Ïåðåâîä Î. Ë. Ëåâèíñêîé.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, A. C. Schlesinger, 1951/1989. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
5. (1) Òåì âðåìåíåì Ãíåé Îêòàâèé ñ ôëîòîì ïðèøåë ê Ñàìîôðàêèè è òîæå — òî óãðîçàìè, òî ïîñóëàìè — ñêëîíÿë öàðÿ ê ñäà÷å, è òóò ïîìîãëî åìó îäíî îáñòîÿòåëüñòâî, òî ëè ñëó÷àéíîå, òî ëè ïîäñòðîåííîå. (2) Ëóöèé Àòèëèé, çíàòíûé þíîøà, çàìåòèâ, ÷òî íàðîä ñàìîôðàêèéñêèé ñîáðàëñÿ íà ñõîäêó, ñïðîñèë ó ìåñòíûõ âëàñòåé äîçâîëåíüÿ îáðàòèòüñÿ ê íàðîäó ñ íåñêîëüêèìè ñëîâàìè. Åìó äîçâîëèëè, è îí çàãîâîðèë: (3) «Ñêàæèòå ìíå, ãîñòåïðèèìöû-ñàìîôðàêèéöû, âçàïðàâäó ëè ñâÿùåíåí âàø îñòðîâ è ÷èñò îò ñêâåðíû âåñü áåç èçúÿòèÿ èëè íàñ îáìàíóëè?» (4) Âñå ïîäòâåðäèëè — îøèáêè, ìîë, íåò, è îñòðîâ, âåðíî, ñâÿùåííûé. «Òàê ïî÷åìó æå, — ïðîäîëæàë Àòèëèé, — óáèéöà îñêâåðíèë åãî êðîâüþ öàðÿ Ýâìåíà? È êàê æå âû ïîçâîëèòå êðîâàâîìó ðàçáîéíèêó ïà÷êàòü ñâÿòèëèùà âàøè, — âåäü ïåðâûå æå ñëîâà âàøåãî îáðÿäà çàïðåùàþò êàñàòüñÿ ñâÿòûíü íå÷èñòûìè ðóêàìè?» (5) Î òîì, ÷òî â Äåëüôàõ Ýâàíäð ïî÷òè ÷òî óáèë öàðÿ Ýâìåíà10, ãîâîðèëà âñÿ Ãðåöèÿ. (6) À ïîòîìó ñàìîôðàêèéöû, ðàññóäèâ, ÷òî êîðÿò èõ íå áåç ïðè÷èíû, è ïîíèìàÿ, ÷òî ñàìè îíè, è âåñü èõ îñòðîâ, è õðàì âñåöåëî âî âëàñòè ðèìëÿí, îòïðàâèëè Ôåîíäà, âåðõîâíîãî ïðàâèòåëÿ ñâîåãî (ñàìè îíè çîâóò åãî öàðåì) îáúÿâèòü Ïåðñåþ, ÷òî Ýâàíäðà Êðèòñêîãî îáâèíÿþò â óáèéñòâå, (7), à ó íèõ, ñ.524 ó ñàìîôðàêèéöåâ, èçäðåâëå çàâåäåíî âûçûâàòü â ñóä òîãî, êòî, ïî ñëóõàì, âñòóïèë â ïðåäåëû ñâÿòèëèùà ñ çàìàðàííûìè íå÷åñòüåì ðóêàìè; (8) åñëè Ýâàíäð óâåðåí, ÷òî ýòè îáâèíåíèÿ íàïðàñíû, ïóñòü ïðèäåò çàùèòèòü ñåáÿ ïåðåä ñóäîì, à åñëè áîèòñÿ, ïóñòü î÷èñòèò õðàì îò íå÷åñòèÿ è ñàì î ñåáå ïîçàáîòèòñÿ. (9) Ïåðñåé ñ ãëàçó íà ãëàç îòñîâåòîâàë Ýâàíäðó ÿâëÿòüñÿ â ñóä — íè äåëî, íè îòíîøåíèå ê íåìó ñóäåé íå ñóëÿò-äå äîáðà. Çà ýòèìè óâåùåâàíüÿìè ñêðûâàëñÿ ñòðàõ: âäðóã Ýâàíäðà ïðèçíàþò âèíîâíûì, à îí è âûäàñò çà÷èíùèêà ãíóñíîãî çëîäåÿíèÿ. «×òî æå òåïåðü îñòàåòñÿ, — ãîâîðèë Ïåðñåé, — êðîìå êàê äîáëåñòíî óìåðåòü?» (10) Ýâàíäð íå îòíåêèâàëñÿ, ñêàçàë òîëüêî, ÷òî ÿä ïðåäïî÷èòàåò æåëåçó, à ñàì òàéêîì ñòàë ãîòîâèòü ïîáåã. Êîãäà îá ýòîì äîëîæåíî áûëî öàðþ, òîò èñïóãàëñÿ: íå ïàë áû ãíåâ ñàìîôðàêèéöåâ òåïåðü íà íåãî, áóäòî îí è ïîìîã îáâèíÿåìîìó ñêðûòüñÿ îò êàðû.  ñòðàõå öàðü ïðèêàçàë óìåðòâèòü Ýâàíäðà. (11) À êîãäà áåññìûñëåííîå óáèéñòâî áûëî ñîâåðøåíî, Ïåðñåé ñïîõâàòèëñÿ — âåäü îí, âûõîäèò, âçÿë íà ñåáÿ ãðåõ Ýâàíäðà. Òîò â Äåëüôàõ ðàíèë Ýâìåíà, ýòîò óáèë Ýâàíäðà íà Ñàìîôðàêèè, è âîò ïî âîëå îäíîãî ÷åëîâåêà äâà ñâÿùåííåéøèõ íà çåìëå õðàìà îáàãðåíû ëþäñêîé êðîâüþ. (12) Äàáû îòâåñòè îò ñåáÿ îáâèíåíèå, Ïåðñåé ïîäêóïèë Ôåîíäà, è òîò îáúÿâèë íàðîäó, ÷òî Ýâàíäð ñàì ïîêîí÷èë ñ ñîáîé. |
