Ïåðåâîä Í. À. Ïîçäíÿêîâîé. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: W. Weissenborn, H. J. Müller, 1898. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
35. (1) È ñåíàòó òàêîå ìíåíèå ïîêàçàëîñü ñëèøêîì ñóðîâûì, è ïëåáåè â ÿðîñòè óæå áûëî âçÿëèñü çà îðóæèå: âîò óæå, êàê âðàãàì, óãðîæàþò èì ãîëîäîì, ëèøàþò ïèùè è ñðåäñòâ; çàìîðñêîå çåðíî, åäèíñòâåííîå ïðîïèòàíèå, ïà÷å ÷àÿíèÿ ïîñëàííîå ñóäüáîé, âûðûâàþò ó íèõ èçî ðòà, åñëè îíè íå âûäàäóò òðèáóíîâ Ãíåþ Ìàðöèþ ñâÿçàííûìè, åñëè îí íå íàñûòèòñÿ áè÷åâàíèåì ðèìñêèõ ïëåáååâ. Âîò êàêîé îáúÿâèëñÿ äëÿ íèõ íîâûé ïàëà÷ è âåëèò âûáèðàòü: ñìåðòü èëè ðàáñòâî. (2) È íå ìèíîâàòü áû ñ.92 Ìàðöèþ íàïàäåíèÿ ïðè âûõîäå èç êóðèè, åñëè áû, ïî ñ÷àñòüþ, íå ïðèçâàëè åãî òðèáóíû ê ñóäó84. Òîãäà ðàçäðàæåíèå ñòèõëî, êàæäûé âèäåë ñåáÿ ñóäüåé íåäðóãó è ãîñïîäèíîì åãî æèçíè è ñìåðòè. (3) Ïîíà÷àëó Ìàðöèé ñâûñîêà âûñëóøèâàë óãðîçû òðèáóíîâ: èì äàíî ïðàâî çàùèùàòü, à íå íàêàçûâàòü, îíè òðèáóíû äëÿ ïëåáååâ, à íå äëÿ ñåíàòîðîâ! Íî òàêîå íåãîäîâàíèå ïîäíÿëîñü ñðåäè ïëåáååâ, ÷òî ïàòðèöèè ñìîãëè îòêóïèòüñÿ ëèøü öåíîé âûäà÷è îäíîãî. (4) Òåì íå ìåíåå îíè ñîïðîòèâëÿëèñü çëîáå ïðîòèâíèêîâ è ïîîäèíî÷êå, êòî êàê ìîã, è âñåì ñîñëîâèåì. Ïðåæäå âñåãî èñïûòàëè ñëåäóþùóþ ìåðó: íåëüçÿ ëè, ðàçîñëàâ ñâîèõ êëèåíòîâ85, óãðîçàìè îòâðàòèòü ëþäåé ïîðîçíü îò ñõîäîê è ñîâåùàíèé. (5) Çàòåì ñòàëè äåéñòâîâàòü ñîîáùà — ìîæíî áûëî ïîäóìàòü, âñå ñåíàòîðû ïîä ñóäîì, — óìîëÿÿ ïëåáååâ óñòóïèòü èì îäíîãî òîëüêî ãðàæäàíèíà, îäíîãî ñåíàòîðà, — åñëè íå õîòÿò îíè îòïóñòèòü åãî íåâèíîâíûì, ïóñòü ïðîñòÿò åãî êàê âèíîâàòîãî. (6)  äåíü ðàçáèðàòåëüñòâà Ìàðöèé â ñóä íå ÿâèëñÿ — îò ýòîãî ðàçäðàæåíèå ïðîòèâ íåãî óñèëèëîñü. Îí áûë îñóæäåí çàî÷íî è îòïðàâèëñÿ â èçãíàíèå ê âîëüñêàì, óãðîæàÿ îòå÷åñòâó è âûíàøèâàÿ âðàæäåáíûå óìûñëû. ßâèâøèñü ê âîëüñêàì, îí áûë ïðèíÿò ðàäóøíî, è ñ êàæäûì äíåì îíè äåëàëèñü òåì áëàãîñêëîííåé ê íåìó, ÷åì ñèëüíåé âîçãîðàëñÿ îí íåíàâèñòüþ ê ñâîèì, ÷åì ÷àùå ñëûøàëèñü îò íåãî òî æàëîáû, òî óãðîçû. (7) Ãîñòåïðèèìñòâî åìó îêàçàë Àòòèé Òóëëèé. Çíàòíåéøèé ÷åëîâåê ñðåäè âîëüñêîâ, îí âñåãäà áûë âðàæäåáåí ðèìëÿíàì. È âîò, ïîáóæäàåìûå — îäèí — äàâíåé íåíàâèñòüþ, äðóãîé — íåäàâíåé ÿðîñòüþ, çàìûøëÿþò îíè ïðîòèâ ðèìëÿí âîéíó. (8) Íî îíè çíàëè, êàê íåëåãêî ïîäòîëêíóòü ê âîéíå ñâîé íàðîä, ñòîëüêî ðàç íåóäà÷íî áðàâøèéñÿ çà îðóæèå: ïîòåðè, ïîíåñåííûå ìîëîäåæüþ â ÷àñòûõ âîéíàõ, îò ïîñëåäîâàâøåãî çà íèìè ìîðà, ñëîìèëè áîåâîé äóõ; ñëåäîâàëî äåéñòâîâàòü èñêóñíî, è, òàê êàê ñòàðàÿ íåíàâèñòü óæå îñòûëà, íóæåí áûë íîâûé ïîâîä, ÷òîáû âîñïëàìåíèòü ãíåâîì äóøè. |
35. et senatui nimis atrox visa sententia est, et plebem ira prope armavit: fame se iam sicut hostes peti, cibo victuque fraudari; peregrinum frumentum, quae sola alimenta ex insperato fortuna dederit, ab ore rapi, nisi Cn. Marcio vincti dedantur tribuni, nisi de tergo plebis Romanae satisfiat. eum sibi carnificem novum exortum, qui aut mori aut servire iubeat. [2] in exeuntem e curia impetus factus esset, ni peropportune tribuni diem dixissent. ibi ira est suppressa: se iudicem quisque, se dominum vitae necisque inimici factum videbat. [3] contemptim primo Marcius audiebat minas tribunicias: auxilii, non poenae ius datum illi potestati, plebisque non patrum tribunos esse. sed adeo infensa erat coorta plebs, ut unius poena defungendum esset patribus. [4] restiterunt tamen adversae invidiae usique sunt qua suis quisque, qua totius ordinis viribus. ac primo temptata res est, si dispositis clientibus absterrendo singulos a coitionibus conciliisque disicere rem possent. [5] universi deinde processere — quidquid erat patrum, reos diceres — precibus plebem exposcentes, unum sibi civem, unum senatorem, si innocentem absolvere nollent, pro nocente donarent. [6] ipse cum die dicta non adesset, perseveratum in ira est. damnatus absens in Volscos exulatum abiit minitans patriae hostilesque iam tum spiritus gerens. Venientem Volsci benigne excepere benigniusque in dies colebant, quo maior ira in suos eminebat, crebraeque nunc querellae, nunc minae percipiebantur. hospitio utebatur Atti Tulli. [7] longe is tum princeps Volsci nominis erat Romanisque semper infestus. ita cum alterum vetus odium, alterum ira recens stimularet, consilia conferunt de Romano bello. [8] haud facile credebant plebem suam inpelli posse, ut totiens infeliciter temptata arma caperent: multis saepe bellis, pestilentia postremo amissa iuventute fractos spiritus esse; arte agendum in exoleto iam vetustate odio, ut recenti aliqua ira exacerbarentur animi. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß