Ïåðåâîä Î. Ë. Ëåâèíñêîé.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, A. C. Schlesinger, 1951/1989. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
8. (1) Ñïåðâà öàðÿ ñòàëè ðàññïðàøèâàòü, ÷òî çà îáèäà ïîáóäèëà åãî ñ òàêîé îò÷àÿííîþ çëîáîé ïîéòè âîéíîþ íà ðèìñêèé íàðîä, ÷åì îí è äîâåë äî êðàéíîñòè ñåáÿ è öàðñòâî? (2) Îòâåòà æäàëè äîëãî, íî öàðü, ãëÿäÿ â çåìëþ, ìîë÷àë è ïëàêàë; òóò êîíñóë çàãîâîðèë îïÿòü: (3) «Êîãäà áû þíîøåé ïðèíÿë òû öàðñòâî, íå òàê óäèâèòåëüíî áûëî áû, ÷òî òû íå çíàåøü, êàêîâ íàðîä ðèìñêèé è â äðóæáå è âî âðàæäå; (4) íî òû-òî äåëèë ñ îòöîì ñâîèì è òÿãîòû âîéíû, êàêóþ òîò âåë ïðîòèâ íàñ, è çàáîòû ìèðà, çà íåþ ïîñëåäîâàâøåãî, — ìèðà, êîòîðûé ìû ïðåä îòöîì òâîèì âåðíî õðàíèëè. Òàê ÷òî æå òû äóìàë, ïðåäïî÷èòàÿ íå â ìèðå æèòü, íî âîåâàòü ïðîòèâ òåõ, êòî â âîéíå òåáå äîêàçàë ñâîþ ñèëó, à â ìèðå — ÷åñòíîñòü?» (5) Íî öàðü íå îòâå÷àë íè íà âîïðîñû, íè íà óïðåêè, è Ýìèëèé Ïàâåë ïîâåë ðå÷ü äàëüøå: «Âïðî÷åì, ÿâèëñÿ ëè ïðè÷èíîþ ñëó÷àé, íåèçáåæíîñòü èëè çàáëóæäåíüå óìà ÷åëîâå÷åñêîãî, íå ïàäàé äóõîì. Ñíèñõîäèòåëüíîñòü ðèìñêîãî íàðîäà öàðÿìè ìíîãèìè è íàðîäàìè èñïûòàíà â òðóäíûé ÷àñ, à ïîòîìó òû ìîæåøü íå òîëüêî ïèòàòü íàäåæäó, íî, ïîæàëóé, áûòü ïðÿìî óâåðåí â ñâîåé áåçîïàñíîñòè». ñ.526 (6) Âñå ýòî êîíñóë ãîâîðèë Ïåðñåþ ïî-ãðå÷åñêè; ïîòîì ïðîäîëæèë è ïî-ëàòûíè, óæå ê ñâîèì18: «Âîò âàì ïðåêðàñíûé ïðèìåð ïðåâðàòíîñòè ëþäñêîãî æðåáèÿ. ß ãîâîðþ ýòî ïðåæäå âñåãî ðàäè âàñ, þíîøè. Çíàéòå, íå äîëæíî â ñ÷àñòèè íàäìåâàòüñÿ è íå äîëæíî íàñèëüíè÷àòü, ïîëàãàÿñü íà ñåãîäíÿøíþþ óäà÷ó, — íåâåäîìî, ÷òî ïðèíåñåò íàì âå÷åð. (7) Ëèøü òîò ñìîæåò çâàòüñÿ ìóæåì, êîãî ïîïóòíûé âåòåð íå óâëå÷åò, à âñòðå÷íûé íå ñëîìèò». (8) Íà òîì ñîâåò è ðàñïóñòèëè, ïðåïîðó÷èâ çàáîòó î öàðå Êâèíòó Ýëèþ.  òîò æå äåíü Ïåðñåé áûë óäîñòîåí ïðèãëàøåíèÿ ê êîíñóëó è ïðî÷èõ ïî÷åñòåé, êàêèå òîëüêî âîçìîæíû áûëè â åãî äîëå. Çàòåì âñå âîéñêî áûëî îòïóùåíî íà çèìîâêó. |
8. Prima percontatio fuit, qua subactus iniuria contra populum Romanum bellum tam infesto animo suscepisset, quo se regnumque suum ad ultimum discrimen adduceret? [2] Cum responsum expectantibus cunctis terram intuens diu tacitus fleret, rursus consul: [3] «si iuvenis regnum accepisses, minus equidem mirarer ignorasse te, quam gravis aut amicus aut inimicus esset populus Romanus; [4] nunc vero, cum et bello patris tui quod nobiscum gessit interfuisses, et pacis postea, quam cum summa fide adversus eum coluimus, meminisses, quod fuit consilium, quorum et vim in bello et fidem in pace expertus esses, cum iis tibi bellum esse quam pacem malle?» [5] Nec interrogatus nec accusatus cum responderet, «utcumque tamen haec, sive errore humano seu casu seu necessitate inciderunt, bonum animum habe. Multorum regum populorumque casibus cognita populi Romani clementia non modo spem tibi, sed prope certam fiduciam salutis praebet». [6] Haec Graeco sermone Perseo; Latine deinde suis «exemplum insigne cernitis» inquit «mutationis rerum humanarum. Vobis hoc praecipue dico, iuvenes. Ideo in secundis rebus nihil in quemquam superbe ac violenter consulere decet nec praesenti credere fortunae, cum quid vesper ferat incertum sit. [7] Is demum vir erit, cuius animum neque prosperae res flatu suo efferent nec adversae infringent». [8] Consilio dimisso tuendi cura regis Q. Aelio mandatur. Eo die et invitatus ad consulem Perseus et alius omnis ei honos habitus est, qui haberi in tali fortuna poterat. Exercitus deinde in hiberna dimissus est. |