Îá îáÿçàííîñòÿõ ïðîêîíñóëà

Êíèãà VII

Ñîõðàíèâøèåñÿ ôðàãìåíòû ïî Palingenesia iuris civilis. Ed. O. Lenei. V. 2. Lipsiae, 1889.
Ïåðåâîä ñ ëàòèíñêîãî, âñòóïèòåëüíàÿ ñòàòüÿ è ïðèìå÷àíèÿ À. Ë. Ñìûøëÿåâà.
Òåêñò ïðèâîäèòñÿ ïî èçäàíèþ: Âåñòíèê äðåâíåé èñòîðèè. 1985, ¹ 4, ñ. 221—233, 1986, ¹ 1, ñ. 194—214.
 êðóãëûõ ñêîáêàõ äàþòñÿ ïîÿñíåíèÿ ïåðåâîä÷èêà, à â êâàäðàòíûõ — ïðåäïîëàãàåìûå ãëîññåìû è èíòåðïîëÿöèè. Íàçâàíèÿ ãëàâ, âçÿòûå â ñêîáêè, ïðèíàäëåæàò Î. Ëåíåëþ, áåç ñêîáîê — ñàìîìó Óëüïèàíó. Ññûëêè íà Äèãåñòû äàþòñÿ áåç óêàçàíèÿ èñòî÷íèêà.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

(Î ñâÿ­òîòàò­ñòâàõ)

2190 (48. 13. 7) Ñòðî­æå èëè ìÿã­÷å êàðàòü çà ñâÿ­òîòàò­ñòâî41 — ýòî ïðî­êîí­ñóë äîë­æåí ðåøàòü, ñîîá­ðà­çó­ÿñü ñ ëè÷­íî­ñòüþ (ïðå­ñòóï­íè­êà), ñ îáñòî­ÿ­òåëü­ñòâà­ìè äåëà è âðå­ìå­íè (à òàê­æå) ñ âîç­ðàñ­òîì è ïîëîì (ïðå­ñòóï­íè­êà). ß çíàþ, ÷òî ìíî­ãèõ ïðè­ãî­âà­ðè­âà­þò ê áîþ ñî çâå­ðÿ­ìè íà àðåíå, íåêî­òî­ðûõ äàæå ê ñîææå­íèþ æèâüåì, à èíûõ ê ðàñ­ïÿ­òèþ íà êðå­ñòå. Îäíà­êî ñëå­äó­åò ñâå­ñòè íàêà­çà­íèå ê áîþ ñî çâå­ðÿ­ìè íà àðåíå òåì, êòî íî÷üþ ñîâåð­øà­åò â õðà­ìå êðà­æó ñî âçëî­ìîì è óíî­ñèò (îòòóäà) ïðè­íî­øå­íèÿ áîæå­ñòâó. À åñëè êòî-íèáóäü äíåì èç õðà­ìà âûíåñ ÷òî-òî íå î÷åíü çíà­÷è­òåëü­íîå, òî åãî ñëå­äó­åò êàðàòü, ïðè­ãî­âî­ðèâ ê ðóä­íè­êàì, åñëè æå îí ïî ïðî­èñ­õîæ­äå­íèþ ïðè­íàä­ëå­æèò ê ïî÷òåí­íûì, òî åãî ñëå­äó­åò ñîñëàòü íà îñò­ðîâ.

(î õðè­ñòè­à­íàõ)

2191 (Lac­tant. Div. Inst. 5. 11) Äîìè­öèé â VII êíè­ãå (òðàê­òà­òà) «Îá îáÿ­çàí­íî­ñòÿõ ïðî­êîí­ñó­ëà» ñîáðàë íå÷å­ñòè­âûå ðåñêðèï­òû ïðèí­öåï­ñîâ, ÷òîáû íàó÷èòü òîìó, êàêèå íàêà­çà­íèÿ ñëå­äó­åò ïðå­òåð­ïåòü ïðè­çíàþ­ùèì ñåáÿ ïî÷è­òà­òå­ëåì áîãà.

