Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XLV, ãë. 10

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Î. Ë. Ëåâèíñêîé.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, A. C. Schlesinger, 1951/1989.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

10. (1) Êîãäà ìîë­âà î ïîáåäå ðèì­ëÿí äîñòèã­ëà Àçèè, Àíòå­íîð, ñòî­ÿâ­øèé ñ ëåã­êèì ôëî­òîì ñâî­èì ó Ôàí21, ïåðå­áðî­ñèë åãî ê Êàñ­ñàí­äðèè. (2) Óçíàâ î òîì, ÷òî âðà­æå­ñêèå êîðàá­ëè óøëè è ÷òî âîé­íà â Ìàêåäî­íèè îêîí­÷å­íà, Ãàé Ïîïè­ëèé, ñòî­ÿâ­øèé íà Äåëî­ñå äëÿ îõðà­íû ñóäîâ, èäó­ùèõ â Ìàêåäî­íèþ, òîò­÷àñ æå îòïó­ñòèë Àòòà­ëî­âû êîðàá­ëè è ïðî­äîë­æèë ïóòü ñ ïîñîëü­ñò­âîì â Åãè­ïåò22, (3) æåëàÿ îïå­ðå­äèòü Àíòèî­õà íà ïóòè ê Àëåê­ñàí­äðèè. (4) Êîãäà, ïðî­ïëû­âàÿ âäîëü Àçèè, ðèì­ñêèå ïîñëû çàøëè â Ëîðè­ìû23, ãàâàíü, ÷òî ÷óòü äàëü­øå äâà­äöà­òè ìèëü îò Ðîäî­ñà, êàê ðàç íàïðî­òèâ ñàìî­ãî ãîðî­äà, (5) ê íèì ÿâè­ëèñü ðîäîñ­ñêèå ñòà­ðåé­øè­íû, èáî ìîë­âà î ïîáåäå ðèì­ëÿí äîñòèã­ëà óæå è ýòèõ êðà­åâ, è î÷åíü ïðî­ñè­ëè çàåõàòü íà Ðîäîñ: ïóñòü, ìîë, ïîñëû ñàìè óçíà­þò, ÷òî äåëà­ëîñü ó íèõ íà îñò­ðî­âå è ÷òî òåïåðü òàì òâî­ðèò­ñÿ, è â Ðèìå äîëî­æàò îá ýòîì — íå ïî ñëó­õàì, à óáåäèâ­øèñü ñîá­ñò­âåí­íû­ìè ãëà­çà­ìè, âåäü ðå÷ü èäåò î äîá­ðîì èìå­íè è áëà­ãî­ïî­ëó­÷èè ãîñóäàð­ñòâà. (6) Êàê ðèì­ëÿíå íè óïè­ðà­ëèñü, íî ïðè­øëîñü èì âî èìÿ áëà­ãà ñîþç­íè­êîâ íà êîðîò­êîå âðå­ìÿ ïðå­ðâàòü ïëà­âà­íèå. Ïî ïðè­áû­òèè èõ íà Ðîäîñ ñòà­ðåé­øè­íû ìîëü­áà­ìè è ñ.527 óãî­âî­ðà­ìè çàòà­ùè­ëè ðèì­ëÿí â ñâîå ñîáðà­íèå. (7) Ïðè­áû­òèå ïîñëîâ íå óñïî­êî­è­ëî, à óñè­ëè­ëî ñòðà­õè ðîäî­ñ­öåâ: Ïîïè­ëèé ïðè­ïîì­íèë èì âñå, ÷òî âî âðå­ìÿ âîé­íû îíè ãîâî­ðè­ëè è äåëà­ëè ïðî­òèâ ðèì­ëÿí — è ïîðîçíü, è âñå âìå­ñòå, (8) à íðà­âà áûë îí êðó­òî­ãî, ðåç­êîñòü ðå÷è åãî óñó­ãóá­ëÿ­ëàñü óãðþ­ìî­ñòüþ âçãëÿäà è ãîëî­ñîì îáâè­íè­òå­ëÿ, (9) òàê ÷òî ðîäî­ñ­öû ìîã­ëè ïî ñóðî­âî­ñòè îäíî­ãî ñåíà­òî­ðà ïðåä­ñòà­âèòü ñåáå, êàê íàñòðî­åí ñåíàò â öåëîì, âåäü ëè÷­íûõ ïðè­÷èí äëÿ íåïðè­ÿç­íè ê ðîäîñ­öàì Ïîïè­ëèé èìåòü íå ìîã.

