Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XL, ãë. 12

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä È. È. Ìàõàíüêîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, A. C. Schlesinger, 1938/1991.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

12. (1) Êîãäà Ïåð­ñåé êîí­÷èë ãîâî­ðèòü, âñå ïðè­ñóò­ñò­âó­þ­ùèå óñòðå­ìè­ëè âçãëÿäû íà Äåìåò­ðèÿ, îæè­äàÿ åãî îòâå­òà. (2) Íàñòó­ïè­ëî ñ.367 äîë­ãîå ìîë­÷à­íèå, è âñåì ñòà­ëî ÿñíî, ÷òî ãîâî­ðèòü îí íå ìîæåò: ëèöî åãî çàëè­âà­ëè ñëå­çû. Íî îí ñïðà­âèë­ñÿ ñ âîë­íå­íè­åì è, êîãäà åìó ïðè­êà­çà­ëè ãîâî­ðèòü, íà÷àë òàê:

(3) «Îáâè­íè­òåëü óæå èñïîëü­çî­âàë âñå òå ñðåä­ñòâà, êàêèå ïðè­íàä­ëå­æà­ëè äî ñèõ ïîð îáâè­íÿ­å­ìûì. Åãî ïîä­äåëü­íûå ñëå­çû, ïðî­ëè­òûå ðàäè ÷óæîé ãèáå­ëè, ñäå­ëà­ëè ìîè íàñòî­ÿ­ùèå ñëå­çû ïîäî­çðè­òåëü­íû­ìè. (4) Ñ òåõ ïîð êàê ÿ âîç­âðà­òèë­ñÿ èç Ðèìà, Ïåð­ñåé äåí­íî è íîù­íî òàé­íî ãîòî­âèò ñî ñâî­è­ìè ëþäü­ìè çàãî­âî­ðû, à çàãî­âîð­ùè­êîì, ÿâíûì ðàç­áîé­íè­êîì è óáèé­öåé õî÷åò ïðåä­ñòà­âèòü ìåíÿ. (5) Îí çàïó­ãè­âà­åò òåáÿ ÿêî­áû ãðî­çÿ­ùåé åìó îïàñ­íî­ñòüþ, ÷òîáû ïðè òâî­åì ïîñðåä­ñòâå ïîãó­áèòü íåâè­íîâ­íî­ãî áðà­òà. Çàòåì îí è ãîâî­ðèò, ÷òî íåòó åìó íà ñâå­òå ïðè­áå­æè­ùà, ÷òîáû íå îñòà­âèòü ìíå ïîñëåä­íåé íàäåæ­äû äàæå è íà òâîþ ïîìîùü. (6) Ìîå ïîëî­æå­íèå ÷åëî­âå­êà çàòðàâ­ëåí­íî­ãî, îäè­íî­êî­ãî, áåñ­ïî­ìîù­íî­ãî îí óñó­ãóá­ëÿ­åò íåíà­âèñò­íîé áëà­ãî­ñêëîí­íî­ñòüþ êî ìíå ÷óæå­çåì­öåâ — ñêî­ðåå ïàãóá­íîé, ÷åì ïîëåç­íîé. Çëî­íà­ìå­ðåí­íîñòü Ïåð­ñåÿ âèä­íà óæå èç òîãî, ÷òî íî÷­íîå ïðî­èñ­øå­ñò­âèå, öåíó êîòî­ðî­ìó òû, îòåö, ñåé­÷àñ óçíà­åøü, îí äîïîë­íÿ­åò íàïàä­êà­ìè íà âåñü ìîé îáðàç æèç­íè. (7) È ýòî áåñ­ïî÷­âåí­íîå îáâè­íå­íèå ìîèõ íàäåæä, æåëà­íèé, çàìûñ­ëîâ îí ïîä­êðåï­ëÿ­åò ýòèì íî÷­íûì, èì æå âûäó­ìàí­íûì ñîáû­òè­åì! (8) À âåäü îí è î òîì ïîçà­áî­òèë­ñÿ, ÷òîáû îáâè­íå­íèå ïðåä­ñòàâ­ëÿ­ëîñü íå çàðà­íåå ïîä­ãîòîâ­ëåí­íûì, à âíå­çàï­íî âîç­íèê­øèì â çàìå­øà­òåëü­ñòâå ýòîé íî÷è. (9) Îäíà­êî, Ïåð­ñåé, åñëè ÿ ïðå­äàë îòöà è öàð­ñòâî, åñëè ÿ âîøåë â ñãî­âîð ñ ðèì­ëÿ­íà­ìè è äðó­ãè­ìè âðà­ãà­ìè îòöà, òî ñëå­äî­âà­ëî íå æäàòü ýòîé íî÷è, ÷òîáû ñî÷è­íÿòü î íåé íåáû­ëè­öû, à åùå äî