Ïåðåâîä Â. Í. ×åìáåðäæè.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, A. C. Schlesinger, 1938/1991. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
16. (1) Ëàòèíñêèå ïðàçäíåñòâà ñïðàâëÿëè çà òðè äíÿ äî ìàéñêèõ íîí. Ïðè îäíîì èç æåðòâîïðèíîøåíèé ëàíóâèéñêèé ìàãèñòðàò íå ïîìîëèëñÿ çà ðèìñêèé íàðîä êâèðèòîâ — îáðÿä áûë íàðóøåí40. (2) Èçâåùåííûé îá ýòîì ñåíàò â ñâîþ î÷åðåäü îáðàòèëñÿ ê ïîíòèôèêàì; è îíè, òàê êàê ïðàçäíåñòâà áûëè ïðîâåäåíû íå ïî ÷èíó, ïðèíÿëè ðåøåíèå ïîâòîðèòü èõ ñ òåì, ÷òîáû âåñü ñêîò äëÿ æåðòâ äîñòàâèëè ëàíóâèéöû, âèíîâíèêè ýòîãî ïîâòîðåíèÿ. (3) Áîãîáîÿçíåííîñòü óñóãóáèëàñü åùå è òåì, ÷òî êîíñóë Ãíåé Êîðíåëèé, âîçâðàùàÿñü ñ Àëüáàíñêîé ãîðû, óïàë, è ÷àñòü òåëà ó íåãî îòíÿëàñü; îí îòïðàâèëñÿ íà Êóìàíñêèå âîäû41, íî áîëåçíü øëà âñå õóæå, è â Êóìàõ îí óìåð. (4) Îòòóäà óæå ìåðòâûì îí áûë äîñòàâëåí â Ðèì è òîðæåñòâåííî ïîõîðîíåí. (5) Îí áûë è ïîíòèôèêîì. Êîíñóëó Êâèíòó Ïåòèëèþ áûëî âåëåíî, êàê òîëüêî ïîçâîëÿò àóñïèöèè, ñîçâàòü íàðîäíîå ñîáðàíèå, ÷òîáû èçáðàòü ñåáå ñîòîâàðèùà âìåñòî óìåðøåãî è îáúÿâèòü î Ëàòèíñêèõ ïðàçäíåñòâàõ. Îí íàçíà÷èë ñîáðàíèå íà òðåòèé äåíü äî ñåêñòèëüñêèõ íîí, Ëàòèíñêèå æå ïðàçäíåñòâà íà òðåòèé äåíü äî ñåêñòèëüñêèõ èä42. (6) À áîãîáîÿçíåííûå äóøè îçàáî÷åíû áûëè åùå è íîâûìè çíàìåíèÿìè: â Òóñêóëå íà íåáå ïîêàçàëñÿ ôàêåë, â Ãàáèÿõ ìîëíèÿ óäàðèëà â õðàì Àïîëëîíà è âî ìíîãèå ÷àñòíûå íåæèëûå ñòðîåíèÿ, à â Ãðàâèñêàõ — â ñòåíó è âîðîòà. Ñåíàòîðû ïðèêàçàëè ïðèíåñòè æåðòâû, êàêèå íàçíà÷àò ïîíòèôèêè. (7) Ïîêà êîíñóëàì ìåøàëè ñíà÷àëà çàáîòû îá óìèëîñòèâëåíèè áîãîâ, ïîòîì îäíîìó ñìåðòü äðóãîãî, è âûáîðû, è ïîâòîðåíèå Ëàòèíñêèõ ïðàçäíåñòâ, Ãàé Êëàâäèé ïîäâåë âîéñêî ê Ìóòèíå, çàõâà÷åííîé ëèãóðèéöàìè â ìèíóâøåì ãîäó. (8) Íå ïðîøëî è òðåõ äíåé ñ íà÷àëà îñàäû, êàê îí âîçâðàòèë ïîñåëåíöàì îòíÿòûé ó âðàãîâ ãîðîä. Âîñåìü òûñÿ÷ ëèãóðèéöåâ ïîëåãëè â ñòåíàõ ãîðîäà; (9) â Ðèì áûëè òîò÷àñ ïîñëàíû ïèñüìà, â êîòîðûõ Êëàâäèé íå òîëüêî îïèñûâàë ïðîèñøåäøåå, íî è õâàëèëñÿ òåì, ÷òî áëàãîäàðÿ åãî äîáëåñòè è óäà÷å ó íàðîäà ðèìñêîãî íå îñòàëîñü íè îäíîãî âðàãà ïî ñþ ñòîðîíó Àëüï, è ÷òî çåìëè çàâîåâàíî ñòîëüêî, ÷òî åå õâàòèò äëÿ ïîäóøíîãî ðàçäåëà ìåæäó ìíîãèìè òûñÿ÷àìè ëþäåé. ñ.410 |
16. Latinae feriae fuere ante diem tertium nonas Maias, in quibus quia in una hostia magistratus Lanuvinus precatus non erat populo Romano Quiritium, religioni fuit. [2] Id cum ad senatum relatum esset senatusque ad pontificum collegium reiecisset, pontificibus, quia non recte factae Latinae essent, instaurari Latinas placuit, Lanuvinos, quorum opera instaurandae essent, hostias praebere. [3] Accesserat ad religionem, quod Cn. Cornelius consul ex monte Albano rediens concidit et, parte membrorum captus ad Aquas Cumanas profectus ingravescente morbo Cumis decessit. [4] Sed inde mortuus Romam allatus et funere magnifico elatus sepultusque est. [5] Pontifex idem fuerat. Consul Q. Petilius cum primum per auspicia posset, collegae subrogando comitia habere iussus et Latinas edicere, comitia in ante diem tertium nonas Sextiles, Latinas in ante diem tertium idus Sextiles edixit. [6] Plenis religionum animis prodigia insuper nuntiata: Tusculi facem in caelo visam, Gabiis aedem Apollinis et privata aedificia complura, Graviscis murum portamque de caelo tacta. Ea patres procurari uti pontifices censuissent iusserunt. [7] Dum consules primum religiones, deinde alterum alterius mors et comitia et Latinarum instauratio impediunt, interim C. Claudius exercitum ad Mutinam quam Ligures priore anno ceperant admovit. [8] Intra triduum quam oppugnare coeperat, receptam ex hostibus colonis restituit. Octo milia ibi Ligurum intra muros caesa; [9] litteraeque Romam extemplo scriptae, quibus non modo rem exponeret, sed etiam gloriaretur sua virtute ac felicitate neminem iam cis Alpes esse hostem populi Romani, agrique aliquantum captum, qui multis milibus hominum dividi viritim posset. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß