ubi hos­tium castra erant, prog­res­si sunt, com­mu­ni ani­mo con­si­lio­que pa­ra­ti rem ge­re­re. [2] Haud pro­cul Di­po­ne et To­le­to ur­bi­bus in­ter pa­bu­la­to­res pug­na or­ta est, qui­bus dum ut­rim­que sub­ve­ni­tur a castris, pau­la­tim om­nes co­piae in aciem educ­tae sunt. [3] In eo tu­mul­tua­rio cer­ta­mi­ne et lo­ca sua et ge­nus pug­nae pro hos­te fue­re. Duo exer­ci­tus Ro­ma­ni fu­si at­que in castra com­pul­si sunt. Non insti­te­re per­cul­sis hos­tes. [4] Prae­to­res Ro­ma­ni, ne pos­te­ro die castra op­pug­na­ren­tur, si­len­tio pro­xi­mae noc­tis ta­ci­to sig­no exer­ci­tum ab­du­xe­runt. [5] Lu­ce pri­ma His­pa­ni acie instruc­ta ad val­lum ac­ces­se­runt, va­cua­que prae­ter spem castra ingres­si, quae re­lic­ta in­ter noc­tur­nam tre­pi­da­tio­nem erant, di­ri­pue­runt, reg­res­si­que in castra sua pau­cos dies quie­ti sta­ti­vis man­se­runt. [6] Ro­ma­no­rum so­cio­rum­que in proe­lio fu­ga­que ad quin­que mi­lia oc­ci­sa, quo­rum se spo­liis hos­tes ar­ma­runt. In­de ad Ta­gum flu­men pro­fec­ti sunt. [7] Prae­to­res in­te­rim Ro­ma­ni om­ne id tem­pus contra­hen­dis ex ci­vi­ta­ti­bus so­ciis His­pa­no­rum auxi­liis et re­fi­cien­dis ab ter­ro­re ad­ver­sae pug­nae mi­li­tum ani­mis con­sumpse­runt. [8] Ubi sa­tis pla­cue­re vi­res et iam mi­les quo­que ad de­len­dam prio­rem ig­no­mi­niam hos­tem pos­ce­bat, duo­de­cim mi­lia pas­suum ab Ta­go flu­mi­ne po­sue­runt castra. [9] In­de ter­tia vi­gi­lia sub­la­tis sig­nis quad­ra­to ag­mi­ne prin­ci­pio lu­cis ad Ta­gi ri­pam per­ve­ne­runt. [10] Trans flu­vium in col­le hos­tium castra erant. Ex­templo, qua duo­bus lo­cis va­da nu­da­bat am­nis, dextra par­te Cal­pur­nius, lae­va Quincti­us exer­ci­tus tra­du­xe­runt quie­to hos­te, dum mi­ra­tur su­bi­tum ad­ven­tum con­sul­tat­que, qui tu­mul­tum ini­ce­re tre­pi­dan­ti­bus in ip­so tran­si­tu am­nis po­tuis­set. [11] In­te­rim Ro­ma­ni, im­pe­di­men­tis quo­que om­ni­bus tra­duc­tis contrac­tis­que in unum lo­cum, quia iam mo­ve­ri vi­de­bant hos­tem nec spa­tium erat castra com­mu­nien­di, aciem instru­xe­runt. [12] In me­dio lo­ca­tae quin­ta Cal­pur­nii le­gio et oc­ta­va Quinctii: id ro­bur to­tius exer­ci­tus erat. Cam­pum aper­tum us­que ad hos­tium castra ha­be­bant, li­be­rum a me­tu in­si­dia­rum.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 90Ñîáñòâ. ïî «áåñ­øóì­íî­ìó ñèã­íà­ëó», ïîäà­âàâ­øå­ìó­ñÿ íå ãîëî­ñîì èëè òðó­áîé, à ïîñðåä­ñò­âîì äîùå÷­êè ñ íàïè­ñàí­íûì íà íåé ïðè­êà­çà­íè­åì, ïåðå­äà­âàâ­øåé­ñÿ ïî ëåãè­î­íó. Ñð.: VII, 35; IX, 32, 4; òàêèì æå ñïî­ñî­áîì ïåðå­äà­âà­ëèñü ëåãè­î­íå­ðàì (åùå çàñâåò­ëî) íî÷­íîé ïàðîëü è îòçûâ (ñì.: Ïîëè­áèé, VI, 34, 6 ñë.).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364003931 1364003932 1364003933