Ïåðåâîä È. È. Ìàõàíüêîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, A. C. Schlesinger, 1938/1991. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
12. (1) Êîãäà Ïåðñåé êîí÷èë ãîâîðèòü, âñå ïðèñóòñòâóþùèå óñòðåìèëè âçãëÿäû íà Äåìåòðèÿ, îæèäàÿ åãî îòâåòà. (2) Íàñòóïèëî ñ.367 äîëãîå ìîë÷àíèå, è âñåì ñòàëî ÿñíî, ÷òî ãîâîðèòü îí íå ìîæåò: ëèöî åãî çàëèâàëè ñëåçû. Íî îí ñïðàâèëñÿ ñ âîëíåíèåì è, êîãäà åìó ïðèêàçàëè ãîâîðèòü, íà÷àë òàê: (3) «Îáâèíèòåëü óæå èñïîëüçîâàë âñå òå ñðåäñòâà, êàêèå ïðèíàäëåæàëè äî ñèõ ïîð îáâèíÿåìûì. Åãî ïîääåëüíûå ñëåçû, ïðîëèòûå ðàäè ÷óæîé ãèáåëè, ñäåëàëè ìîè íàñòîÿùèå ñëåçû ïîäîçðèòåëüíûìè. (4) Ñ òåõ ïîð êàê ÿ âîçâðàòèëñÿ èç Ðèìà, Ïåðñåé äåííî è íîùíî òàéíî ãîòîâèò ñî ñâîèìè ëþäüìè çàãîâîðû, à çàãîâîðùèêîì, ÿâíûì ðàçáîéíèêîì è óáèéöåé õî÷åò ïðåäñòàâèòü ìåíÿ. (5) Îí çàïóãèâàåò òåáÿ ÿêîáû ãðîçÿùåé åìó îïàñíîñòüþ, ÷òîáû ïðè òâîåì ïîñðåäñòâå ïîãóáèòü íåâèíîâíîãî áðàòà. Çàòåì îí è ãîâîðèò, ÷òî íåòó åìó íà ñâåòå ïðèáåæèùà, ÷òîáû íå îñòàâèòü ìíå ïîñëåäíåé íàäåæäû äàæå è íà òâîþ ïîìîùü. (6) Ìîå ïîëîæåíèå ÷åëîâåêà çàòðàâëåííîãî, îäèíîêîãî, áåñïîìîùíîãî îí óñóãóáëÿåò íåíàâèñòíîé áëàãîñêëîííîñòüþ êî ìíå ÷óæåçåìöåâ — ñêîðåå ïàãóáíîé, ÷åì ïîëåçíîé. Çëîíàìåðåííîñòü Ïåðñåÿ âèäíà óæå èç òîãî, ÷òî íî÷íîå ïðîèñøåñòâèå, öåíó êîòîðîìó òû, îòåö, ñåé÷àñ óçíàåøü, îí äîïîëíÿåò íàïàäêàìè íà âåñü ìîé îáðàç æèçíè. (7) È ýòî áåñïî÷âåííîå îáâèíåíèå ìîèõ íàäåæä, æåëàíèé, çàìûñëîâ îí ïîäêðåïëÿåò ýòèì íî÷íûì, èì æå âûäóìàííûì ñîáûòèåì! (8) À âåäü îí è î òîì ïîçàáîòèëñÿ, ÷òîáû îáâèíåíèå ïðåäñòàâëÿëîñü íå çàðàíåå ïîäãîòîâëåííûì, à âíåçàïíî âîçíèêøèì â çàìåøàòåëüñòâå ýòîé íî÷è. (9) Îäíàêî, Ïåðñåé, åñëè ÿ ïðåäàë îòöà è öàðñòâî, åñëè ÿ âîøåë â ñãîâîð ñ ðèìëÿíàìè è äðóãèìè âðàãàìè îòöà, òî ñëåäîâàëî íå æäàòü ýòîé íî÷è, ÷òîáû ñî÷èíÿòü î íåé íåáûëèöû, à åùå äî òîãî îáâèíèòü ìåíÿ â ïðåäàòåëüñòâå. (10) À åñëè ñàìî ïî ñåáå òâîå îáâèíåíèå íè÷åãî íå ñòîèò è â íåì îáíàðóæèëàñü ñêîðåé òâîÿ íåíàâèñòü êî ìíå, ÷åì ìîÿ âèíà, òî è ñåãîäíÿ î íî÷íîì ïðîèñøåñòâèè ñëåäîâàëî áû ëèáî âîâñå íå ãîâîðèòü, ëèáî îòëîæèòü åãî îáñóæäåíèå äî äðóãîãî ðàçà, (11) ÷òîáû ñòàëî íàêîíåö ÿñíî, ÿ ëè ïðîòèâ òåáÿ çëîóìûøëÿþ èëè òû, îõâà÷åííûé íåáûâàëîé íåíàâèñòüþ, ðàññòàâëÿåøü ìíå çàïàäíè. (12) Ïîïðîáóþ æå ÿ, íàñêîëüêî âîçìîæíî ñðåäè îáùåãî ñìÿòåíèÿ, ðàñïóòàòü òî, ÷òî òû ïåðåìåøàë, è âûÿñíèòü, ÷åé æå ýòî áûë çàãîâîð ýòîé íî÷üþ: ìîé èëè òâîé? (13) Ïåðñåé õî÷åò ïðåäñòàâèòü äåëî òàê, áóäòî ÿ ñîñòàâèë çàãîâîð ñ öåëüþ åãî