îá àñò­ðî­ëî­ãàõ è ïðî­ðî­êàõ

2192 (Coll. 15. 2) (1) Êðî­ìå òîãî, çàïðå­ùå­íû èçîù­ðåí­íûé îáìàí àñò­ðî­ëî­ãîâ è èõ óïðÿ­ìàÿ ïðè­âåð­æåí­íîñòü ê ðàñ­ïðî­ñòðà­íå­íèþ ýòîé ìíè­ìîé íàó­êè. Âïåð­âûå áûëî ðåøå­íî çàïðå­òèòü ýòî íå â íàøå âðå­ìÿ, à (åùå) â ñòà­ðè­íó. Òàê, íàïðè­ìåð, èìå­åò­ñÿ ñåíà­òóñ­êîí­ñóëüò, ïðè­íÿ­òûé â êîí­ñóëü­ñòâî Ïîì­ïî­íèÿ è Ðóôà42, ãäå óêà­çû­âà­åò­ñÿ, ÷òî àñò­ðî­ëî­ãè, ìàãè, âîðî­æåè è ïðî­÷èå, çàíè­ìàþ­ùè­å­ñÿ ïîäîá­íû­ìè âåùà­ìè, åñëè îíè ÿâëÿ­þò­ñÿ ðèì­ñêè­ìè ãðàæ­äà­íà­ìè, ïðè­ãî­âà­ðè­âà­þò­ñÿ ê èçãíà­íèþ èç îòå­÷å­ñòâà è ê êîí­ôèñ­êà­öèè âñå­ãî èìó­ùå­ñòâà, åñëè æå îíè — ÷óæå­çåì­öû, òî ê ñìåðò­íîé êàç­íè. (2) Îäíà­êî âîç­íè­êàë âîïðîñ, ÷òî ïîä­ëå­æèò íàêà­çà­íèþ — çíà­íèÿ ëþäåé òàêî­ãî ðîäà èëè èõ çàíÿ­òèÿ è ðåìåñ­ëî. Äðåâ­íèå (þðè­ñòû) ñ÷è­òà­ëè, ÷òî çàïðåò äîë­æåí íàëà­ãàòü­ñÿ íà ðåìåñ­ëî, à íå íà çíà­íèÿ. Âïî­ñëåä­ñò­âèè æå ýòîò âîïðîñ òðàê­òî­âàë­ñÿ ïî-ðàç­íî­ìó. Íå ñëå­äó­åò ñìîò­ðåòü ñêâîçü ïàëü­öû íà òî, ÷òî èíî­ãäà (ýòè ëþäè) óõèò­ðÿ­þò­ñÿ ïðàê­òè­êî­âàòü (ñâîå ðåìåñ­ëî) è äàæå äåëà­þò (åãî) ñâî­åé ïðî­ôåñ­ñè­åé è ïóá­ëè÷­íî äåìîí­ñòðè­ðó­þò ñâîè çíà­íèÿ. Ýòî ïðî­èñ­õî­äèò íå ïîòî­ìó, ÷òî ýòî ðàç­ðå­øå­íî, à ñêî­ðåå èç-çà óïîð­ñòâà è ëåã­êî­ìûñ­ëèÿ ëèö, æåëàþ­ùèõ âîïðî­øàòü (àñò­ðî­ëî­ãîâ) è ïîëü­çî­âàòü­ñÿ (èõ ñîâå­òà­ìè). (3) Îäíà­êî ïî÷òè âñå ïðèí­öåï­ñû ìíî­ãî­êðàò­íî çàïðå­ùà­ëè çàíè­ìàòü­ñÿ òàêè­ìè íåëå­ïî­ñòÿ­ìè è òåõ, êòî ýòî äåëàë, êàðà­ëè â çàâè­ñè­ìî­ñòè îò õàðàê­òå­ðà âîïðî­ñà. Òàê, åñëè âîïðîñ áûë î çäî­ðî­âüå ïðèí­öåï­ñà, òî ïðè­ãî­âà­ðè­âà­ëè ê ñìåð­òè èëè ê èíî­ìó òÿæå­ëåé­øå­ìó íàêà­çà­íèþ, à åñëè î ñîá­ñò­âåí­íîì çäî­ðî­âüå èëè î çäî­ðî­âüå êîãî-ëèáî èç áëèç­êèõ, òî íàêà­çà­íèå áûëî, êîíå÷­íî, áîëåå ìÿã­êîå. (3à) Áûâà­åò, ÷òî îáú­ÿâ­ëÿ­þò­ñÿ è ëæå­ïðî­ðî­êè, èõ òàê­æå ñëå­äó­åò íàêà­çû­âàòü, ïîòî­ìó ÷òî èõ çàñëó­æè­âàþ­ùèå çàïðå­ùå­íèÿ ïëóò­íè ïîðîé íàïðàâ­ëå­íû ïðî­òèâ îáùå­ñò­âåí­íî­ãî ñïî­êîé­ñò­âèÿ è âëà­ñòè ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà. (4) Êàê ðàç (ïî ýòî­ìó ïîâî­äó) èìå­åò­ñÿ ïîñòà­íîâ­ëå­íèå áîæå­ñò­âåí­íî­ãî Ïèÿ ê ëåãà­òó Ëóãäóí­ñêîé ïðî­âèí­öèè Ïàêà­òó. Ýòîò ðåñêðèïò ïðî­ñòðà­íåí, è ïîýòî­ìó ÿ âìå­ñòî òîãî, (÷òîáû åãî öèòè­ðî­âàòü), ñêà­çàë çäåñü âêðàò­öå î åãî öåëè. Íàêî­íåö, è áîæå­ñò­âåí­íûé Ìàðê âûñëàë íà îñò­ðîâ Ñèðîñ òîãî, êòî âî âðå­ìÿ Êàñ­ñè­å­âà ìÿòå­æà43 ïðî­ðî­÷å­ñò­âî­âàë è ãîâî­ðèë ìíî­ãîå êàê áû ïî íàó­ùå­íèþ áîãîâ. Áåç­óñëîâ­íî, íå äîëæ­íû îñòà­âàòü­ñÿ áåç­íà­êà­çàí­íû­ìè ïîäîá­íûå ëþäè, êîòî­ðûå ïîä ïðåä­ëî­ãîì ïåðå­äà­÷è óêà­çà­íèÿ áîãîâ ðàñ­ïóñ­êà­þò ñëó­õè, ñåþò áåñ­ïî­êîé­ñòâî èëè ïðè­òâî­ðÿ­þò­ñÿ çíàþ­ùè­ìè ÷òî-ëèáî (î âîëå) áîãîâ44.

(De sac­ri­le­gis)

2190 (48. 13. 7) Sac­ri­le­gii poe­nam de­be­bit pro­con­sul pro qua­li­ta­te per­so­nae pro­que rei con­di­cio­ne et tem­po­ris et aeta­tis et se­xus vel se­ve­rius vel cle­men­tius sta­tue­re. et scio mul­tos et ad bes­tias dam­nas­se sac­ri­le­gos, non­nul­los etiam vi­vos exus­sis­se, alios ve­ro in fur­ca sus­pen­dis­se. sed mo­de­ran­da poe­na est us­que ad bes­tia­rum dam­na­tio­nem eorum, qui ma­nu fac­ta templum effre­ge­runt et do­na dei in noc­tu tu­le­runt. ce­te­rum si qui in­ter­diu mo­di­cum ali­quid de templo tu­lit, poe­na me­tal­li coer­cen­dus est, aut, si ho­nes­tio­re lo­co na­tus sit, de­por­tan­dus in in­su­lam est.

(de Chris­tia­nis)

2191 (Lac­tant. Div. Inst. 5. 11) Do­mi­tius de of­fi­cio pro­con­su­lis lib­ro sep­ti­mo rescrip­ta prin­ci­pum ne­fa­ria col­le­git, ut do­ce­ret, qui­bus poe­nis af­fi­ci opor­te­ret eos qui se cul­to­res dei con­fi­te­ren­tur.

de mathe­ma­ti­cis et va­ti­ci­na­to­ri­bus

2192 (Coll. 15. 2) Prae­te­rea in­ter­dic­tum est mathe­ma­ti­co­rum cal­li­da im­pos­tu­ra et obsti­na­ta per­sua­sio­ne. nec ho­die pri­mum in­ter­di­ci eis pla­cuit, sed ve­tus haec pro­hi­bi­tio est. de­ni­que exstat se­na­tus con­sul­tum Pom­po­nio et Ru­fo coss. fac­tum, quo ca­ve­tur, ut mathe­ma­ti­cis, Chal­daeis, ario­lis et ce­te­ris, qui si­mil[ia] in[ter] c[ives] R[oma­nos] tum fe­ce­runt, aqua et ig­ni in­ter­di­ca­tur om­nia­que bo­na eorum pub­li­cen­tur: et si ex­ter­na­rum gen­tium quis id fe­ce­rit, ut in eum ani­mad­ver­ta­tur. (2) Sed fuit quae­si­tum, ut­rum scien­tia hui­us­mo­di ho­mi­num pu­nia­tur, an exer­ci­tio et pro­fes­sio. [et] qui­dem apud ve­te­res di­ce­ba­tur pro­fes­sio­nem eorum, non no­ti­tiam es­se pro­hi­bi­tam: pos­tea va­ria­tum: nec dis­si­mu­lan­dum est non­nua­quam in­rep­sis­se in usum, ut etiam pro­fi­te­ren­tur et pub­li­ce se prae­be­rent. quod qui­dem ma­gis per con­tu­ma­ciam et te­me­ri­ta­tem eorum fac­tum est, qui vi­si erant vel con­su­le­re vel exer­ce­re, quam quod fue­rat per­mis­sum. (3) Sae­pis­si­me de­ni­que in­ter­dic­tum est fe­re ab om­ni­bus prin­ci­pi­bus, ne quis om­ni­no hui­us­mo­di inep­tiis se im­mis­ce­ret, et va­rie pu­ni­ti sunt hi, qui id exer­cue­runt, pro men­su­ra sci­li­cet con­sul­ta­tio­nis. nam qui de prin­ci­pis sa­lu­te [con­su­lue­re], ca­pi­te pu­ni­ti sunt vel qua alia poe­na gra­vio­re ad­fec­ti: enim­ve­ro si qui de sua suo­rum­que, le­nius. (3a) In­ter[dum] ha­ben­tur qua[si] va­ti­ci­na­to­res: hi quo­que plec­ten­di sunt, quo­niam non­nun­quam contra pub­li­cam quie­tem im­pe­rium­que po­pu­li Ro­ma­ni impro­ban­das ar­tes exer­cent. (4) Exstat de­ni­que dec­re­tum di­vi Pii ad Pa­ca­tum le­ga­tum pro­vin­ciae Lug­du­nen­sis, cui­us rescrip­ti ver­ba quia mul­ta sunt, de fi­ne eius ad lo­cum haec pau­ca su­bie­ci. (5) De­ni­que et di­vus Mar­cus eum, qui mo­tu Cas­sia­no va­ti­ci­na­tus erat et mul­ta qua­si ex instinctu deo­rum di­xe­rat, in in­su­lam Sy­rum re­le­ga­vit. (6) Et sa­ne non de­bent im­pu­ne fer­ri hui­us­mo­di ho­mi­nes, qui sub ob­ten­tu mo­ni­tu[um] deo­rum quae­dam vel enun­tiant vel iac­tant vel scien­tes eos fin­gunt.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 41Ñâÿ­òîòàò­ñò­âîì ñ÷è­òà­ëàñü êðà­æà èç óæå îñâÿ­ùåí­íî­ãî õðà­ìà.
  • 42Â 17 ã. í. ý.
  • 43Èìå­åò­ñÿ â âèäó ìÿòåæ Àâèäèÿ Êàñ­ñèÿ â 175 ã. í. ý.
  • 44Ñð. 48. 19. 30; Paul., Sent. V, 21, 1—4; Dio, LII, 36, 2—3.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1364004212 1364004233 1364004257 1392100023 1392100024 1392100025