Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXIX, ãë. 51

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002.
Ïåðåâîä Ý. Ã. Þíöà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1983.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

51. (1) Ê öàðþ Ïðó­ñèþ, âíó­øàâ­øå­ìó ðèì­ëÿ­íàì áåñ­ïî­êîé­ñòâî è òåì, ÷òî îí ïðå­äî­ñòà­âèë óáå­æè­ùå Ãàí­íè­áà­ëó ïîñëå áåã­ñòâà öàðÿ Àíòèî­õà144, è òåì, ÷òî îí íà÷àë âîé­íó ïðî­òèâ Ýâìå­íà, ïðè­áûë ïîñëîì Òèò Êâèíê­öèé Ôëà­ìè­íèí. (2) Òàì, òî ëè Ôëà­ìè­íèí, íàðÿäó ñ ïðî­÷èì, óïðåê­íóë Ïðó­ñèÿ, ÷òî òîò óêðû­âà­åò çàêëÿ­òî­ãî âðà­ãà ðèì­ëÿí, ïîä­òîëê­íóâ­øå­ãî ê âîéíå ñ ðèì­ñêèì íàðî­äîì ñïåð­âà ñâîþ ðîäè­íó, à ïîñëå åå êðó­øå­íèÿ, è öàðÿ Àíòèî­õà, (3) òî ëè ñàì Ïðó­ñèé, ÷òîáû óãî­äèòü Ôëà­ìè­íè­íó, ðåøèë óáèòü èëè âûäàòü åìó Ãàí­íè­áà­ëà, íî ïîñëå ïåð­âîé æå áåñåäû ñ ðèì­ñêèì ëåãà­òîì áûëè ïîñëà­íû âîè­íû, ÷òîáû îöå­ïèòü ðåçè­äåí­öèþ Ãàí­íè­áà­ëà. (4) Çíàÿ, ñêîëü íåïðè­ìè­ðè­ìà ê íåìó íåíà­âèñòü ðèì­ëÿí, è îòíþäü íå äîâå­ðÿÿ ÷åñò­íî­ìó ñëî­âó öàðåé, — à â íåïî­ñòî­ÿí­ñòâå Ïðó­ñèÿ îí ê òîìó æå è óáåäèë­ñÿ — Ãàí­íè­áàë äàâ­íî áûë ãîòîâ ê òàêî­ìó êîí­öó ñâî­åé æèç­íè, è ñòðà­øèë­ñÿ ïðè­åçäà Ôëà­ìè­íè­íà, êàê ðîêî­âî­ãî. (5) Íà ñëó­÷àé ëþáîé îïàñ­íî­ñòè, îòêóäà áû îíà íè ïîñëå­äî­âà­ëà, ÷òîáû âñå­ãäà èìåòü íàãîòî­âå ïóòü ê áåã­ñòâó, îí çàðà­íåå óñòðî­èë ó ñåáÿ â äîìå ñåìü âûõî­äîâ, â òîì ÷èñ­ëå íåñêîëü­êî ïîòàé­íûõ, ÷òîáû íå áûòü îêðó­æåí­íûì ñòðà­æåé. (6) Íî îò òÿæ­êîé âëà­ñòè öàðåé íå ñêðî­åò­ñÿ íè÷å­ãî, ÷òî îíà õîòå­ëà áû ðàç­óç­íàòü, è ñòðà­æà îêðó­æè­ëà äîì îòî­âñþäó, òàê ÷òî îòòóäà íèêòî áû íå ñóìåë âûðâàòü­ñÿ. (7) Êîãäà ñîîá­ùè­ëè, ÷òî öàð­ñêèå âîè­íû óæå âîðâà­ëèñü â ïåðå­ä­íþþ, Ãàí­íè­áàë ïûòàë­ñÿ áåæàòü îòäà­ëåí­íåé­øèì ÷åð­íûì õîäîì, ÷åðåç êîòî­ðûé ìîæ­íî áûëî âûé­òè íåçà­ìåò­íåé âñå­ãî, (8) íî âèäÿ, ÷òî è òàì ïåðå­êðû­ëè äîðî­ãó áåãó­ùèå ê íåìó âîè­íû, è ÷òî ðàñ­ñòàâ­ëåí­íûå êàðà­ó­ëû îòðå­çà­ëè âñå ïóòè ê áåã­ñòâó, îí ïîòðå­áî­âàë äàâ­íî çàãîòîâ­ëåí­íûé íà òàêîé ñëó­÷àé ÿä. (9) «Èçáà­âèì, — ñêà­çàë îí, — ðèì­ñêèé íàðîä îò ìíî­ãî­ëåò­íåé òðå­âî­ãè, åñëè æäàòü ñìåð­òè ñòà­ðè­êà145 èì êàæåò­ñÿ ñëèø­êîì äîë­ãèì. (10) Íå ïðè­íå­ñåò Ôëà­ìè­íè­íó áîëü­øîé ñëà­âû ïîáåäà íàä áåç­îðóæ­íûì âðà­ãîì, ñòàâ­øèì æåðò­âîé ïðå­äà­òåëü­ñòâà. Çàòî õîòÿ áû ñåãî­äíÿø­íèé äåíü ÿñíî ïîêà­æåò, íàñêîëü­êî èçìå­íè­ëèñü ðèì­ñêèå íðà­âû. (11) Ïðåä­êè íûíåø­íèõ ðèì­ëÿí ïðåä­ó­ïðåäè­ëè öàðÿ Ïèð­ðà, âîîðó­æåí­íî­ãî íåïðè­ÿ­òå­ëÿ, âòîðã­øå­ãî­ñÿ ñ âîé­ñêîì â Èòà­ëèþ, ÷òîáû òîò ïîîñòå­ðåã­ñÿ îòðà­âû. À ýòè îòïðàâ­ëÿ­þò ïîñëîì áûâ­øå­ãî êîí­ñó­ëà, ÷òîáû ïîñî­âå­òî­âàòü Ïðó­ñèþ êîùóí­ñò­âåí­íî óáèòü ñâî­åãî ãîñòÿ». (12) Èçðû­ãàÿ ïðî­êëÿ­òèÿ íà öàð­ñòâî è íà ãîëî­âó Ïðó­ñèÿ, è âçû­âàÿ ê áîãàì ãîñòå­ïðè­èì­ñòâà, êàê ê ñâèäå­òå­ëÿì ýòî­ãî ñâÿ­òîòàò­ñòâà, îí âûïèë ÷àøó ñ îòðà­âîé. Òàêîâ áûë êîíåö Ãàí­íè­áà­ëî­âîé æèç­íè.

51. Ad Pru­siam re­gem le­ga­tus T. Quincti­us Fla­mi­ni­nus ve­nit, quem sus­pec­tum Ro­ma­nis et re­cep­tus post fu­gam An­tio­chi Han­ni­bal et bel­lum ad­ver­sus Eume­nem mo­tum fa­cie­bat. [2] Ibi seu quia a Fla­mi­ni­no in­ter ce­te­ra obiec­tum Pru­siae erat ho­mi­nem om­nium, qui vi­ve­rent, in­fes­tis­si­mum po­pu­lo Ro­ma­no apud eum es­se, qui pat­riae suae pri­mum, dein­de frac­tis eius opi­bus An­tio­cho re­gi auc­tor bel­li ad­ver­sus po­pu­lum Ro­ma­num fuis­set; [3] seu quia ip­se Pru­sias, ut gra­ti­fi­ca­re­tur prae­sen­ti Fla­mi­ni­no Ro­ma­nis­que, per se ne­can­di aut tra­den­di eius in po­tes­ta­tem con­si­lium ce­pit; a pri­mo col­lo­quio Fla­mi­ni­ni mi­li­tes ex­templo ad do­mum Han­ni­ba­lis cus­to­dien­dam mis­si sunt. [4] Sem­per ta­lem exi­tum vi­tae suae Han­ni­bal pros­pe­xe­rat ani­mo et Ro­ma­no­rum inex­pia­bi­le odi­um in se cer­nens, et fi­dei re­gum ni­hil sa­ne con­fi­sus: Pru­siae ve­ro le­vi­ta­tem etiam ex­per­tus erat; Fla­mi­ni­ni quo­que ad­ven­tum si­bi ve­lut fa­ta­lem hor­rue­rat. [5] Ad om­nia un­di­que