Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XLIV, ãë. 22

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Î. Ë. Ëåâèíñêîé.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, A. C. Schlesinger, 1951/1989.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

22. (1) Êîãäà ñåíàò­ñêèå ïîñòà­íîâ­ëå­íèÿ áûëè ïðè­íÿ­òû, Ëóöèé Ýìè­ëèé, âûé­äÿ èç êóðèè, äåð­æàë ðå÷ü ïåðåä íàðî­äîì: (2) «ß, êàæåò­ñÿ, çàìå­òèë, êâè­ðè­òû, ÷òî òåïåðü, êîãäà æðå­áèé ââå­ðèë ìíå ïðî­âèí­öèþ Ìàêåäî­íèþ, âû èçú­ÿâè­ëè ðàäî­ñòè áîëü­øå, ÷åì ïðåæ­äå, êîãäà ÿ áûë èçáðàí êîí­ñó­ëîì èëè âñòó­ïàë â äîëæ­íîñòü, — (3) è âñå ïîòî­ìó, ÷òî âû ïî÷è­òà­å­òå ìåíÿ ñïî­ñîá­íûì çàêîí­÷èòü çàòÿ­íóâ­øó­þ­ñÿ ýòó âîé­íó, êàê òîãî òðå­áó­åò âåëè­÷èå íàðî­äà ðèì­ñêî­ãî. Íàäå­þñü, áëà­ãî­âî­ëå­íè­åì áîãîâ âûïàë ìíå ýòîò æðå­áèé — äà íå îñòà­âÿò îíè íàñ è âïðåäü! (4) Íî âñå ýòî ìîè ïðåä­÷óâ­ñò­âèÿ è óïî­âà­íèÿ, è ëèøü îäíî îñìå­ëè­âà­þñü ñêà­çàòü âàì òâåð­äî: ÿ íå ïîæà­ëåþ ñèë, ÷òîáû îïðàâ­äàòü âîç­ëà­ãàå­ìûå íà ìåíÿ íàäåæ­äû. (5) Êàêèå íóæ­íû äëÿ ýòî­ãî ïðè­ãîòîâ­ëå­íèÿ, ðåøèë ñåíàò, à èñïîë­íÿòü ðåøå­íèÿ áóäåò ìîé ñîòî­âà­ðèù, èáî ÿ äîë­æåí îòïðàâ­ëÿòü­ñÿ íåìåä­ëåí­íî — òàê óãîä­íî ñåíà­òó, è ÿ íå ìåä­ëþ, à Ãàé Ëèöè­íèé, ìóæ ñëàâ­íûé, ïîä­ãîòî­âèò âñå ñòîëü æå óñåðä­íî, êàê åñëè áû ñàì øåë âîå­âàòü.

(6) À âû çäåñü íå áóäü­òå ëåã­êî­âåð­íû è îïà­ñàé­òåñü ñëó­õîâ, èäó­ùèõ íåâå­äî­ìî îò êîãî, à âåðü­òå òîëü­êî òîìó, ÷òî ÿ ñàì îòïè­øó ñåíà­òó è âàì, è âîò ïî÷å­ìó. (7) ß çàìå­òèë, ÷òî íåò ÷åëî­âå­êà, íàñòîëü­êî ïðå­çè­ðàþ­ùå­ãî ìîë­âó, ÷òîáû íå äðîã­íóòü ïåðåä íåþ äóøîé: òàê âûõî­äèò âñå­ãäà, è â ýòîé âîéíå — îñî­áåí­íî. (8) Âåäü íûí­÷å ó íàñ çíà­òî­êè ïîâñþäó, äàæå — íà âñå âîëÿ áîãîâ! — íà ïèðóø­êàõ, è âîé­ñêî â Ìàêåäî­íèþ îíè ãîòî­âû âåñòè õîòü ñåé­÷àñ: óæ îíè-òî çíà­þò, ãäå ëàãå­ðåì ñòàòü, ãäå ñòðà­æó îñòà­âèòü, êàêèì ïðî­õî­äîì è â êàêóþ ïîðó âîé­òè â ìàêåäîí­ñêóþ çåì­ëþ, ãäå ñêëà­äû óñòðî­èòü, ãäå ïðè­ïà­ñû ìîðåì ïîä­âî­çèòü è ãäå ñóøåþ, êîãäà ñ âðà­ãîì ñõâà­òèòü­ñÿ è êîãäà çàòà­èòü­ñÿ; (9) à óæ åñëè ñäå­ëà­íî ÷òî íå òàê, êàê îíè ðàñ­ñóäè­ëè, ýòè ëþäè îáâè­íÿ­þò êîí­ñó­ëà, òî÷­íî îí ïåðåä íèìè îòâåò­÷èê. (10) Òàê îíè ìåøà­þò òåì, êòî è âïðàâ­äó äåé­ñò­âó­åò, âåäü íå âñÿ­êèé ñ.502 óìå­åò ñ òàêîé ñòîé­êî­ñòüþ âûíå­ñòè çëîá­íûå òîë­êè, êàê ñóìåë Êâèíò Ôàáèé, êîòî­ðûé ïîç­âî­ëèë ïóñòî­ñëî­âàì óìà­ëèòü åãî âëàñòü, íî íå ïîæå­ëàë èñêàòü äîá­ðîé ñëà­âû â óùåðá ãîñóäàð­ñòâó. (11) Íåò, ÿ íå èç òåõ, êâè­ðè­òû, êòî óòâåð­æäà­åò, áóä­òî ïîë­êî­âî­ä­öàì íåò íóæ­äû â ñîâå­òàõ. Êëÿ­íóñü, ñêî­ðåå ñïå­ñè­âûì, íåæå­ëè ìóä­ðûì íàçî­âó ÿ òîãî, êòî âî âñåì óïî­âà­åò íà ñîá­ñò­âåí­íûé óì. (12) Ê ÷åìó ÿ êëî­íþ? À âîò ê ÷åìó: ïðåæ­äå âñå­ãî ïîë­êî­âîä­öåâ äîëæ­íû íàñòàâ­ëÿòü ëþäè ðàçóì­íûå, îñî­áåí­íî ñâå­äó­ùèå è èñêó­øåí­íûå â âîåí­íûõ íàó­êàõ, ïîòîì òå, ÷òî ó÷àñò­âó­þò â äåëå, çíà­þò ìåñò­íîñòü, âèäÿò âðà­ãà, ÷óâ­ñò­âó­þò ñðî­êè, — ñëî­âîì, òå, ÷òî â îäíîì ÷åëíå ñî âñå­ìè ïëû­âóò ñêâîçü îïàñ­íî­ñòè. (13) È åñëè êòî-òî èç âàñ óâå­ðåí, ÷òî â ýòîé âîéíå ìîæåò äàòü ìíå ñîâå­òû, ïîëåç­íûå äëÿ ãîñóäàð­ñòâà, ïóñòü íå îòêà­æåò­ñÿ ïîñëó­æèòü åìó è îòïðàâ­ëÿ­åò­ñÿ ñî ìíîé â Ìàêåäî­íèþ. Êîðàáëü, êîíÿ, ïàëàò­êó, ïîäî­ðîæ­íûå — âñå îí îò ìåíÿ ïîëó­÷èò. (14) Íó à êîìó ýòî â òÿãîñòü, êîìó ãîðîä­ñêàÿ ïðàçä­íîñòü ìèëåå ðàò­íûõ òðóäîâ, òîò ïóñòü ñ áåðå­ãà êîðàá­ëåì íå ïðà­âèò. (15)  Ãîðî­äå äîâîëü­íî ïèùè äëÿ ðàç­ãî­âî­ðîâ — ïóñòü åþ è íàñû­ùà­åò­ñÿ, à íàì õâà­òèò è ïîõîä­íûõ ñîâå­òîâ».

(16) Ñ ýòîé ñõîä­êè êîí­ñóë îòïðà­âèë­ñÿ íà Àëü­áàí­ñêóþ ãîðó, ñîâåð­øèë, êàê ïîëî­æå­íî, æåðò­âî­ïðè­íî­øå­íèÿ íà Ëàòèí­ñêèõ ïðàçä­íå­ñòâàõ (ýòî áûëî â êàíóí àïðåëü­ñêèõ êàëåíä64) è ñðà­çó îòòóäà âûñòó­ïèë â Ìàêåäî­íèþ âìå­ñòå ñ ïðå­òî­ðîì Ãíå­åì Îêòà­âè­åì. (17) Êîí­ñó­ëà, êàê ïåðå­äà­þò, ïðî­âî­æà­ëà òîë­ïà ãóùå îáû÷­íî­ãî, è ëþäè ïðÿ­ìî-òàêè ñ óâå­ðåí­íî­ñòüþ ïðåä­ðå­êà­ëè êîíåö ìàêåäîí­ñêîé âîé­íû, è ñêî­ðîå âîç­âðà­ùå­íèå êîí­ñó­ëà, è âåëè­êèé òðè­óìô.

22. Se­na­tus con­sul­tis per­fec­tis L. Aemi­lius con­sul e cu­ria in con­tio­nem pro­ces­sit ora­tio­nem­que ta­lem ha­buit: [2] «ani­mad­ver­tis­se vi­deor, Qui­ri­tes, maio­rem mi­hi sor­ti­to Ma­ce­do­niam pro­vin­ciam gra­tu­la­tio­nem fac­tam, quam cum aut con­sul sum crea­tus, aut quo die ma­gistra­tum inii, [3] ne­que id ob aliam cau­sam, quam quia bel­lo in Ma­ce­do­nia, quod diu tra­hi­tur, exis­ti­mas­tis dig­num maies­ta­te po­pu­li Ro­ma­ni exi­tum per me im­po­ni pos­se. Deos quo­que huic fa­vis­se sor­ti spe­ro eos­dem­que in re­bus ge­ren­dis ad­fu­tu­ros es­se. [4] Haec par­tim omi­na­ri, par­tim spe­ra­re pos­sum; il­lud ad­fir­ma­re pro cer­to audeo, me om­ni ope ad­ni­su­rum es­se, ne frustra vos hanc spem de me con­ce­pe­ri­tis. [5] Quae ad bel­lum opus sunt et se­na­tus dec­re­vit et, quo­niam ex­templo pro­fi­cis­ci pla­cet ne­que ego in mo­ra sum, C. Li­ci­nius col­le­ga, vir eg­re­gius, aeque eni­xe pa­ra­bit ac si ip­se id bel­lum ges­tu­rus es­set. [6] Vos quae scrip­se­ro se­na­tui ac vo­bis, iis mo­do cre­di­te et ca­ve­te ru­mo­res cre­du­li­ta­te vestra ala­tis, quo­rum auc­tor ne­mo ex­ta­bit. [7] Nam nunc qui­dem, quod vul­go fie­ri, hoc prae­ci­pue bel­lo, ani­mad­ver­ti, ne­mo tam fa­mae con­temptor est cui­us non de­bi­li­ta­ri ani­mus pos­sit. [8] In om­ni­bus cir­cu­lis at­que etiam, si dis pla­cet, in con­vi­viis sunt qui exer­ci­tus in Ma­ce­do­niam du­cant, ubi castra lo­can­da sint sciant, quae lo­ca prae­si­diis oc­cu­pan­da, quan­do aut quo sal­tu intran­da Ma­ce­do­nia, ubi hor­rea po­nen­da, qua ter­ra, ma­ri sub­ve­han­tur com­mea­tus, quan­do cum hos­te ma­nus con­se­ren­dae, quan­do quies­se sit me­lius. [9] Nec quid fa­cien­dum sit mo­do sta­tuunt, sed quid­quid ali­ter quam ip­si cen­sue­re fac­tum est, con­su­lem ve­lu­ti dic­ta die ac­cu­sant. [10] Haec mag­na im­pe­di­men­ta res ge­ren­ti­bus sunt. Ne­que enim om­nes tam fir­mi et constan­tis ani­mi contra ad­ver­sum ru­mo­rem es­se pos­sunt, quam Q. Fa­bius fuit qui suum im­pe­rium mi­nui per va­ni­ta­tem po­pu­li ma­luit quam se­cun­da fa­ma ma­le rem pub­li­cam ge­re­re. [11] Non sum is, Qui­ri­tes, qui non exis­ti­mem ad­mo­nen­dos du­ces es­se: im­mo eum qui de sua uni­us sen­ten­tia om­nia ge­rat, su­per­bum iudi­co ma­gis quam sa­pien­tem. [12] Quid er­go est? pri­mum a pru­den­ti­bus et prop­rie rei mi­li­ta­ris pe­ri­tis et usu doc­tis mo­nen­di im­pe­ra­to­res sunt; dein­de ab iis qui in­ter­sunt ge­ren­dis re­bus, qui lo­ca, qui hos­tem, qui tem­po­rum op­por­tu­ni­ta­tem vi­dent, qui in eodem ve­lut na­vi­gio par­ti­ci­pes sunt pe­ri­cu­li. [13] Ita­que si quis est qui, quod e re pub­li­ca sit, sua­de­re se mi­hi in eo bel­lo quod ges­tu­rus sum con­fi­dat, is ne de­ne­get ope­ram rei pub­li­cae et in Ma­ce­do­niam me­cum ve­niat. Na­ve, equo, ta­ber­na­cu­lo, via­ti­co etiam a me iuva­bi­tur; [14] si quem id fa­ce­re pi­get et oti­um ur­ba­num mi­li­tiae la­bo­ri­bus praeop­tat, e ter­ra ne gu­ber­na­ve­rit. [15] Ser­mo­num sa­tis ip­sa prae­bet urbs; iis lo­qua­ci­ta­tem suam con­ti­neat: nos castren­si­bus con­si­liis con­ten­tos fu­tu­ros es­se sciat».

[16] Ab hac con­tio­ne La­ti­nis, quae pri­die kal. Ap­ri­les fue­runt in mon­te sac­ri­fi­cio ri­te per­pet­ra­to pro­ti­nus in­de et con­sul et prae­tor Cn. Oc­ta­vius in Ma­ce­do­niam pro­fec­ti sunt. [17] Tra­di­tum me­mo­riae est maio­re quam so­li­ta fre­quen­tia pro­se­quen­tium con­su­lem ce­leb­ra­tum, ac pro­pe cer­ta spe omi­na­tos es­se ho­mi­nes, fi­nem es­se Ma­ce­do­ni­co bel­lo ma­tu­rum­que re­di­tum cum eg­re­gio tri­um­pho con­su­lis fo­re.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 64Ñð. âûøå, ïðè­ìå÷. 55 (êàêàÿ èç äâóõ äàò — «íàêà­íóíå êàëåíä» èëè «íàêà­íóíå èä» — ïðà­âèëü­íåé, ðåøèòü òðóä­íî).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1364004323 1364004404 1364004409 1364004423 1364004424 1364004425