òîãî îáâè­íèòü ìåíÿ â ïðå­äà­òåëü­ñòâå. (10) À åñëè ñàìî ïî ñåáå òâîå îáâè­íå­íèå íè÷å­ãî íå ñòî­èò è â íåì îáíà­ðó­æè­ëàñü ñêî­ðåé òâîÿ íåíà­âèñòü êî ìíå, ÷åì ìîÿ âèíà, òî è ñåãî­äíÿ î íî÷­íîì ïðî­èñ­øå­ñò­âèè ñëå­äî­âà­ëî áû ëèáî âîâñå íå ãîâî­ðèòü, ëèáî îòëî­æèòü åãî îáñóæ­äå­íèå äî äðó­ãî­ãî ðàçà, (11) ÷òîáû ñòà­ëî íàêî­íåö ÿñíî, ÿ ëè ïðî­òèâ òåáÿ çëî­óìûø­ëÿþ èëè òû, îõâà­÷åí­íûé íåáû­âà­ëîé íåíà­âè­ñòüþ, ðàñ­ñòàâ­ëÿ­åøü ìíå çàïàä­íè. (12) Ïîïðî­áóþ æå ÿ, íàñêîëü­êî âîç­ìîæ­íî ñðå­äè îáùå­ãî ñìÿ­òå­íèÿ, ðàñ­ïó­òàòü òî, ÷òî òû ïåðå­ìå­øàë, è âûÿñ­íèòü, ÷åé æå ýòî áûë çàãî­âîð ýòîé íî÷üþ: ìîé èëè òâîé?

(13) Ïåð­ñåé õî÷åò ïðåä­ñòà­âèòü äåëî òàê, áóä­òî ÿ ñîñòà­âèë çàãî­âîð ñ öåëüþ åãî óáèòü äëÿ òîãî, ðàçó­ìå­åò­ñÿ, ÷òîáû, óñòðà­íèâ ñòàð­øå­ãî áðà­òà, êîòî­ðî­ìó äîëæ­íî äîñòàòü­ñÿ öàð­ñòâî ïî ïðà­âó íàðî­äîâ, ïî îáû­÷àþ ìàêåäî­íÿí è äàæå ïî òâî­å­ìó, îòöîâ­ñêî­ìó, êàê îí ãîâî­ðèò, ðåøå­íèþ, ÿ, ìëàä­øèé áðàò, çàíÿë áû ìåñòî óáè­òî­ãî. (14) Íî ïðè ÷åì çäåñü òîãäà äðó­ãàÿ ÷àñòü ïðî­èç­íå­ñåí­íîé èì ðå÷è î òîì, ÷òî ÿ ïî÷è­òàþ ðèì­ëÿí è ÷òî íàäåæ­äà íà öàð­ñòâî âîç­íèê­ëà ó ìåíÿ èç-çà óâå­ðåí­íî­ñòè â èõ ïîä­äåðæ­êå? (15) Âåäü åñëè áû ÿ ñ÷è­òàë, ÷òî ðèì­ëÿíå îáëà­äà­þò òàêîé âëà­ñòüþ, ÷òî ìîãóò ïîñòà­âèòü öàðåì Ìàêåäî­íèè êîãî õîòÿò, è ïîëà­ãàë­ñÿ áû òîëü­êî íà èõ äîá­ðîå êî ìíå îòíî­øå­íèå, òî çà÷åì áû ïîíà­äî­áè­ëîñü ìíå áðà­òî­óáèé­ñòâî? (16) ×òîáû íîñèòü äèà­äå­ìó, îáàã­ðåí­íóþ êðî­âüþ áðà­òà? ×òîáû ìåíÿ ïðî­êëÿ­ëè è âîç­íå­íà­âèäå­ëè òå ñàìûå ðèì­ëÿíå, êîòî­ðûå, åñëè è ïîëþ­áè­ëè ìåíÿ, òî èìåí­íî çà ìîþ ïîä­ëèí­íóþ ëè, íàïóñê­íóþ ëè ïîðÿäî÷­íîñòü? ñ.368 (17) Óæ íå ïîëà­ãà­åøü ëè òû, Ïåð­ñåé, ÷òî Òèò Êâèíê­öèé, ÷üå­ìó çíà­êó èëè ñîâå­òó ÿ áóä­òî áû ïîâè­íó­þñü, òîò ñàìûé Êâèíê­öèé, êîòî­ðûé ñàì òàê áðàò­ñêè æèâåò ñî ñâî­èì áðà­òîì, ìîæåò áûòü âäîõ­íî­âè­òå­ëåì çàòå­ÿí­íî­ãî ìíîé áðà­òî­óáèé­ñòâà? (18) Ñ îäíîé ñòî­ðî­íû, Ïåð­ñåé ãîâî­ðèò, ÷òî â ìîþ ïîëü­çó íå òîëü­êî ðàñ­ïî­ëî­æå­íèå ðèì­ëÿí, íî è ìíå­íèå ìàêåäî­íÿí è ñîãëà­ñèå ÷óòü íå âñåõ áîãîâ è ëþäåé, òàê ÷òî îí äàæå íå íàäå­åò­ñÿ áûòü ìíå ðàâ­íûì â ñîïåð­íè­÷å­ñòâå. (19) È òóò æå, ñ äðó­ãîé ñòî­ðî­íû, îí îáú­ÿâ­ëÿ­åò, áóä­òî ÿ íàñòîëü­êî åìó óñòó­ïàþ âî âñåõ îòíî­øå­íè­ÿõ, ÷òî ïðè­áå­ãàþ ê çëî­äåé­ñòâó êàê ê ïîñëåä­íåé íàäåæ­äå. (20) Íå õî÷åøü ëè ðàñ­ñëå­äî­âà­íèÿ íà òàêîì óñëî­âèè: “Êòî èç äâî­èõ áîèò­ñÿ, êàê áû äðó­ãîé íå ïîêà­çàë­ñÿ áîëåå äîñòîé­íûì öàð­ñòâà, òîãî ïóñòü ñî÷òóò çàìûø­ëÿâ­øèì áðà­òî­óáèé­ñòâî”?

12. Postquam di­cen­di fi­nem Per­seus fe­cit, co­niec­ti eorum qui ade­rant ocu­li in De­met­rium sunt, ve­lut con­fes­tim res­pon­su­rus es­set. [2] Dein­de diu fuit si­len­tium, cum per­fu­sum fle­tu ap­pa­re­ret om­ni­bus lo­qui non pos­se. Tan­dem vi­cit do­lo­rem ip­sa ne­ces­si­tas, cum di­ce­re iube­rent, at­que ita or­sus est. [3] «Om­nia quae reo­rum an­tea fue­rant auxi­lia, pa­ter, praeoc­cu­pa­vit ac­cu­sa­tor. Si­mu­la­tis lac­ri­mis in al­te­rius per­ni­ciem ve­ras meas lac­ri­mas sus­pec­tas ti­bi fe­cit. [4] Cum ip­se, ex quo ab Ro­ma re­dii, per oc­cul­ta cum suis col­lo­quia dies noc­tes­que in­si­die­tur, ultro mi­hi non in­si­dia­to­ris mo­do sed lat­ro­nis ma­ni­fes­ti et per­cus­so­ris spe­ciem in­duit. [5] Pe­ri­cu­lo suo te ex­ter­ret, ut in­no­xio frat­ri per eun­dem te ma­tu­ret per­ni­ciem. Per­fu­gium si­bi nus­quam gen­tium es­se ait, ut ego ne apud te qui­dem spei quic­quam re­li­qui ha­beam. [6] Cir­cum­ven­tum so­lum ino­pem in­vi­dia gra­tiae ex­ter­nae, quae obest po­tius quam pro­dest, one­rat. Iam il­lud quam ac­cu­sa­to­rie, quod noc­tis hui­us cri­men mis­cuit cum ce­te­ra in­sec­ta­tio­ne vi­tae meae, [7] ut et hoc quod iam qua­le sit scies sus­pec­tum alio vi­tae nostrae te­no­re fa­ce­ret, et il­lam va­nam cri­mi­na­tio­nem spei vo­lun­ta­tis con­si­lio­rum meo­rum noc­tur­no hoc fic­to et com­po­si­to ar­gu­men­to ful­ci­ret! [8] Si­mul et il­lud quae­si­vit ut re­pen­ti­na et mi­ni­me prae­pa­ra­ta ac­cu­sa­tio vi­de­re­tur, quip­pe ex noc­tis hui­us me­tu et tu­mul­tu re­pen­ti­no exor­ta. [9] Opor­tuit autem, Per­seu, si pro­di­tor ego pat­ris reg­ni­que eram, si cum Ro­ma­nis, si cum aliis ini­mi­cis pat­ris inie­ram con­si­lia, non ex­pec­ta­tam fa­bu­lam es­se noc­tis hui­us, sed pro­di­tio­nis me an­te ac­cu­sa­tum: [10] si il­la, se­pa­ra­ta hac, va­na ac­cu­sa­tio erat in­vi­diam­que tuam ad­ver­sus me ma­gis quam cri­men meum in­di­ca­tu­ra, ho­die quo­que eam aut prae­ter­mit­ti aut in aliud tem­pus dif­fer­ri, [11] ut per se quae­re­re­tur ut­rum ego ti­bi an tu mi­hi, no­vo qui­dem et sin­gu­la­ri ge­ne­re odii, in­si­dias fe­cis­ses. [12] Ego ta­men, quan­tum in hac su­bi­ta per­tur­ba­tio­ne po­te­ro, se­pa­ra­bo ea quae tu con­fu­dis­ti, et noc­tis hui­us in­si­dias aut tuas aut meas de­te­gam. [13] Oc­ci­den­di sui con­si­lium inis­se me vi­de­ri vult, ut sci­li­cet maio­re frat­re sub­la­to, cui­us iure gen­tium mo­re Ma­ce­do­num, tuo etiam, ut ait, iudi­cio reg­num est fu­tu­rum, ego mi­nor in eius quem oc­ci­dis­sem suc­ce­de­rem lo­cum. [14] Quid er­go il­la si­bi vult pars al­te­ra ora­tio­nis, qua Ro­ma­nos a me cul­tos ait at­que eorum fi­du­cia in spem reg­ni me ve­nis­se? [15] Nam si et in Ro­ma­nis tan­tum mo­men­ti cre­de­bam es­se ut quem vel­lent im­po­ne­rent Ma­ce­do­niae re­gem, et meae tan­tum apud eos gra­tiae con­fi­de­bam, quid opus par­ri­ci­dio fuit? [16] An ut cruen­tum dia­de­ma fra­ter­na cae­de ge­re­rem? Ut il­lis ip­sis, apud quos aut ve­ra aut cer­te si­mu­la­ta pro­bi­ta­te par­tam gra­tiam ha­beo, si quam for­te ha­beo, exec­ra­bi­lis et in­vi­sus es­sem? [17] Ni­si T. Quincti­um cre­dis, cui­us nu­tu et con­si­liis me nunc ar­guis re­gi, cum et ip­se ta­li pie­ta­te vi­vat cum frat­re, mi­hi fra­ter­nae cae­dis fuis­se auc­to­rem. [18] Idem non Ro­ma­no­rum gra­tiam so­lum, sed Ma­ce­do­num iudi­cia ac pae­ne om­nium deo­rum ho­mi­num­que con­sen­sum col­le­git, per quae om­nia se mi­hi pa­rem in cer­ta­mi­ne non fu­tu­rum cre­di­de­rit: [19] idem, tam­quam aliis om­ni­bus re­bus in­fe­rior es­sem, ad sce­le­ris ul­ti­mam spem con­fu­gis­se me in­si­mu­lat. [20] Vis hanc for­mu­lam cog­ni­tio­nis es­se ut, uter ti­mue­rit ne al­ter dig­nior vi­de­re­tur reg­no is con­si­lium oppri­men­di frat­ris iudi­ce­tur ce­pis­se?

ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
1327007031 1327008013 1327009001 1364004013 1364004014 1364004015