5. Quae dum aguntur, classis Cn. Octavi Samothracam est appulsa. Is quoque praesenti admoto terrore modo minis, modo spe perlicere ut se traderet cum conaretur, adiuvit in hoc eum res seu casu contracta seu consilio. [2] L. Atilius, illustris adulescens, cum in contione esse populum Samothracum animum advertisset, a magistratibus petit, ut sibi paucis adloquendi populi potestatem facerent. [3] Permisso «utrum nos, hospites Samothraces, vere accepimus an falso sacram hanc insulam et augusti totam atque inviolati soli esse?» [4] cum creditae sanctitati adsentirentur omnes, «cur igitur» inquit «polluit eam homicida, sanguine regis Eumenis violavit, et cum omnis praefatio sacrorum eos quibus non sint purae manus sacris arceat, vos penetralia vestra contaminari cruento latronis corpore sinetis?» [5] Nobilis fama erat apud omnes Graeciae civitates Eumenis regis per Euandrum Delphis prope perpetrata caedes. [6] Itaque, praeterquam quod in potestate Romanorum sese insulamque totam et templum cernebant esse, ne inmerito quidem ea sibi exprobrari rati, Theondan qui summus magistratus apud eos erat — regem ipsi appellant, — ad Persea mittunt, qui nuntiaret argui caedis Euandrum Cretensem; [7] esse autem iudicia apud sese more maiorum comparata de iis, qui incestas manus intulisse intra terminos sacratos templi dicantur, [8] si confideret Euander innoxium se rei capitalis argui, veniret ad causam dicendam; si committere se iudicio non auderet, liberaret religione templum ac sibimet ipse consuleret. [9] Perseus sevocato Euandro iudicium subeundi nullo pacto auctor esse: nec causa nec gratia parem fore. Suberat et ille metus, ne damnatus auctorem se nefandi facinoris protraheret. Reliqui quid esse, nisi ut fortiter moriatur? [10] Nihil palam abnuere Euander; sed cum veneno se malle mori quam ferro dixisset, occulte fugam parabat. Quod cum renuntiatum regi esset, metuens, ne tamquam a se subtracto poenae reo iram Samothracum in se converteret, interfici Euandrum iussit. [11] Qua perpetrata temere caede subit extemplo animum, in se nimirum receptam labem, quae Euandri fuisset; ab illo Delphis volneratum Eumenen, ab se Samothracae Euandrum occisum; ita duo sanctissima in terris templa se uno auctore sanguine humano violata. [12] Huius rei crimen corrupto pecunia Theonda avertit, ut renuntiaret populo Euandrum sibi ipsum mortem conscisse. |