Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XLV, ãë. 5

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Î. Ë. Ëåâèíñêîé.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, A. C. Schlesinger, 1951/1989.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

5. (1) Òåì âðå­ìå­íåì Ãíåé Îêòà­âèé ñ ôëî­òîì ïðè­øåë ê Ñàìî­ôðà­êèè è òîæå — òî óãðî­çà­ìè, òî ïîñó­ëà­ìè — ñêëî­íÿë öàðÿ ê ñäà­÷å, è òóò ïîìîã­ëî åìó îäíî îáñòî­ÿ­òåëü­ñòâî, òî ëè ñëó­÷àé­íîå, òî ëè ïîä­ñòðî­åí­íîå. (2) Ëóöèé Àòè­ëèé, çíàò­íûé þíî­øà, çàìå­òèâ, ÷òî íàðîä ñàìî­ôðà­êèé­ñêèé ñîáðàë­ñÿ íà ñõîä­êó, ñïðî­ñèë ó ìåñò­íûõ âëà­ñòåé äîç­âî­ëå­íüÿ îáðà­òèòü­ñÿ ê íàðî­äó ñ íåñêîëü­êè­ìè ñëî­âà­ìè. Åìó äîç­âî­ëè­ëè, è îí çàãî­âî­ðèë:

(3) «Ñêà­æè­òå ìíå, ãîñòå­ïðè­èì­öû-ñàìî­ôðà­êèé­öû, âçà­ïðàâ­äó ëè ñâÿ­ùå­íåí âàø îñò­ðîâ è ÷èñò îò ñêâåð­íû âåñü áåç èçú­ÿ­òèÿ èëè íàñ îáìà­íó­ëè?» (4) Âñå ïîä­òâåð­äè­ëè — îøèá­êè, ìîë, íåò, è îñò­ðîâ, âåð­íî, ñâÿ­ùåí­íûé. «Òàê ïî÷å­ìó æå, — ïðî­äîë­æàë Àòè­ëèé, — óáèé­öà îñêâåð­íèë åãî êðî­âüþ öàðÿ Ýâìå­íà? È êàê æå âû ïîç­âî­ëè­òå êðî­âà­âî­ìó ðàç­áîé­íè­êó ïà÷­êàòü ñâÿ­òè­ëè­ùà âàøè, — âåäü ïåð­âûå æå ñëî­âà âàøå­ãî îáðÿäà çàïðå­ùà­þò êàñàòü­ñÿ ñâÿ­òûíü íå÷è­ñòû­ìè ðóêà­ìè?»

(5) Î òîì, ÷òî â Äåëü­ôàõ Ýâàíäð ïî÷òè ÷òî óáèë öàðÿ Ýâìå­íà10, ãîâî­ðè­ëà âñÿ Ãðå­öèÿ. (6) À ïîòî­ìó ñàìî­ôðà­êèé­öû, ðàñ­ñóäèâ, ÷òî êîðÿò èõ íå áåç ïðè­÷è­íû, è ïîíè­ìàÿ, ÷òî ñàìè îíè, è âåñü èõ îñò­ðîâ, è õðàì âñå­öå­ëî âî âëà­ñòè ðèì­ëÿí, îòïðà­âè­ëè Ôåî­í­äà, âåð­õîâ­íî­ãî ïðà­âè­òå­ëÿ ñâî­åãî (ñàìè îíè çîâóò åãî öàðåì) îáú­ÿâèòü Ïåð­ñåþ, ÷òî Ýâàíä­ðà Êðèò­ñêî­ãî îáâè­íÿ­þò â óáèé­ñòâå, (7), à ó íèõ, ñ.524 ó ñàìî­ôðà­êèé­öåâ, èçäðåâ­ëå çàâåäå­íî âûçû­âàòü â ñóä òîãî, êòî, ïî ñëó­õàì, âñòó­ïèë â ïðå­äå­ëû ñâÿ­òè­ëè­ùà ñ çàìà­ðàí­íû­ìè íå÷å­ñòüåì ðóêà­ìè; (8) åñëè Ýâàíäð óâå­ðåí, ÷òî ýòè îáâè­íå­íèÿ íàïðàñ­íû, ïóñòü ïðè­äåò çàùè­òèòü ñåáÿ ïåðåä ñóäîì, à åñëè áîèò­ñÿ, ïóñòü î÷è­ñòèò õðàì îò íå÷å­ñòèÿ è ñàì î ñåáå ïîçà­áî­òèò­ñÿ.

(9) Ïåð­ñåé ñ ãëà­çó íà ãëàç îòñî­âå­òî­âàë Ýâàí­ä­ðó ÿâëÿòü­ñÿ â ñóä — íè äåëî, íè îòíî­øå­íèå ê íåìó ñóäåé íå ñóëÿò-äå äîáðà. Çà ýòè­ìè óâå­ùå­âà­íüÿ­ìè ñêðû­âàë­ñÿ ñòðàõ: âäðóã Ýâàíä­ðà ïðè­çíà­þò âèíîâ­íûì, à îí è âûäàñò çà÷èí­ùè­êà ãíóñ­íî­ãî çëî­äå­ÿ­íèÿ. «×òî æå òåïåðü îñòà­åò­ñÿ, — ãîâî­ðèë Ïåð­ñåé, — êðî­ìå êàê äîá­ëåñò­íî óìå­ðåòü?» (10) Ýâàíäð íå îòíå­êè­âàë­ñÿ, ñêà­çàë òîëü­êî, ÷òî ÿä ïðåä­ïî­÷è­òà­åò æåëå­çó, à ñàì òàé­êîì ñòàë ãîòî­âèòü ïîáåã. Êîãäà îá ýòîì äîëî­æå­íî áûëî öàðþ, òîò èñïó­ãàë­ñÿ: íå ïàë áû ãíåâ ñàìî­ôðà­êèé­öåâ òåïåðü íà íåãî, áóä­òî îí è ïîìîã îáâè­íÿ­å­ìî­ìó ñêðûòü­ñÿ îò êàðû.  ñòðà­õå öàðü ïðè­êà­çàë óìåðò­âèòü Ýâàíä­ðà. (11) À êîãäà áåñ­ñìûñ­ëåí­íîå óáèé­ñòâî áûëî ñîâåð­øå­íî, Ïåð­ñåé ñïî­õâà­òèë­ñÿ — âåäü îí, âûõî­äèò, âçÿë íà ñåáÿ ãðåõ Ýâàíä­ðà. Òîò â Äåëü­ôàõ ðàíèë Ýâìå­íà, ýòîò óáèë Ýâàíä­ðà íà Ñàìî­ôðà­êèè, è âîò ïî âîëå îäíî­ãî ÷åëî­âå­êà äâà ñâÿ­ùåí­íåé­øèõ íà çåì­ëå õðà­ìà îáàã­ðå­íû ëþä­ñêîé êðî­âüþ. (12) Äàáû îòâå­ñòè îò ñåáÿ îáâè­íå­íèå, Ïåð­ñåé ïîä­êó­ïèë Ôåî­í­äà, è òîò îáú­ÿâèë íàðî­äó, ÷òî Ýâàíäð ñàì ïîêîí­÷èë ñ ñîáîé.

5. Quae dum agun­tur, clas­sis Cn. Oc­ta­vi Sa­moth­ra­cam est ap­pul­sa. Is quo­que prae­sen­ti ad­mo­to ter­ro­re mo­do mi­nis, mo­do spe per­li­ce­re ut se tra­de­ret cum co­na­re­tur, adiu­vit in hoc eum res seu ca­su contrac­ta seu con­si­lio. [2] L. Ati­lius, il­lustris adu­les­cens, cum in con­tio­ne es­se po­pu­lum Sa­moth­ra­cum ani­mum ad­ver­tis­set, a ma­gistra­ti­bus pe­tit, ut si­bi pau­cis ad­lo­quen­di po­pu­li po­tes­ta­tem fa­ce­rent.

[3] Per­mis­so «ut­rum nos, hos­pi­tes Sa­moth­ra­ces, ve­re ac­ce­pi­mus an fal­so sac­ram hanc in­su­lam et augus­ti to­tam at­que in­vio­la­ti so­li es­se?» [4] cum cre­di­tae sancti­ta­ti ad­sen­ti­ren­tur om­nes, «cur igi­tur» in­quit «pol­luit eam ho­mi­ci­da, san­gui­ne re­gis Eume­nis vio­la­vit, et cum om­nis prae­fa­tio sac­ro­rum eos qui­bus non sint pu­rae ma­nus sac­ris ar­ceat, vos pe­net­ra­lia vestra con­ta­mi­na­ri cruen­to lat­ro­nis cor­po­re si­ne­tis?»

[5] No­bi­lis fa­ma erat apud om­nes Grae­ciae ci­vi­ta­tes Eume­nis re­gis per Euandrum Del­phis pro­pe per­pet­ra­ta cae­des. [6] Ita­que, prae­ter­quam quod in po­tes­ta­te Ro­ma­no­rum se­se in­su­lam­que to­tam et templum cer­ne­bant es­se, ne in­me­ri­to qui­dem ea si­bi exprob­ra­ri ra­ti, Theon­dan qui sum­mus ma­gistra­tus apud eos erat — re­gem ip­si ap­pel­lant, — ad Per­sea mit­tunt, qui nun­tia­ret ar­gui cae­dis Euandrum Cre­ten­sem; [7] es­se autem iudi­cia apud se­se mo­re maio­rum com­pa­ra­ta de iis, qui in­ces­tas ma­nus in­tu­lis­se intra ter­mi­nos sac­ra­tos templi di­can­tur, [8] si con­fi­de­ret Euan­der in­no­xium se rei ca­pi­ta­lis ar­gui, ve­ni­ret ad cau­sam di­cen­dam; si com­mit­te­re se iudi­cio non aude­ret, li­be­ra­ret re­li­gio­ne templum ac si­bi­met ip­se con­su­le­ret.

[9] Per­seus se­vo­ca­to Euandro iudi­cium su­beun­di nul­lo pac­to auc­tor es­se: nec cau­sa nec gra­tia pa­rem fo­re. Su­be­rat et il­le me­tus, ne dam­na­tus auc­to­rem se ne­fan­di fa­ci­no­ris prot­ra­he­ret. Re­li­qui quid es­se, ni­si ut for­ti­ter mo­ria­tur? [10] Ni­hil pa­lam ab­nue­re Euan­der; sed cum ve­ne­no se mal­le mo­ri quam fer­ro di­xis­set, oc­cul­te fu­gam pa­ra­bat. Quod cum re­nun­tia­tum re­gi es­set, me­tuens, ne tam­quam a se subtrac­to poe­nae reo iram Sa­moth­ra­cum in se con­ver­te­ret, in­ter­fi­ci Euandrum ius­sit. [11] Qua per­pet­ra­ta te­me­re cae­de su­bit ex­templo ani­mum, in se ni­mi­rum re­cep­tam la­bem, quae Euandri fuis­set; ab il­lo Del­phis vol­ne­ra­tum Eume­nen, ab se Sa­moth­ra­cae Euandrum oc­ci­sum; ita duo sanctis­si­ma in ter­ris templa se uno auc­to­re san­gui­ne hu­ma­no vio­la­ta. [12] Hui­us rei cri­men cor­rup­to pe­cu­nia Theon­da aver­tit, ut re­nun­tia­ret po­pu­lo Euandrum si­bi ip­sum mor­tem conscis­se.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 10Ñì.: XLII, 15—17.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1364004412 1364004413 1364004421 1364004506 1364004507 1364004508