Ïåðåâîä Â. Í. ×åìáåðäæè.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, A. C. Schlesinger, 1938/1991. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
3. (1) Îòíþäü íå òåì æå çàíÿòû áûëè òîãäà ðèìëÿíå: è íà ñóøå, è íà ìîðå â òðåïåòå ìîðÿêè ñíèìàþò ïàëàòêè è òàùàò âûãðóæåííûå ïðèïàñû íà êîðàáëè. (2) Íàïóãàííûå ñîëäàòû áðîñàþòñÿ â ëîäêàõ â ìîðå; ìîðÿêè, áîÿñü, ÷òî ñóäà ïåðåïîëíÿòñÿ, ñäåðæèâàþò òîëïó, äðóãèå îòãîíÿþò êîðàáëè â îòêðûòîå ìîðå; (3) â äàâêå ìåæäó ìîðÿêàìè è ñîëäàòàìè âñïûõèâàåò ññîðà, ïîòîì äðàêà, ñ ðàíåíûìè è äàæå óáèòûìè, ïîêà ïî ïðèêàçó êîíñóëà ôëîò íå îòâîäÿò ïîäàëüøå â ìîðå. (4) Êîíñóë íà÷èíàåò îòäåëÿòü áåçîðóæíûõ îò âîîðóæåííûõ.  îãðîìíîé òîëïå îí åäâà íàõîäèò òûñÿ÷ó äâåñòè âîîðóæåííûõ âîèíîâ è íåìíîãèõ âñàäíèêîâ ñ êîíÿìè, îñòàëüíîå áûëî ïîçîðíûì ñêîïèùåì òî ëè òîðãîâöåâ, òî ëè îáñëóãè — ãîòîâîé äîáû÷åþ äëÿ âðàãîâ, åñëè áû òîëüêî òå ñàìè ïîìíèëè î âîéíå. (5) Òîëüêî òîãäà áûë îòïðàâëåí ãîíåö, ÷òîáû âåðíóòü òðåòèé ëåãèîí è ãàëëüñêèé ñòîðîæåâîé îòðÿä; òîãäà æå îòîâñþäó ñòàëè ñòåêàòüñÿ ðèìëÿíå, ÷òîáû îòáèòü ëàãåðü è ñìûòü ïîçîð. (6) Âîéñêîâûå òðèáóíû òðåòüåãî ëåãèîíà âåëÿò áðîñèòü çàïàñåííûå êîðì è äðîâà è ïðèêàçûâàþò öåíòóðèîíàì, ÷òîáû íà âüþ÷íûõ æèâîòíûõ, îñâîáîäèâ èõ îò ïîêëàæè, ïîñàäèëè ïî äâîå ñòàðøèõ ëåòàìè ñîëäàò, êîííèêàì æå — êàæäîìó ïîñàäèòü çà ñåäëî ïî îäíîìó ìîëîäîìó ïåõîòèíöó. (7) Áëèñòàòåëüíîé áóäåò ñëàâà èõ òðåòüåãî ëåãèîíà, åñëè ñâîåé äîáëåñòüþ îíè îòîáüþò ëàãåðü, ïîòåðÿííûé òðóñîñòüþ ñîëäàò èç âòîðîãî; à îòáèòü åãî ëåãêî, åñëè âðàñïëîõ óäàðèòü íà çàíÿòûõ ñ.401 ãðàáåæîì âàðâàðîâ; îíè âçÿëè ëàãåðü — çíà÷èò, îí ìîæåò áûòü âçÿò. (8) Ñ âåëèêèì îäóøåâëåíèåì âûñëóøàëè âîèíû ýòó ðå÷ü. Çíàìåíîñöû ñïåøàò âïåðåä, è ëàòíèêè íå îòñòàþò îò íèõ. Ïåðâûìè, îäíàêî, äîñòèãëè âàëà êîíñóë è âîéñêî, äâèãàâøååñÿ îò ìîðÿ. (9) Ïåðâûé òðèáóí âòîðîãî ëåãèîíà Ëóöèé Àòèé íå òîëüêî îáîäðÿë âîèíîâ, íî è îáúÿñíÿë èì, (10) ÷òî åñëè áû ïîáåäèòåëè — èñòðèéöû — äóìàëè áû î òîì, ÷òîáû, çàõâàòèâ ëàãåðü, òåì æå îðóæèåì åãî óäåðæàòü, òî ïðåæäå âñåãî ïîãíàëè áû âûáèòîãî îòòóäà âðàãà äî ñàìîãî ìîðÿ, à ïîòîì, êîíå÷íî, âûñòàâèëè áû ïåðåä âàëîì êàðàóëû: íî ïîõîæå íà òî, ÷òî îíè ñåé÷àñ, ïåðåïèâøèñü, ñïÿò. |
3. Nequaquam eadem est tum rei forma apud Romanos; terra mari trepidatur; nautici tabernacula detendunt commeatumque in litore expositum in naves rapiunt; [2] milites in scaphas et mare territi ruunt; nautae metu ne compleantur navigia, alii turbae obsistunt, alii ab litore naves in altum expellunt. [3] Inde certamen, mox etiam pugna cum vulneribus et caede in vicem militum nautarumque oritur, donec iussu consulis procul a terra classis submota est. [4] Secernere inde inermes ab armatis coepit. Vix mille ducenti ex tanta multitudine qui arma haberent, perpauci equites, qui equos secum eduxissent, inventi sunt; cetera deformis turba velut lixarum calonumque, praeda vere futura, si belli hostes meminissent. [5] Tunc demum nuntius missus ad tertiam legionem revocandam et Gallorum praesidium; et simul ex omnibus locis ad castra recipienda demendamque ignominiam rediri coeptum est. [6] Tribuni militum tertiae legionis pabulum lignaque proicere iubent, centurionibus imperant ut graviores aetate milites binos in ea iumenta ex quibus onera deiecta erant imponant; equites ut singulos e iuvenibus pedites secum in equos tollant: [7] egregiam gloriam legionis fore si castra metu secundanorum amissa sua virtute recipiant. Et recipi facile esse si in praeda occupati barbari subito opprimantur; sicut ceperint, posse capi. [8] Summa militum alacritate adhortatio audita est. Ferunt citati signa, nec signiferos armati morantur. Priores tamen consul copiaeque quae a mari reducebantur ad vallum accesserunt. [9] L. Atius, tribunus primus secundae legionis, non hortabatur modo milites sed docebat etiam, [10] si victores Histri, quibus armis cepissent castra, iisdem capta retinere in animo haberent, primum exutum castris hostem ad mare persecuturos fuisse, deinde stationes certe pro vallo habituros: vino somnoque veri simile esse mersos iacere. |