(10) Ãàé Äåöè­ìèé â ðå÷àõ áûë óìå­ðåí­íåé: ïî÷òè âî âñåì, ãîâî­ðèë îí, î ÷åì ïîìÿ­íóë òóò Ïîïè­ëèé, âèíî­âåí íå íàðîä, à òå íåìíî­ãèå, ÷òî ïîä­ñòðå­êà­ëè ÷åðíü; (11) ýòî îíè, ïðî­äàæ­íûå êðàñ­íî­áàè, ñî÷è­íè­ëè óêà­çû â óãî­äó öàðþ è ñíà­ðÿäè­ëè òå ñàìûå ïîñîëü­ñòâà, îò êîòî­ðûõ ðîäîñ­öàì âñå­ãäà áûëî íå ìåíü­øå ñòû­äà, ÷åì äîñà­äû; è åñëè íàðîä áóäåò áëà­ãî­ðà­çó­ìåí, òî çà âñå ïîïëà­òÿò­ñÿ ëèøü ïðÿ­ìûå âèíîâ­íè­êè.

(12) Ýòà ðå÷ü áûëà âûñëó­øà­íà ñ áîëü­øèì ñî÷óâ­ñò­âè­åì, èáî Äåöè­ìèé íå òîëü­êî ñíè­ìàë ãðóç âèíû ñ íàðî­äà, íî âîç­ëà­ãàë åãî íà íàñòî­ÿ­ùèõ âèíîâ­íè­êîâ. (13) À ïîòî­ìó, êîãäà ñòà­ðåé­øè­íû ñòà­ëè äåð­æàòü îòâåò, íàðîä îäîá­ðèë òåõ, êòî âûðà­çèë ñîãëà­ñüå ñ Äåöè­ìè­åì è ãîòîâ­íîñòü âûäàòü çà÷èí­ùè­êîâ âî èñêóï­ëå­íèå âèíû, è íå îäîá­ðèë òåõ, êòî âñÿ­÷å­ñêè ïûòàë­ñÿ îñïî­ðèòü Ïîïè­ëè­å­âû ïîïðå­êè. (14) Òîò­÷àñ áûë èçäàí óêàç: âñÿ­êèé, êòî ãîâî­ðèë èëè äåëàë ÷òî-ëèáî â ïîëü­çó öàðþ è âî âðåä ðèì­ëÿ­íàì, îòâå­òèò ãîëî­âîé. Èíûå áåæà­ëè åùå ïåðåä ïðè­õî­äîì ðèì­ëÿí, äðó­ãèå ïîêîí­÷è­ëè ñ ñîáîé. (15) È õîòÿ ðèì­ñêèå ïîñëû, ïðî­áûâ íà Ðîäî­ñå íå áîëåå ïÿòè äíåé, îòïðà­âè­ëèñü äàëü­øå ê Àëåê­ñàí­äðèè, ñ èõ óõî­äîì ðåâ­íîñòü ðîäî­ñ­öåâ ê èñïîë­íå­íèþ óêà­çà, ïðè­íÿ­òî­ãî ïåðåä ëèöîì ðèì­ëÿí, íè÷óòü íå îñëàá­ëà, è ñóä îíè òâî­ðè­ëè ðåâ­íîñò­íî; òàêîå óñåð­äèå ðîäîñ­öàì âíó­øà­ëè â ðàâ­íîé ìåðå è ìÿã­êîñòü Äåöè­ìèÿ, è æåñò­êîñòü Ïîïè­ëèÿ.

10. Vic­to­riae Ro­ma­nae fa­ma cum per­va­sis­set in Asiam, An­te­nor, qui cum clas­se lem­bo­rum ad Pha­nas sta­bat, Cas­sandriam in­de traei­cit. [2] C. Po­pi­lius, qui ad De­lum in prae­si­dio na­vi­bus Ma­ce­do­niam pe­ten­ti­bus erat, postquam de­bel­la­tum in Ma­ce­do­nia et sta­tio­ne sum­mo­tos hos­tium lem­bos audi­vit, di­mis­sis et ip­se At­ta­li na­vi­bus ad sus­cep­tam le­ga­tio­nem pe­ra­gen­dam na­vi­ga­re Aegyp­tum per­git, [3] ut pri­us oc­cur­re­re An­tio­cho pos­set quam ad Ale­xandreae moe­nia ac­ce­de­ret. [4] Cum prae­ter­ve­he­ren­tur Asiam le­ga­ti et Lo­ry­ma ve­nis­sent, qui por­tus vi­gin­ti pau­lo ampli­us mi­lia ab Rho­do abest, ex ad­ver­so ur­bi ip­si po­si­tus, [5] prin­ci­pes Rho­dio­rum oc­cur­runt — iam enim eo quo­que vic­to­riae fa­ma per­la­ta erat — oran­tes, ut Rho­dum de­ve­he­ren­tur: per­ti­ne­re id ad fa­mam sa­lu­tem­que ci­vi­ta­tis, nos­ce­re ip­sos om­nia quae ac­ta es­sent quae­que age­ren­tur Rho­di, et com­per­ta per se, non vol­ga­ta fa­ma Ro­mam re­fer­re. [6] Diu ne­gan­tes pe­pu­le­runt, ut mo­ram na­vi­ga­tio­nis bre­vem pro sa­lu­te so­ciae ur­bis pa­te­ren­tur. Postquam Rho­dum ven­tum est, in con­tio­nem quo­que eos iidem pre­ci­bus pertra­xe­runt. [7] Ad­ven­tus le­ga­to­rum auxit po­tius ti­mo­rem ci­vi­ta­ti quam mi­nuit; om­nia enim Po­pi­lius quae sin­gu­li uni­ver­si­que eo bel­lo hos­ti­li­ter di­xe­rant fe­ce­rantque ret­tu­lit, [8] et vir as­per in­ge­nio auge­bat at­ro­ci­ta­tem eorum quae di­ce­ren­tur vol­tu tru­ci et ac­cu­sa­to­ria vo­ce, [9] ut, cum prop­riae si­mul­ta­tis nul­la cau­sa cum ci­vi­ta­te ei es­set, ex uni­us se­na­to­ris Ro­ma­ni acer­bi­ta­te, qua­lis in se uni­ver­si se­na­tus ani­mus es­set, co­niec­ta­rent.

[10] C. De­ci­mi mo­de­ra­tior ora­tio fuit, qui in ple­ris­que eorum quae com­me­mo­ra­ta a Po­pi­lio es­sent cul­pam non pe­nes po­pu­lum, sed pe­nes pau­cos con­ci­to­res vol­gi es­se di­xit: [11] eos ve­na­lem lin­guam ha­ben­tis dec­re­ta ple­na re­giae ad­sen­ta­tio­nis fe­cis­se et eas le­ga­tio­nes mi­sis­se, qua­rum Rho­dios sem­per non mi­nus pu­de­ret quam pae­ni­te­ret. Quae om­nia, si sa­na mens po­pu­lo fo­ret, in ca­pi­ta no­xio­rum ver­su­ra.

[12] Cum mag­no ad­sen­su audi­tus est, non ma­gis eo quod mul­ti­tu­di­nem no­xa le­va­bat quam quod cul­pam in auc­to­res ver­te­rat. [13] Ita­que cum prin­ci­pes Rho­dio­rum Ro­ma­nis res­pon­de­rent, ne­qua­quam tam gra­ta ora­tio eorum fuit qui quae Po­pi­lius obie­ce­rat di­lue­re ut­cum­que co­na­ti sunt, quam eorum qui De­ci­mio in auc­to­ri­bus ad pia­cu­lum no­xae obi­cien­dis ad­sen­si sunt. [14] Dec­re­tum igi­tur ex­templo ut qui pro Per­seo ad­ver­sus Ro­ma­nos di­xis­se quid aut fe­cis­se con­vin­ce­ren­tur, ca­pi­tis con­dem­na­ren­tur. Ex­ces­se­rant ur­be sub ad­ven­tum Ro­ma­no­rum qui­dam, alii mor­tem si­bi consci­ve­runt. [15] Le­ga­ti non ultra quam quin­que dies Rho­di mo­ra­ti Ale­xandream pro­fi­cis­cun­tur. Nec eo seg­nius iudi­cia ex dec­re­to co­ram iis fac­to Rho­dii exer­ce­bant; quam per­se­ve­ran­tiam in ex­se­quen­da re tam De­ci­mi le­ni­tas quam Po­pi­li ef­fe­ce­rat as­pe­ri­tas.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 21Ñì. ïðè­ìå÷. 81 ê êí. XLIV.
  • 22Ñð.: XLIV, 29, 1.
  • 23Ñåâåð­íåå Ðîäî­ñà íà ïîëó­îñò­ðî­âå (ñð. òàê­æå: XXXVII, 17, 8). Ñì.: Ñòðà­áîí, XIV, 652; 655.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1364004323 1364004404 1364004409 1364004511 1364004512 1364004513