Ïåðåâîä Ì. Ï. Ôåäîðîâà, È. Ô. Ìàêàðåíêîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, A. C. Schlesinger, 1938/1991. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
8. (1) Ðàçáåæàâøèñü ïîñëå áèòâû â ðàçíûå ñòîðîíû, ëèãóðèéöû ñîáðàëèñü âìåñòå è, âèäÿ, ÷òî ãîðàçäî áîëüøå ãðàæäàí îíè ïîòåðÿëè, ÷åì ñîõðàíèëè, — èáî âñåãî èõ áûëî íå áîëüøå äåñÿòè òûñÿ÷ ÷åëîâåê, — ñäàëèñü áåç âñÿêèõ óñëîâèé; (2) íàäåÿñü, îäíàêî, ÷òî êîíñóë áóäåò ñ íèìè íå áîëåå æåñòîê, ÷åì åãî ïðåäøåñòâåííèêè. Íî òîò îòîáðàë ó íèõ âñå îðóæèå, ðàçðóøèë ãîðîä, (3) ñàìèõ è èìóùåñòâî èõ ïðîäàë è îòïðàâèë â Ðèì äîíåñåíèå î ñâîèõ äåÿíèÿõ. (4) Êîãäà ïðåòîð Àâë Àòèëèé îãëàñèë â êóðèè ýòî ïîñëàíèå (âòîðîé êîíñóë, Ïîñòóìèé, îòñóòñòâîâàë, çàíÿòûé îáñëåäîâàíèåì Êàìïàíèè), ïîñòóïîê Ïîïèëèÿ âñåì ñåíàòîðàì ïîêàçàëñÿ áåñ÷åëîâå÷íûì. (5) Ãîâîðèëè, ÷òî ñ ñ.425 ïðåäåëüíîé æåñòîêîñòüþ âñÿ÷åñêè èñòåðçàíû è óíè÷òîæåíû ñòàòåëëàòû — åäèíñòâåííîå ëèãóðèéñêîå ïëåìÿ, êîòîðîå íèêîãäà íå îáíàæàëî îðóæèÿ ïðîòèâ ðèìëÿí è íûíå òîæå íå íàïàäàëî, íî ïîäâåðãëîñü íàïàäåíèþ è ñäàëîñü íà ìèëîñòü ðèìñêîãî íàðîäà; (6) ÷òî ñòîëüêî òûñÿ÷ áåçâèííûõ ëþäåé, âçûâàâøèõ î ìèëîñåðäèè ê íàðîäó ðèìñêîìó, ïðîäàíû êîíñóëîì, ïîäàâøèì íàèõóäøèé ïðèìåð, ÷òîáû âïðåäü íèêòî íèêîãäà íå îñìåëèëñÿ ñäàòüñÿ; òåïåðü îíè ðàññåÿíû ïîâñþäó è íàõîäÿòñÿ â ðàáñòâå ó òåõ, êòî íà ñàìîì äåëå áûë íåêîãäà âðàãîì ðèìëÿí è åäâà çàìèðåí. (7) Âñëåäñòâèå ýòîãî ñåíàò ðåøèë, ÷òîáû êîíñóë Ìàðê Ïîïèëèé, âåðíóâ ïîêóïàòåëÿì äåíüãè, âîçâðàòèë ëèãóðèéöàì ñâîáîäó è íàñêîëüêî âîçìîæíî ïîçàáîòèëñÿ âåðíóòü èì èìóùåñòâî, êàêîå óäàñòñÿ âûêóïèòü; (8) òàêæå ñëåäóåò âåðíóòü èì îðóæèå, è êàê ìîæíî ñêîðåå. Êîíñóë íå äîëæåí ïîêèäàòü ïðîâèíöèþ äî òåõ ïîð, ïîêà íå âîäâîðèò ñäàâøèõñÿ ëèãóðèéöåâ íà ïðåæíåå ìåñòî æèòåëüñòâà. Ïîáåäà áûâàåò ñëàâíà òåì, ÷òî îäîëåâàþò ïðîòèâíèêà, à íå æåñòîêîñòüþ ïðîòèâ ïîáåæäåííûõ. |
8. Post hanc pugnam ex diversa fuga in unum collecti Ligures, cum maiorem multo partem civium amissam quam superesse cernerent — nec enim plus decem milia hominum erant — dediderunt sese, nihil quidem illi pacti; [2] speraverant tamen, non atrocius quam superiores imperatores consulem in se saeviturum. [3] At ille arma omnibus ademit, oppidum diruit, ipsos bonaque eorum vendidit; litterasque senatui de rebus ab se gestis misit. [4] Quas cum A. Atilius praetor in curia recitasset — nam consul alter Postumius agris recognoscendis in Campania occupatus aberat — [5] atrox res visa senatui, Statellates, qui uni ex Ligurum gente non tulissent arma adversus Romanos, tum quoque oppugnatos, non ultro inferentes bellum, deditos in fidem populi Romani omni ultimae crudelitatis exemplo laceratos ac deletos esse, [6] tot milia capitum innoxiorum, fidem implorantia populi Romani, ne quis umquam se postea dedere auderet, pessimo exemplo venisse, et distractos passim iustis quondam hostibus populi Romani pacatos servire. [7] Quas ob res placere senatui, M. Popilium consulem Ligures, pretio emptoribus reddito, ipsos restituere in libertatem, bonaque ut iis, quod eius reciperari possit, reddantur curare; [8] arma quoque reddi, eaque omnia primo quoque tempore fieri; nec ante consulem de provincia decedere quam deditos in sedem suam Ligures restituisset. Claram victoriam vincendo pugnantes, non saeviendo in afflictos fieri. |