Îá îáÿçàííîñòÿõ ïðîêîíñóëà

Êíèãà VIII

Ñîõðàíèâøèåñÿ ôðàãìåíòû ïî Palingenesia iuris civilis. Ed. O. Lenei. V. 2. Lipsiae, 1889.
Ïåðåâîä ñ ëàòèíñêîãî, âñòóïèòåëüíàÿ ñòàòüÿ è ïðèìå÷àíèÿ À. Ë. Ñìûøëÿåâà.
Òåêñò ïðèâîäèòñÿ ïî èçäàíèþ: Âåñòíèê äðåâíåé èñòîðèè. 1985, ¹ 4, ñ. 221—233, 1986, ¹ 1, ñ. 194—214.
 êðóãëûõ ñêîáêàõ äàþòñÿ ïîÿñíåíèÿ ïåðåâîä÷èêà, à â êâàäðàòíûõ — ïðåäïîëàãàåìûå ãëîññåìû è èíòåðïîëÿöèè. Íàçâàíèÿ ãëàâ, âçÿòûå â ñêîáêè, ïðèíàäëåæàò Î. Ëåíåëþ, áåç ñêîáîê — ñàìîìó Óëüïèàíó. Ññûëêè íà Äèãåñòû äàþòñÿ áåç óêàçàíèÿ èñòî÷íèêà.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

Î æåñòî­êî­ñòè ãîñ­ïîä68

2213 (1. 6. 2 = Coll. 3. 3. 1—4) Åñëè ãîñ­ïî­äèí æåñòîê ñ ðàáîì èëè ïðè­íóæ­äà­åò åãî ê ïîñòûä­íî­ìó è ïîçîð­íî­ìó, òî ÷òî äîë­æåí ïðåä­ïðè­íÿòü ïðå­çèä? (Ýòî) ÿñíî èç ðåñêðèï­òà áîæå­ñò­âåí­íî­ãî Ïèÿ Àâðå­ëèþ Ìàð­öè­à­íó, ïðî­êîí­ñó­ëó Áåòè­êè. Ðåñêðèïò ýòîò ãëà­ñèò: «Âëàñòü ãîñ­ïîä íàä èõ ðàáà­ìè äîëæ­íà áûòü íåïî­êî­ëå­áè­ìà, è íè ó êîãî íåëü­çÿ îòíè­ìàòü åãî ïðà­âà. Íî äëÿ ãîñ­ïîä ïîëåç­íî, ÷òîáû íå áûëî îòêà­çà­íî â çàùè­òå ïðî­òèâ æåñòî­êî­ñòè, ãîëî­äà, íåïå­ðå­íî­ñè­ìûõ íåñïðà­âåä­ëè­âî­ñòåé òåì (ðàáàì), êîòî­ðûå ïðî­ñÿò (î íåé) ïî çàêî­íó. Ïîýòî­ìó ïðî­âåäè ñëåä­ñò­âèå ïî æàëî­áå òåõ, êòî èç ôàìè­ëèè Þëèÿ Ñàáè­íà ïðè­áåã­ëè ïîä çàùè­òó ñòà­òóé. È åñëè òû óñòà­íî­âèøü, ÷òî îíè áûëè â áîëåå òÿæå­ëîì ïîëî­æå­íèè, ÷åì ýòî ñïðà­âåä­ëè­âî, èëè ïîä­âåð­ãà­ëèñü áåñ­÷å­ëî­âå÷­íûì îáèäàì, ïðè­êà­æè èõ ïðî­äàòü òàê, ÷òîáû îíè íå âåð­íó­ëèñü ïîä âëàñòü Ñàáè­íà. Åñëè êòî-ëèáî íàðó­øèò ìîå ïîñòà­íîâ­ëå­íèå, ïóñòü çíà­åò, ÷òî ÿ íàêà­æó áîëåå ñóðî­âî». Áîæå­ñò­âåí­íûé æå Àäðè­àí íåêóþ ìàò­ðî­íó Óìá­ðó[1] âûñëàë íà ïÿòü ëåò ïîòî­ìó, ÷òî îíà ÷ðåç­âû­÷àé­íî æåñòî­êî íàêà­çû­âà­ëà ðàáûíü çà ëåã­÷àé­øèå ïðî­âèí­íî­ñòè.