óáèòü äëÿ òîãî, ðàçóìååòñÿ, ÷òîáû, óñòðàíèâ ñòàðøåãî áðàòà, êîòîðîìó äîëæíî äîñòàòüñÿ öàðñòâî ïî ïðàâó íàðîäîâ, ïî îáû÷àþ ìàêåäîíÿí è äàæå ïî òâîåìó, îòöîâñêîìó, êàê îí ãîâîðèò, ðåøåíèþ, ÿ, ìëàäøèé áðàò, çàíÿë áû ìåñòî óáèòîãî. (14) Íî ïðè ÷åì çäåñü òîãäà äðóãàÿ ÷àñòü ïðîèçíåñåííîé èì ðå÷è î òîì, ÷òî ÿ ïî÷èòàþ ðèìëÿí è ÷òî íàäåæäà íà öàðñòâî âîçíèêëà ó ìåíÿ èç-çà óâåðåííîñòè â èõ ïîääåðæêå? (15) Âåäü åñëè áû ÿ ñ÷èòàë, ÷òî ðèìëÿíå îáëàäàþò òàêîé âëàñòüþ, ÷òî ìîãóò ïîñòàâèòü öàðåì Ìàêåäîíèè êîãî õîòÿò, è ïîëàãàëñÿ áû òîëüêî íà èõ äîáðîå êî ìíå îòíîøåíèå, òî çà÷åì áû ïîíàäîáèëîñü ìíå áðàòîóáèéñòâî? (16) ×òîáû íîñèòü äèàäåìó, îáàãðåííóþ êðîâüþ áðàòà? ×òîáû ìåíÿ ïðîêëÿëè è âîçíåíàâèäåëè òå ñàìûå ðèìëÿíå, êîòîðûå, åñëè è ïîëþáèëè ìåíÿ, òî èìåííî çà ìîþ ïîäëèííóþ ëè, íàïóñêíóþ ëè ïîðÿäî÷íîñòü? ñ.368 (17) Óæ íå ïîëàãàåøü ëè òû, Ïåðñåé, ÷òî Òèò Êâèíêöèé, ÷üåìó çíàêó èëè ñîâåòó ÿ áóäòî áû ïîâèíóþñü, òîò ñàìûé Êâèíêöèé, êîòîðûé ñàì òàê áðàòñêè æèâåò ñî ñâîèì áðàòîì, ìîæåò áûòü âäîõíîâèòåëåì çàòåÿííîãî ìíîé áðàòîóáèéñòâà? (18) Ñ îäíîé ñòîðîíû, Ïåðñåé ãîâîðèò, ÷òî â ìîþ ïîëüçó íå òîëüêî ðàñïîëîæåíèå ðèìëÿí, íî è ìíåíèå ìàêåäîíÿí è ñîãëàñèå ÷óòü íå âñåõ áîãîâ è ëþäåé, òàê ÷òî îí äàæå íå íàäååòñÿ áûòü ìíå ðàâíûì â ñîïåðíè÷åñòâå. (19) È òóò æå, ñ äðóãîé ñòîðîíû, îí îáúÿâëÿåò, áóäòî ÿ íàñòîëüêî åìó óñòóïàþ âî âñåõ îòíîøåíèÿõ, ÷òî ïðèáåãàþ ê çëîäåéñòâó êàê ê ïîñëåäíåé íàäåæäå. (20) Íå õî÷åøü ëè ðàññëåäîâàíèÿ íà òàêîì óñëîâèè: “Êòî èç äâîèõ áîèòñÿ, êàê áû äðóãîé íå ïîêàçàëñÿ áîëåå äîñòîéíûì öàðñòâà, òîãî ïóñòü ñî÷òóò çàìûøëÿâøèì áðàòîóáèéñòâî”? |
12. Postquam dicendi finem Perseus fecit, coniecti eorum qui aderant oculi in Demetrium sunt, velut confestim responsurus esset. [2] Deinde diu fuit silentium, cum perfusum fletu appareret omnibus loqui non posse. Tandem vicit dolorem ipsa necessitas, cum dicere iuberent, atque ita orsus est. [3] «Omnia quae reorum antea fuerant auxilia, pater, praeoccupavit accusator. Simulatis lacrimis in alterius perniciem veras meas lacrimas suspectas tibi fecit. [4] Cum ipse, ex quo ab Roma redii, per occulta cum suis colloquia dies noctesque insidietur, ultro mihi non insidiatoris modo sed latronis manifesti et percussoris speciem induit. [5] Periculo suo te exterret, ut innoxio fratri per eundem te maturet perniciem. Perfugium sibi nusquam gentium esse ait, ut ego ne apud te quidem spei quicquam reliqui habeam. [6] Circumventum solum inopem invidia gratiae externae, quae obest potius quam prodest, onerat. Iam illud quam accusatorie, quod noctis huius crimen miscuit cum cetera insectatione vitae meae, [7] ut et hoc quod iam quale sit scies suspectum alio vitae nostrae tenore faceret, et illam vanam criminationem spei voluntatis consiliorum meorum nocturno hoc ficto et composito argumento fulciret! [8] Simul et illud quaesivit ut repentina et minime praeparata accusatio videretur, quippe ex noctis huius metu et tumultu repentino exorta. [9] Oportuit autem, Perseu, si proditor ego patris regnique eram, si cum Romanis, si cum aliis inimicis patris inieram consilia, non expectatam fabulam esse noctis huius, sed proditionis me ante accusatum: [10] si illa, separata hac, vana accusatio erat invidiamque tuam adversus me magis quam crimen meum indicatura, hodie quoque eam aut praetermitti aut in aliud tempus differri, [11] ut per se quaereretur utrum ego tibi an tu mihi, novo quidem et singulari genere odii, insidias fecisses. [12] Ego tamen, quantum in hac subita perturbatione potero, separabo ea quae tu confudisti, et noctis huius insidias aut tuas aut meas detegam. [13] Occidendi sui consilium inisse me videri vult, ut scilicet maiore fratre sublato, cuius iure gentium more Macedonum, tuo etiam, ut ait, iudicio regnum est futurum, ego minor in eius quem occidissem succederem locum. [14] Quid ergo illa sibi vult pars altera orationis, qua Romanos a me cultos ait atque eorum fiducia in spem regni me venisse? [15] Nam si et in Romanis tantum momenti credebam esse ut quem vellent imponerent Macedoniae regem, et meae tantum apud eos gratiae confidebam, quid opus parricidio fuit? [16] An ut cruentum diadema fraterna caede gererem? Ut illis ipsis, apud quos aut vera aut certe simulata probitate partam gratiam habeo, si quam forte habeo, execrabilis et invisus essem? [17] Nisi T. Quinctium credis, cuius nutu et consiliis me nunc arguis regi, cum et ipse tali pietate vivat cum fratre, mihi fraternae caedis fuisse auctorem. [18] Idem non Romanorum gratiam solum, sed Macedonum iudicia ac paene omnium deorum hominumque consensum collegit, per quae omnia se mihi parem in certamine non futurum crediderit: [19] idem, tamquam aliis omnibus rebus inferior essem, ad sceleris ultimam spem confugisse me insimulat. [20] Vis hanc formulam cognitionis esse ut, uter timuerit ne alter dignior videretur regno is consilium opprimendi fratris iudicetur cepisse? |