Всеобщая история

Кн. I, гл. 4

4. τὸ γὰρ τῆς ἡμε­τέρας πραγ­μα­τείας ἴδιον καὶ τὸ θαυ­μάσιον τῶν καθ᾽ ἡμᾶς και­ρῶν τοῦτ᾽ ἔστιν ὅτι, κα­θάπερ ἡ τύ­χη σχε­δὸν ἅπαν­τα τὰ τῆς οἰκου­μένης πράγ­μα­τα πρὸς ἓν ἔκλι­νε μέ­ρος καὶ πάν­τα νεύειν ἠνάγ­κα­σε πρὸς ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν σκο­πόν, οὕτως καὶ δεῖ διὰ τῆς ἱστο­ρίας ὑπὸ μίαν σύ­νοψιν ἀγα­γεῖν τοῖς ἐντυγ­χά­νουσι τὸν χει­ρισ­μὸν τῆς τύ­χης, ᾧ κέχ­ρη­ται πρὸς τὴν τῶν ὅλων πραγ­μά­των συν­τέ­λειαν. [2] καὶ γὰρ τὸ προ­καλε­σάμε­νον ἡμᾶς καὶ πα­ρορ­μῆ­σαν πρὸς τὴν ἐπι­βολὴν τῆς ἱστο­ρίας μά­λισ­τα τοῦ­το γέ­γονεν, σὺν δὲ τού­τῳ καὶ τὸ μη­δένα τῶν καθ᾽ ἡμᾶς ἐπι­βεβ­λῆσ­θαι τῇ τῶν κα­θόλου πραγ­μά­των συν­τά­ξει· πολὺ γὰρ ἂν ἧττον ἔγω­γε πρὸς τοῦ­το τὸ μέ­ρος ἐφι­λοτι­μήθην. [3] νῦν δ᾽ ὁρῶν τοὺς μὲν κα­τὰ μέ­ρος πο­λέ­μους καί τι­νας τῶν ἅμα τού­τοις πρά­ξεων καὶ πλείους πραγ­μα­τευομέ­νους, τὴν δὲ κα­θόλου καὶ συλ­λήβδην οἰκο­νομίαν τῶν γε­γονό­των πό­τε καὶ πό­θεν ὡρμή­θη καὶ πῶς ἔσχε τὴν συν­τέ­λειαν, ταύ­την οὐδ᾽ ἐπι­βα­λόμε­νον οὐδέ­να βα­σανί­ζειν, ὅσον γε καὶ ἡμᾶς εἰδέ­ναι, [4] παν­τε­λῶς ὑπέ­λαβον ἀναγ­καῖον εἶναι τὸ μὴ πα­ραλι­πεῖν μηδ᾽ ἐᾶσαι πα­ρελ­θεῖν ἀνε­πισ­τά­τως τὸ κάλ­λισ­τον ἅμα δ᾽ ὠφε­λιμώ­τατον ἐπι­τή­δευμα τῆς τύ­χης. [5] πολ­λὰ γὰρ αὕτη και­νοποιοῦσα καὶ συ­νεχῶς ἐνα­γωνι­ζομέ­νη τοῖς τῶν ἀνθρώ­πων βίοις οὐδέ­πω τοιόνδ᾽ ἁπλῶς οὔτ᾽ εἰργά­σατ᾽ ἔργον οὔτ᾽ ἠγω­νίσατ᾽ ἀγώ­νισ­μα, οἷον τὸ καθ᾽ ἡμᾶς. [6] ὅπερ ἐκ μὲν τῶν κα­τὰ μέ­ρος γρα­φόν­των τὰς ἱστο­ρίας οὐχ οἷόν τε συ­νιδεῖν, εἰ μὴ καὶ τὰς ἐπι­φα­νεσ­τά­τας πό­λεις τις κα­τὰ μίαν ἑκάσ­την ἐπελ­θὼν ἢ καὶ νὴ Δία γεγ­ραμμέ­νας χωρὶς ἀλλή­λων θεασά­μενος εὐθέως ὑπο­λαμ­βά­νει κα­τανε­νοηκέ­ναι καὶ τὸ τῆς ὅλης οἰκου­μένης σχῆ­μα καὶ τὴν σύμ­πα­σαν αὐτῆς θέ­σιν καὶ τά­ξιν· ὅπερ ἐστὶν οὐδα­μῶς εἰκός. [7] κα­θόλου μὲν γὰρ ἔμοιγε δο­κοῦ­σιν οἱ πε­πεισ­μέ­νοι διὰ τῆς κα­τὰ μέ­ρος ἱστο­ρίας μετ­ρίως συ­νόψεσ­θαι τὰ ὅλα πα­ραπ­λή­σιόν τι πάσ­χειν, ὡς ἂν εἴ τι­νες ἐμψύ­χου καὶ κα­λοῦ σώ­μα­τος γε­γονό­τος διερ­ριμ­μέ­να τὰ μέ­ρη θεώμε­νοι νο­μίζοιεν ἱκα­νῶς αὐτόπ­ται γί­νεσ­θαι τῆς ἐνερ­γείας αὐτοῦ τοῦ ζῴου καὶ καλ­λο­νῆς. [8] εἰ γάρ τις αὐτί­κα μά­λα συν­θεὶς καὶ τέ­λειον αὖθις ἀπερ­γα­σάμε­νος τὸ ζῷον τῷ τ᾽ εἴδει καὶ τῇ τῆς ψυ­χῆς εὐπρε­πείᾳ κἄπει­τα πά­λιν ἐπι­δεικ­νύοι τοῖς αὐτοῖς ἐκεί­νοις, τα­χέως ἂν οἶμαι πάν­τας αὐτοὺς ὁμο­λογή­σειν διότι καὶ λίαν πο­λύ τι τῆς ἀλη­θείας ἀπε­λείπον­το πρόσ­θεν καὶ πα­ραπ­λή­σιοι τοῖς ὀνει­ρώτ­του­σιν ἦσαν. [9] ἔν­νοιαν μὲν γὰρ λα­βεῖν ἀπὸ μέ­ρους τῶν ὅλων δυ­νατόν, ἐπι­στή­μην δὲ καὶ γνώ­μην ἀτρε­κῆ σχεῖν ἀδύ­νατον. [10] διὸ παν­τε­λῶς βρα­χύ τι νο­μισ­τέον συμ­βάλ­λεσ­θαι τὴν κα­τὰ μέ­ρος ἱστο­ρίαν πρὸς τὴν τῶν ὅλων ἐμπει­ρίαν καὶ πίσ­τιν. [11] ἐκ μέν­τοι γε τῆς ἁπάν­των πρὸς ἄλ­λη­λα συμπλο­κῆς καὶ πα­ραθέ­σεως, ἔτι δ᾽ ὁμοιότη­τος καὶ διαφο­ρᾶς, μό­νως ἄν τις ἐφί­κοιτο καὶ δυ­νηθείη κα­τοπ­τεύσας ἅμα καὶ τὸ χρή­σι­μον καὶ τὸ τερπνὸν ἐκ τῆς ἱστο­ρίας ἀνα­λαβεῖν.