2214 (Coll. 3. 3. 5). À òàê­æå áîæå­ñò­âåí­íûé Ïèé ê ïðî­øå­íèþ Àëü­ôèÿ Þëèÿ ïðè­ïè­ñàë òàê: «Ïîâè­íî­âå­íèå ðàáîâ ñëå­äó­åò îáåñ­ïå­÷è­âàòü íå òîëü­êî âëà­ñòüþ, íî è óìå­ðåí­íî­ñòüþ, è äîñòà­òî÷­íûì ñîäåð­æà­íè­åì, è ñïðà­âåä­ëè­âû­ìè (òðå­áî­âà­íè­ÿ­ìè) ðàáîòû. Ñëå­äî­âà­òåëü­íî, òû ñàì äîë­æåí (îá ýòîì) çàáî­òèòü­ñÿ è îáõî­äèòü­ñÿ ñ ðàáà­ìè ñïðà­âåä­ëè­âî è óìå­ðåí­íî, ÷òîáû òåáå ëåã­÷å áûëî è îò íèõ òðå­áî­âàòü (äîëæ­íî­ãî). Åñëè æå îêà­æåò­ñÿ, ÷òî òåáå íå ïîä ñèëó ðàñ­õî­äû (íà èõ ñîäåð­æà­íèå) èëè ÷òî òû ãîñ­ïîä­ñò­âó­åøü íàä íèìè ñ æåñòî­êî­ñòüþ, òî ñâåò­ëåé­øèé ìóæ ïðî­êîí­ñóë îáÿ­çàí ïðåä­ó­ïðåäèòü, ÷òîáû ïðî­òèâ òåáÿ íå áûëî ó÷è­íå­íî ÷åãî-ëèáî ìÿòåæ­íî­ãî, è ïðè­íóäèòü òåáÿ ìîèì èìå­íåì ïðî­äàòü èõ. (Íàïè­ñà­íî) â êîí­ñóëü­ñòâî Ãëàá­ðè­î­íà è Îìóë­ëà»69.

De do­mi­no­rum sae­vi­tia

2213 (1. 6. 2 = Coll. 3. 3. 1—4) Si do­mi­nus in ser­vos sae­vie­rit vel ad im­pu­di­ci­tiam tur­pem­que vio­la­tio­nem com­pel­lat, quae sint par­tes prae­si­dis, ex rescrip­to di­vi Pii ad Aeli­um Mar­cia­num pro­con­su­lem Bae­ti­cae ma­ni­fes­ta­bi­tur. cui­us rescrip­ti ver­ba haec sunt: «Do­mi­no­rum qui­dem po­tes­ta­tem in suos ser­vos il­li­ba­tam es­se opor­tet nec cui­quam ho­mi­num ius suum det­ra­hi: sed do­mi­no­rum in­te­rest, ne auxi­lium contra sae­vi­tiam vel fa­mem vel in­to­le­ra­bi­lem iniu­riam de­ne­ge­tur his qui ius­te dep­re­can­tur. ideo­que cog­nos­ce de que­rel­lis eorum, qui ex fa­mi­lia Julii Sa­bi­ni ad sta­tuam con­fu­ge­runt, et si vel du­rius ha­bi­tos quam aequ­um est vel in­fa­mi iniu­ria af­fec­tos cog­no­ve­ris, ve­ni­ri iube ita, ut in po­tes­ta­tem do­mi­ni non re­ver­tan­tur. quis si meae consti­tu­tio­ni frau­dem fe­ce­rit, sciet me ad­mis­sum se­ve­rius ex­se­cu­tu­rum». di­vus etiam Had­ria­nus Umbri­ciam quan­dam mat­ro­nam in quin­quen­nium re­le­ga­vil, quod ex le­vis­si­mis cau­sis an­cil­las at­ro­cis­si­me trac­tas­set.

2214 (Coll. 3. 3. 5) Item di­vus Pius ad li­bel­lum Al­fii Iulii rescrip­sit [in] haec ver­ba: «Ser­vo­rum ob­se­qui­um non so­lum im­pe­rio, sed et mo­de­ra­tio­ne et suf­fi­cien­ti­bus prae­bi­tis et ius­tis ope­ri­bus con­ti­ne­ri opor­tet. (6) Ita­que et ip­se cu­ra­re de­bes [ei] ius­te ac tem­pe­ra[t]e [ser]vos trac­ta­re, ut e[x] fa­ci­li re­qui­re­re eos pos­sis, n[e], si ap­pa­rue­rit vel im­pa­rem te in­pen­diis es­se vel at­ro­cio­rem do­mi­na­tio­ne sae­vi­tiam exer­ce­re, ne­ces­se ha­beat pro­con­sul V. C, ne quid tu­mul­tuo­sius contra [te] ac­ci­dat, prae­ve­ni­re et ex mea iam auc­to­ri­ta­te [te] ad alie­nan­dos eos con­pel­le­re. Glab­rio­ne et Omul­lo Coss».

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 68Ôðàã­ìåí­òû 2213 è 2214 ïåðå­âåäå­íû Å. Ì. Øòà­åð­ìàí (Õðå­ñòî­ìà­òèÿ ïî èñòî­ðèè äðåâ­íå­ãî Ðèìà. Ïîä ðåä. Óò÷åí­êî Ñ. Ë. Ì., 1962, ñ. 437).
  • 69Â 152 ã. í. ý.
  • ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß ÐÅÄÀÊÖÈÈ ÑÀÉÒÀ

  • [1]Â îðè­ãè­íà­ëå: Umbri­ciam — Óìá­ðè­öèþ.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1364004257 1364004306 1364004307 1392100032 1392100033 1392100034