Ïåðåâîä Ý. Ã. Þíöà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1983. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
37. (1) “Îäíàêî âû, àõåéöû, íå ìîæåòå îòðèöàòü, ÷òî èìåííî âû óïðàçäíèëè ñòàðèííûå çàêîíû Ëèêóðãà è ðàçðóøèëè ñòåíû Ëàêåäåìîíà”. (2) Íî êàê îäíè è òå æå ëþäè ìîãóò âûäâèãàòü äâà òàêèõ îáâèíåíèÿ, åñëè ó÷åñòü, ÷òî ñòåíû ýòè áûëè ïîñòðîåíû íå Ëèêóðãîì, íî âîçäâèãíóòû âñåãî íåñêîëüêî ëåò íàçàä, êàê ðàç äëÿ òîãî, ÷òîáû ïîäîðâàòü çàêîíû Ëèêóðãà?108 (3) Ëèøü íåäàâíî òèðàíû èõ âîçâåëè êàê îïëîò è óáåæèùå äëÿ ñåáÿ, à âîâñå íå â èíòåðåñàõ ãîðîäà, è åñëè áû Ëèêóðã ñåãîäíÿ âîñêðåñ èç ìåðòâûõ, îí áû ïîðàäîâàëñÿ ðàçðóøåíèþ ñòåí è ñêàçàë áû, ÷òî óçíàåò ñâîþ ïðåæíþþ Ñïàðòó. (4) Íå Ôèëîïåìåí, íå àõåéöû, à âû ñàìè, ëàêåäåìîíöû, ñâîèìè ðóêàìè äîëæíû áûëè óíè÷òîæèòü ñëåäû òèðàíèè. (5) Âåäü îíè — ñëîâíî ðóáöû âàøåãî ïîçîðíîãî ðàáñòâà: ïðîæèâ ïî÷òè âîñåìü ñòîëåòèé áåç ñòåí109, âû áûëè ñâîáîäíûì, à âðåìåíàìè åùå è ñàìûì ìîãóùåñòâåííûì â Ãðåöèè ãîñóäàðñòâîì, íî êàê òîëüêî îêàçàëèñü çàïåðòû â ñòåíàõ, òî ñëîâíî ñâÿçàííûå êîëîäêàìè, â òå÷åíèå ñîòíè ëåò âëà÷èëè æàëêîå ðàáñòâî. (6) ×òî æå êàñàåòñÿ îòìåíû çàêîíîâ, òî ÿ ïîëàãàþ, ÷òî äðåâíèå çàêîíû ó ëàêåäåìîíöåâ îòíÿëè èõ ñîáñòâåííûå òèðàíû. (7) Ìû æå íå òîëüêî íå îòíèìàëè ó íèõ çàêîíîâ, êîòîðûõ îíè íå èìåëè, íî äàëè èì íàøè ñîáñòâåííûå çàêîíû, è îêàçàëè âåëèêóþ óñëóãó èõ ãîðîäó, êîãäà åãî ïðèíÿëè â íàø ñîâåò è âêëþ÷èëè â ñîñòàâ íàøåé êîíôåäåðàöèè, äàâ ñïëîòèòüñÿ ñî âñåìè íàðîäàìè Ïåëîïîííåñà â åäèíîå öåëîå. (8) Âîò åñëè áû, ñ.346 æèâÿ ïî îäíèì çàêîíàì, ìû èì íàâÿçàëè äðóãèå, ëèøü òîãäà, ÿ ñ÷èòàþ, ó íèõ áûëè áû îñíîâàíèÿ ñåòîâàòü íà íåðàâåíñòâî è äàæå íåãîäîâàòü. (9) ß ñîçíàþ, Àïïèé Êëàâäèé, ÷òî ðå÷ü, äî ñèõ ïîð ìíîþ ïðîèçíåñåííóþ, íåëüçÿ íàçâàòü ðå÷üþ, êàêóþ ñîþçíèê îáðàùàåò ê ñîþçíèêó, èëè ðå÷üþ äîñòîéíîé íàöèè ñâîáîäíûõ ëþäåé: òàê ïðåïèðàþòñÿ ðàáû ïåðåä ñâîèì ãîñïîäèíîì. (10) Íî åñëè íå ïóñòûìè áûëè ñëîâà ãëàøàòàÿ, êîòîðûìè âû îáúÿâèëè ñâîáîäó èç ãðåêîâ â ïåðâóþ î÷åðåäü äëÿ àõåéöåâ, åñëè åùå äåéñòâèòåëåí ñâÿçûâàþùèé íàñ äîãîâîð, åñëè óñëîâèÿ ñîþçíè÷åñòâà è äðóæáû èìåþò ðàâíóþ ñèëó äëÿ îáåèõ ñòîðîí, òî ïî÷åìó ÿ íå ñïðàøèâàþ âàñ, ðèìëÿíå, ÷òî âû ñäåëàëè ñ çàõâà÷åííîé Êàïóåé110, à âû òðåáóåòå îò íàñ îò÷åòà â òîì, ÷òî ìû, àõåéöû, ñäåëàëè ñ ïîáåæäåííûì Ëàêåäåìîíîì? (11) Äîïóñòèì, íåñêîëüêî ëàêåäåìîíöåâ áûëî íàìè óáèòî. Íó è ÷òî? Ðàçâå âû íå ðóáèëè ãîëîâû êàïóàíñêèì ñåíàòîðàì? (12) Ìû ðàçðóøèëè ñòåíû. À âû îòîáðàëè ó êàïóàíöåâ íå òîëüêî ñòåíû, íî ëèøèëè èõ äàæå ãîðîäà è çåìåëüíûõ âëàäåíèé. (13) Òû ñêàæåøü, ÷òî äîãîâîð ðàâíîïðàâåí òîëüêî ïî ôîðìå, à â äåéñòâèòåëüíîñòè ó àõåéöåâ åñòü ëèøü ïðèçðà÷íàÿ ñâîáîäà, âåðõîâíàÿ æå âëàñòü îñòàåòñÿ çà Ðèìîì. (14) ß ñîçíàþ ýòî, Àïïèé, è íå ïðîòåñòóþ, ðàç ýòîãî íå ïîçâîëåíî. Íî âñå æå ÿ âàñ óìîëÿþ, êàêîâà áû íè áûëà ðàçíèöà ìåæäó ðèìëÿíàìè è àõåéöàìè, íå ïðèðàâíèâàéòå íàñ, âàøèõ ñîþçíèêîâ, ê íàøèì îáùèì âðàãàì, è óæ òåì áîëåå íå ñòàâüòå èõ â ëó÷øåå ïîëîæåíèå. (15) Ìû ñàìè ïîñòàâèëè èõ âðîâåíü ñ ñîáîé, äàâ èì íàøè çàêîíû è ïðèíÿâ â íàøó êîíôåäåðàöèþ. Íî ïîáåæäåííûì ìàëî òîãî, ÷òî äîñòàòî÷íî ïîáåäèòåëÿì, è âðàãè òðåáóþò áîëüøå, ÷åì èìåþò äàæå ñîþçíèêè. (16) Òîò äîãîâîð, ÷òî áûë ñêðåïëåí êëÿòâîé, ÷òî áûë âûñå÷åí â êàìíå íà âå÷íóþ ïàìÿòü êàê ñâÿùåííûé è íåðóøèìûé, îíè ãîòîâÿòñÿ îòìåíèòü, òåì ñàìûì ñäåëàâ íàñ ñâÿòîòàòöàìè. (17) Ìû ÷òèì âàñ, ðèìëÿíå, è åñëè âàì óãîäíî, äàæå ñòðàøèìñÿ, íî åùå áîëüøå ìû ÷òèì è ñòðàøèìñÿ áåññìåðòíûõ áîãîâ». (18) Áîëüøèíñòâî ñîáðàâøèõñÿ âñòðåòèëî ýòó ðå÷ü ñ îäîáðåíèåì, íàõîäÿ, ÷òî îðàòîð ãîâîðèë êàê ïîäîáàåò âûñøåìó ìàãèñòðàòó, òàê ÷òî ÿñíî áûëî, ÷òî ðèìëÿíå íåèçáåæíî ïîòåðÿþò àâòîðèòåò, åñëè ïðîÿâÿò óñòóï÷èâîñòü. (19) Òîãäà Àïïèé ñêàçàë, ÷òî õîòÿ àõåéöû âîëüíû ïîñòóïàòü êàê óãîäíî, îí î÷åíü ðåêîìåíäóåò èì èñêàòü ðàñïîëîæåíèÿ ðèìëÿí, èíà÷å èõ ñêîðî ïðèíóäÿò ê ýòîìó âîïðåêè èõ æåëàíèþ. (20) Ñëîâà ýòè âûçâàëè íåãîäóþùèé ðîïîò, íî àõåéöû íå ðåøèëèñü îòâåðãíóòü òðåáîâàíèÿ ðèìëÿí. (21) Îíè ëèøü ïîïðîñèëè, ÷òîáû ðèìëÿíå ñàìè ïðîèçâåëè â ïîëüçó Ëàêåäåìîíà âñå èçìåíåíèÿ, êàêèå èì áóäåò óãîäíî, è íå íàâëåêàëè íà àõåéöåâ ãðåõà ñâÿòîòàòñòâà, çàñòàâëÿÿ èõ îòìåíèòü òî, â ÷åì îíè äàëè êëÿòâó. Îòìåíåí áûë ëèøü íåäàâíèé ïðèãîâîð Àðåþ è Àëêèâèàäó. |
37. «At enim illa certe vestra sunt, Achaei, quod leges disciplinamque vetustissimam Lycurgi sustulistis, quod muros diruistis. [2] Quae utraque ab iisdem obici qui possunt, cum muri Lacedaemonis non ab Lycurgo, sed paucos ante annos ad dissolvendam Lycurgi disciplinam exstructi sint? [3] Tyranni enim nuper eos arcem et munimentum sibi, non civitati paraverunt; et si exsistat hodie ab inferis Lycurgus, gaudeat ruinis eorum, et nunc se patriam et Spartam antiquam agnoscere dicat. [4] Non Philopoemenem exspectare nec Achaeos, sed vos ipsi, Lacedaemonii, vestris manibus amoliri et diruere omnia vestigia tyrannidis debuistis. [5] Vestrae enim illae deformes veluti notae servitutis erant, et cum sine muris per octingentos prope annos liberi, aliquando etiam principes Graeciae fuissetis, muris velut compedibus circumdatis vincti per centum annos servistis. [6] Quod ad leges ademptas attinet, ego antiquas Lacedaemoniis leges tyrannos ademisse arbitror; nos non suas iis ademisse, quas non habebant, sed nostras leges dedisse; [7] nec male consuluisse civitati, cum concilii nostri eam fecerimus et nobis miscuerimus, ut corpus unum et concilium totius Peloponnesi esset. [8] Tunc, ut opinor, si aliis ipsi legibus viveremus, alias istis iniunxissemus, queri se iniquo iure esse et indignari possent. [9] Scio ego, Ap. Claudi, hanc orationem qua sum adhuc usus neque sociorum apud socios neque liberae gentis esse, sed vere servorum disceptantium apud dominos. [10] Nam si non vana illa vox praeconis fuit, qua liberos esse omnium primos Achaeos iussistis, si foedus ratum est, si societas et amicitia ex aequo observatur, cur ego, quid Capua capta feceritis Romani, non quaero, vos rationem reposcitis, quid Achaei Lacedaemoniis bello victis fecerimus? [11] Interfecti aliqui sunt, finge, a nobis: quid? Vos senatores Campanos securi non percussistis? [12] At muros diruimus: vos non muros tantum sed urbem agros ademistis. [13] Specie, inquis, aequum est foedus: re apud Achaeos precaria libertas, apud Romanos etiam imperium est. [14] Sentio, Appi, et, si non oportet, non indignor: sed oro vos, quantumlibet intersit inter Romanos et Achaeos, modo ne in aequo hostes vestri nostrique apud vos sint ac nos socii, immo ne meliore iure sint. [15] Nam ut in aequo essent nos fecimus, cum leges iis nostras dedimus, cum, ut Achaici concilii essent, effecimus. Parum est victis, quod victoribus satis est; plus postulant hostes quam socii habent. [16] Quae iureiurando, quae monumentis litterarum in lapide insculptis in aeternam memoriam sancta atque sacrata sunt, ea cum periurio nostro tollere parant. [17] Veremur quidem vos, Romani, et si ita vultis, etiam timemus: sed plus et veremur et timemus deos immortales». [18] Cum adsensu maximae partis est auditus, et locutum omnes pro maiestate magistratus censebant, ut facile appareret molliter agendo dignitatem suam tenere Romanos non posse. [19] Tum Appius suadere se magnopere Achaeis dixit ut, dum liceret voluntate sua facere, gratiam inirent, ne mox inviti et coacti facerent. [20] Haec vox audita quidem cum omnium gemitu est, sed metum iniecit imperata recusandi. [21] Id modo petierunt ut Romani, quae viderentur, de Lacedaemoniis mutarent nec Achaeos religione obstringerent irrita ea, quae iureiurando sanxissent, faciendi. Damnatio tantum Arei et Alcibiadis, quae nuper facta erat, sublata est. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß