Ïåðåâîä Ì. Ï. Ôåäîðîâà, È. Ô. Ìàêàðåíêîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, A. C. Schlesinger, 1938/1991. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
23. (1)  ýòî âðåìÿ â Ðèìå íàõîäèëèñü êàðôàãåíñêèå ïîñëû è Ãóëóññà, ñûí öàðÿ Ìàñèíèññû. Ìåæäó íèìè ïðîèñõîäèëè ãîðÿ÷èå ñïîðû â ñåíàòå. (2) Êàðôàãåíÿíå æàëîâàëèñü, ÷òî Ìàñèíèññà çàõâàòèë íå òîëüêî òó îáëàñòü, ïî ïîâîäó êîòîðîé íåäàâíî ïðèåçæàëè èç Ðèìà óïîëíîìî÷åííûå49, ÷òîáû èññëåäîâàòü äåëî íà ìåñòå, êðîìå íåå, îí â òå÷åíèå äâóõ ïîñëåäóþùèõ ëåò çàõâàòèë âîîðóæåííîé ñèëîé áîëåå ñåìèäåñÿòè ãîðîäîâ è êðåïîñòåé íà êàðôàãåíñêîé çåìëå. Åìó, ãîâîðèëè îíè, ëåãêî òâîðèòü òàêèå äåëà — ó íåãî ðóêè ñâîáîäíû, (3) à êàðôàãåíÿíå, ñâÿçàííûå äîãîâîðîì, äîëæíû ìîë÷àòü; (4) èì çàïðåùåíî âåñòè âîåííûå äåéñòâèÿ âíå ñîáñòâåííûõ èõ ïðåäåëîâ50, è õîòÿ îíè çíàþò, ÷òî, âûãîíÿÿ íóìèäèéöåâ èç îòíÿòûõ îáëàñòåé, áóäóò âîåâàòü íà ñâîåé çåìëå, âñå æå áîÿòñÿ íàðóøèòü íåäâóñìûñëåííûé ïóíêò äîãîâîðà, ÿñíî çàïðåùàþùèé èì âåñòè âîéíó ñ ñîþçíèêàìè íàðîäà ðèìñêîãî51. (5) Äîëåå òåðïåòü ýòîãî íàäìåííîãî, æåñòîêîãî è æàäíîãî ñîñåäà êàðôàãåíÿíå óæå íå â ñèëàõ. Ïîýòîìó îíè ïîñëàíû ñþäà óìîëÿòü ðèìñêèé ñåíàò, ÷òîáû îí ñîèçâîëèë èñïîëíèòü õîòü îäíó èõ ïðîñüáó èç òðåõ: (6) ïóñòü ðèìëÿíå ëèáî ïî ñîâåñòè ðàññóäÿò, ÷òî ïðèíàäëåæèò öàðþ, à ÷òî — êàðôàãåíñêîìó íàðîäó, ëèáî ïóñòü îíè ïîçâîëÿò êàðôàãåíÿíàì çàùèùàòüñÿ è âåñòè âîéíó ñïðàâåäëèâóþ è çàêîííóþ â îòâåò íà áåççàêîííîå ïðèìåíåíèå ñèëû, ëèáî â êðàéíåì ñëó÷àå, åñëè äðóæáà äëÿ ðèìëÿí èìååò áîëüøåå çíà÷åíèå, ÷åì ñïðàâåäëèâîñòü, ïóñòü ðàç íàâñåãäà îïðåäåëÿò, ÷òî èç ÷óæîãî äîáðà èì óãîäíî ïîäàðèòü Ìàñèíèññå. (7) Ðèìëÿíå, êîíå÷íî, îòäàäóò ñðàâíèòåëüíî íåìíîãî è áóäóò çíàòü, ÷òî äàëè, ñàì æå öàðü íå ïðèçíàåò íèêàêèõ ãðàíèö, êðîìå òåõ, êîòîðûå óêàæåò åãî ïðîèçâîë. (8) À åñëè âñå ýòè ïðîñüáû áóäóò îòâåðãíóòû, åñëè ïîñëå ìèðà, äàðîâàííîãî Ïóáëèåì Ñöèïèîíîì, êàðôàãåíÿíå â ÷åì-íèáóäü ïðîâèíèëèñü, òî ïóñòü ëó÷øå íàêàæåò èõ ñàì ñåíàò. (9) Îíè ïðåäïî÷òóò áûòü ðàáàìè ðèìëÿí è ñïîêîéíî æèòü ïîä èõ âëàñòüþ, ÷åì ïîëüçîâàòüñÿ ñâîáîäîé è òåðïåòü îáèäû îò Ìàñèíèññû. (10)  êîíöå êîíöîâ ëó÷øå èì ñðàçó ñ.435 ïîãèáíóòü, ÷åì âëà÷èòü æèçíü, ïîä÷èíÿÿñü ïðîèçâîëó æåñòîêîãî ïàëà÷à. Çàêîí÷èâ ðå÷ü, ñî ñëåçàìè íà ãëàçàõ ïîñëû ïàëè íèö è, ðàñïðîñòåðøèñü íà çåìëå, âîçáóäèëè íå òîëüêî ñîñòðàäàíèå ê ñåáå, íî åùå áîëåå — íåãîäîâàíèå ïðîòèâ öàðÿ. |
23. Legati Carthaginienses eo tempore Romae erant et Gulussa, filius Masinissae. Inter eos magnae contentiones in senatu fuere. [2] Carthaginienses querebantur, praeter agrum de quo ante legati ab Roma, qui re praesenti cognoscerent, missi essent, amplius septuaginta oppida castellaque agri Carthaginiensis biennio proximo Masinissam vi atque armis possedisse: id illi, cui nihil pensi sit, facile esse. [3] Carthaginienses foedere illigatos silere; prohiberi enim extra fines efferre arma; [4] quamquam sciant in suis finibus, si inde Numidas pellerent, se gesturos bellum, illo haud ambiguo capite foederis deterreri quo diserte vetentur cum sociis populi Romani bellum gerere. [5] Sed iam ultra superbiam crudelitatemque et avaritiam eius non pati posse Carthaginienses. Missos esse, se qui orarent senatum, ut trium harum rerum unam ab se impetrari sinerent: [6] ut vel ex aequo inter regem socium populumque Carthaginiensem quid cuiusque esset disceptarent; vel permitterent Carthaginiensibus ut adversus iniusta arma pio iustoque se tutarentur bello; vel ad extremum, si gratia plus quam veritas apud eos valeret, semel statuerent, quid donatum ex alieno Masinissae vellent. [7] Modestius certe daturos eos et se scituros, quid dedissent; ipsum nullum praeterquam suae libidinis arbitrio finem facturum. [8] Horum si nihil impetrarent, et aliquod suum post datam a P. Scipione pacem delictum esset, ipsi potius animadverterent in se. [9] Tutam servitutem se sub dominis Romanis quam libertatem expositam ad iniurias Masinissae malle; [10] perire denique semel ipsis satius esse quam sub acerbissimi carnificis arbitrio spiritum ducere. Sub haec dicta lacrimantes procubuerunt stratique humi non sibi magis misericordiam quam regi invidiam conciliarunt. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß