История Рима от основания города

Книга XLIV, гл. 22

22. Se­na­tus con­sul­tis per­fec­tis L. Aemi­lius con­sul e cu­ria in con­tio­nem pro­ces­sit ora­tio­nem­que ta­lem ha­buit: [2] «ani­mad­ver­tis­se vi­deor, Qui­ri­tes, maio­rem mi­hi sor­ti­to Ma­ce­do­niam pro­vin­ciam gra­tu­la­tio­nem fac­tam, quam cum aut con­sul sum crea­tus, aut quo die ma­gistra­tum inii, [3] ne­que id ob aliam cau­sam, quam quia bel­lo in Ma­ce­do­nia, quod diu tra­hi­tur, exis­ti­mas­tis dig­num maies­ta­te po­pu­li Ro­ma­ni exi­tum per me im­po­ni pos­se. Deos quo­que huic fa­vis­se sor­ti spe­ro eos­dem­que in re­bus ge­ren­dis ad­fu­tu­ros es­se. [4] Haec par­tim omi­na­ri, par­tim spe­ra­re pos­sum; il­lud ad­fir­ma­re pro cer­to audeo, me om­ni ope ad­ni­su­rum es­se, ne frustra vos hanc spem de me con­ce­pe­ri­tis. [5] Quae ad bel­lum opus sunt et se­na­tus dec­re­vit et, quo­niam ex­templo pro­fi­cis­ci pla­cet ne­que ego in mo­ra sum, C. Li­ci­nius col­le­ga, vir eg­re­gius, aeque eni­xe pa­ra­bit ac si ip­se id bel­lum ges­tu­rus es­set. [6] Vos quae scrip­se­ro se­na­tui ac vo­bis, iis mo­do cre­di­te et ca­ve­te ru­mo­res cre­du­li­ta­te vestra ala­tis, quo­rum auc­tor ne­mo ex­ta­bit. [7] Nam nunc qui­dem, quod vul­go fie­ri, hoc prae­ci­pue bel­lo, ani­mad­ver­ti, ne­mo tam fa­mae con­temptor est cui­us non de­bi­li­ta­ri ani­mus pos­sit. [8] In om­ni­bus cir­cu­lis at­que etiam, si dis pla­cet, in con­vi­viis sunt qui exer­ci­tus in Ma­ce­do­niam du­cant, ubi castra lo­can­da sint sciant, quae lo­ca prae­si­diis oc­cu­pan­da, quan­do aut quo sal­tu intran­da Ma­ce­do­nia, ubi hor­rea po­nen­da, qua ter­ra, ma­ri sub­ve­han­tur com­mea­tus, quan­do cum hos­te ma­nus con­se­ren­dae, quan­do quies­se sit me­lius. [9] Nec quid fa­cien­dum sit mo­do sta­tuunt, sed quid­quid ali­ter quam ip­si cen­sue­re fac­tum est, con­su­lem ve­lu­ti dic­ta die ac­cu­sant. [10] Haec mag­na im­pe­di­men­ta res ge­ren­ti­bus sunt. Ne­que enim om­nes tam fir­mi et constan­tis ani­mi contra ad­ver­sum ru­mo­rem es­se pos­sunt, quam Q. Fa­bius fuit qui suum im­pe­rium mi­nui per va­ni­ta­tem po­pu­li ma­luit quam se­cun­da fa­ma ma­le rem pub­li­cam ge­re­re. [11] Non sum is, Qui­ri­tes, qui non exis­ti­mem ad­mo­nen­dos du­ces es­se: im­mo eum qui de sua uni­us sen­ten­tia om­nia ge­rat, su­per­bum iudi­co ma­gis quam sa­pien­tem. [12] Quid er­go est? pri­mum a pru­den­ti­bus et prop­rie rei mi­li­ta­ris pe­ri­tis et usu doc­tis mo­nen­di im­pe­ra­to­res sunt; dein­de ab iis qui in­ter­sunt ge­ren­dis re­bus, qui lo­ca, qui hos­tem, qui tem­po­rum op­por­tu­ni­ta­tem vi­dent, qui in eodem ve­lut na­vi­gio par­ti­ci­pes sunt pe­ri­cu­li. [13] Ita­que si quis est qui, quod e re pub­li­ca sit, sua­de­re se mi­hi in eo bel­lo quod ges­tu­rus sum con­fi­dat, is ne de­ne­get ope­ram rei pub­li­cae et in Ma­ce­do­niam me­cum ve­niat. Na­ve, equo, ta­ber­na­cu­lo, via­ti­co etiam a me iuva­bi­tur; [14] si quem id fa­ce­re pi­get et oti­um ur­ba­num mi­li­tiae la­bo­ri­bus praeop­tat, e ter­ra ne gu­ber­na­ve­rit. [15] Ser­mo­num sa­tis ip­sa prae­bet urbs; iis lo­qua­ci­ta­tem suam con­ti­neat: nos castren­si­bus con­si­liis con­ten­tos fu­tu­ros es­se sciat».

[16] Ab hac con­tio­ne La­ti­nis, quae pri­die kal. Ap­ri­les fue­runt in mon­te sac­ri­fi­cio ri­te per­pet­ra­to pro­ti­nus in­de et con­sul et prae­tor Cn. Oc­ta­vius in Ma­ce­do­niam pro­fec­ti sunt. [17] Tra­di­tum me­mo­riae est maio­re quam so­li­ta fre­quen­tia pro­se­quen­tium con­su­lem ce­leb­ra­tum, ac pro­pe cer­ta spe omi­na­tos es­se ho­mi­nes, fi­nem es­se Ma­ce­do­ni­co bel­lo ma­tu­rum­que re­di­tum cum eg­re­gio tri­um­pho con­su­lis fo­re.