in­fes­ta ut iter sem­per ali­quod prae­pa­ra­tum fu­gae ha­be­ret, sep­tem exi­tus e do­mo fe­ce­rat, et ex iis quos­dam oc­cul­tos, ne cus­to­dia sae­pi­ren­tur. [6] Sed gra­ve im­pe­rium re­gum ni­hil inexplo­ra­tum, quod ves­ti­ga­ri vo­lunt, ef­fi­cit. To­tius cir­cui­tum do­mus ita cus­to­diis comple­xi sunt, ut ne­mo in­de ela­bi pos­set. [7] Han­ni­bal, postquam est nun­tia­tum mi­li­tes re­gios in ves­ti­bu­lo es­se, pos­ti­co, quod de­vium ma­xi­me at­que oc­cul­tis­si­mi exi­tus erat, fu­ge­re co­na­tus, [8] ut id quo­que oc­cur­su mi­li­tum ob­saep­tum sen­sit et om­nia cir­ca clau­sa cus­to­diis dis­po­si­tis es­se ve­ne­num, quod mul­to an­te prae­pa­ra­tum ad ta­les ha­be­bat ca­sus, po­pos­cit. [9] «Li­be­re­mus» in­quit «diu­tur­na cu­ra po­pu­lum Ro­ma­num, quan­do mor­tem se­nis exspec­ta­re lon­gum cen­sent. [10] Nec mag­nam nec me­mo­ra­bi­lem ex iner­mi pro­di­to­que Fla­mi­ni­nus vic­to­riam fe­ret. Mo­res qui­dem po­pu­li Ro­ma­ni quan­tum mu­ta­ve­rint, vel hic dies ar­gu­men­to erit. [11] Ho­rum pat­res Pyrrho re­gi, hos­ti ar­ma­to, exer­ci­tum in Ita­lia ha­ben­ti ut a ve­ne­no ca­ve­ret prae­di­xe­runt: hi le­ga­tum con­su­la­rem, qui auc­tor es­set Pru­siae per sce­lus oc­ci­den­di hos­pi­tis, mi­se­runt». [12] Ex­sec­ra­tus dein­de in ca­put reg­num­que Pru­siae et hos­pi­ta­les deos vio­la­tae ab eo fi­dei tes­tes in­vo­cans, po­cu­lum ex­hau­sit. Hic vi­tae exi­tus fuit Han­ni­ba­lis.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 144Ñð.: Êîð­íå­ëèé Íåïîò. Ãàí­íè­áàë, 10, 1—12, 2.
  • 145Êîð­íå­ëèé Íåïîò (Ãàí­íè­áàë, 13) ïèøåò, ÷òî êàð­ôà­ãåí­ñêèé ïîë­êî­âî­äåö ïîãèá íà 70-ì ãîäó æèç­íè, è íàçû­âà­åò òðè ðàç­ëè÷­íûå äàòè­ðîâ­êè (ïî êîí­ñóëü­ñêèì ãîäàì), ïðè­õî­äÿ­ùè­å­ñÿ íà 183 ã. äî í. ý. (Àòòèê), 182 ã. äî í. ý. (Ïîëè­áèé) è 181 ã. äî í. ý. (íåâå­äî­ìûé íàì Ñóëü­ïè­öèé Áëè­ôîí).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364003952 1364003953 1364003954