Ïåðåâîä Í. À. Ïîçäíÿêîâîé. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: W. Weissenborn, H. J. Müller, 1898. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
50. (1) È âíîâü íà÷àëèñü ñòîëêíîâåíèÿ âåéÿí ñ Ôàáèÿìè — áåç ïîäãîòîâêè, êàêîé òðåáîâàëà áû íàñòîÿùàÿ âîéíà; è âñå æå äåëî íå îãðàíè÷èâàëîñü ðàçîðåíèåì ïîëåé è âíåçàïíûìè íàïàäåíèÿìè íà ðàçîðèòåëåé; íåñêîëüêî ðàç ñðàæàëèñü è ïîä çíàìåíàìè â îòêðûòîì áîþ. (2) È ÷àñòî îäèí òîëüêî ðèìñêèé ðîä îäåðæèâàë ïîáåäó íàä ñèëüíåéøèì ïî òåì âðåìåíàì ýòðóññêèì ãîðîäîì. (3) Âåéÿíå ñíà÷àëà îãîð÷èëèñü è íåãîäîâàëè; íî ïîòîì, ðàññóäèâ ïî îáñòîÿòåëüñòâàì, çàäóìàëè çàìàíèòü íåóñòðàøèìîãî âðàãà â ëîâóøêó è äàæå ðàäîâàëèñü òîìó, ÷òî îò óñïåõîâ äåðçîñòü Ôàáèåâ âñå ðîñëà. (4) Íå îäíàæäû, êîãäà âûõîäèëè Ôàáèè íà äîáû÷ó, íàâñòðå÷ó èì, êàê áû ñëó÷àéíî, âûïóñêàëè ñêîò, ñåëÿíå ðàçáåãàëèñü, îñòàâëÿÿ ñâîè ïîëÿ, à âîîðóæåííûå îòðÿäû, âûñëàííûå äëÿ îòïîðà, îáðàùàëèñü â áåãñòâî, ÷àùå â ïðèòâîðíîì, ÷åì â äåéñòâèòåëüíîì ñòðàõå. (5) À Ôàáèè óæå íàñòîëüêî ïðåçèðàëè âðàãà, ÷òî ïîâåðèëè, áóäòî îí íèãäå è íèêîãäà íå ñìîæåò èõ ïîáåäèòü. Ýòà ñàìîíàäåÿííîñòü è äîâåëà èõ äî òîãî, ÷òî, óâèäåâ ñ Êðåìåðû ñòàäî, ïàñóùååñÿ äàëåêî â ïîëå, îíè ê íåìó ðèíóëèñü, õîòÿ êîå-ãäå è ìîæíî áûëî ðàçãëÿäåòü âîîðóæåííûõ âðàãîâ. (6) È, êîãäà Ôàáèè, íè÷åãî íå çàìå÷àÿ, ñòðåìèòåëüíî ïðîíåñëèñü ìèìî ðàññòàâëåííûõ âîêðóã äîðîãè çàñàä è, ðàññûïàâøèñü ïî ïîëþ, ñòàëè ëîâèòü ðàçáåæàâøèéñÿ â ïåðåïîëîõå ñêîò, âäðóã ïåðåä íèìè èç çàñàä ïîÿâèëèñü âðàãè. (7) Ñî âñåõ ñòîðîí ñïåðâà ïîäíÿëñÿ ïóãàþùèé êðèê, çàòåì ïîëåòåëè äðîòèêè; ñõîäÿñü îòîâñþäó, ýòðóñêè îêðóæàëè Ôàáèåâ óæå ïëîòíîé òîëïîé âîîðóæåííûõ, è, ÷åì ñèëüíåé áûë íàïîð âðàãîâ, òåì ìåíüøå îñòàâàëîñü ìåñòà äëÿ êîëüöåâîé îáîðîíû (8) è äåëàëîñü âñå çàìåòíåé, êàê ìàëî÷èñëåííû Ôàáèè è êàê ìíîãî ýòðóñêîâ, òåñíèâøèõ èõ âñå óìíîæàþùèìèñÿ ðÿäàìè. (9) Òîãäà, ïåðåñòàâ îòáèâàòüñÿ ïî âñåìó êðóãó, îáðàòèëèñü îíè â îäíó ñòîðîíó. Äåéñòâóÿ è îðóæèåì, è ñîáñòâåííûì òåëîì, îíè, ïîñòðîèâøèñü êëèíîì, ïðîáèâàþò ñåáå äîðîãó. (10) ñ.106 Ïóòü èõ ïðèâåë íà âûñîêèé ïîëîãèé õîëì. Çäåñü îíè ñíà÷àëà îñòàíîâèëèñü; à çàòåì, êîãäà âûãîäíîå ìåñòîïîëîæåíèå ïîçâîëèëî èì ïåðåâåñòè äóõ è ïðèîáîäðèòüñÿ, äàæå îòáèëè ïîäíèìàâøèõñÿ ê íèì âðàãîâ.  ñòîëü óäîáíîì ìåñòå ìàëûé îòðÿä ñòàë áûëî ïîáåæäàòü, íî ïîñëàííûå â îáõîä âåéÿíå âûøëè íà âåðøèíó õîëìà. Ïðåâîñõîäñòâî îïÿòü áûëî ó âðàãîâ. (11) Ôàáèè áûëè âñå äî îäíîãî ïåðåáèòû, à èõ óêðåïëåíèå âçÿòî. Âñå ñõîäÿòñÿ íà òîì, ÷òî ïîãèáëî òðèñòà øåñòü ÷åëîâåê è â æèâûõ îñòàëñÿ òîëüêî îäèí ïî÷òè âçðîñëûé îòïðûñê Ôàáèåâà ðîäà108, ÷òîáû âïîñëåäñòâèè â îáñòîÿòåëüñòâàõ òðóäíûõ äëÿ ðèìñêîãî íàðîäà ïðèíîñèòü åìó âåëè÷àéøóþ ïîëüçó. |
50. rursus cum Fabiis erat Veienti populo sine ullo maioris belli apparatu certamen, nec erant incursiones modo in agros aut subiti impetus in incursantes, sed aliquotiens aequo campo conlatisque signis certatum, gensque una populi Romani saepe ex opulentissima, [2] ut tum res erant, Etrusca civitate victoriam tulit. [3] id primo acerbum indignumque Veientibus est visum; inde consilium ex re natum insidiis ferocem hostem captandi; gaudere etiam multo successu Fabiis audaciam crescere. [4] itaque et pecora praedantibus aliquotiens, velut casu incidissent, obviam acta, et agrestium fuga vasti relicti agri, et subsidia armatorum ad arcendas populationes missa saepius simulato quam vero pavore refugerunt. [5] iamque Fabii adeo contempserant hostem, ut sua invicta arma neque loco neque tempore ullo crederent sustineri posse. haec spes provexit, ut ad conspecta procul a Cremera magno campi intervallo pecora, quamquam rara hostium apparebant arma, decurrerent. [6] et cum inprovidi effuso cursu insidias circa ipsum iter locatas superassent palatique passim vaga, ut fit pavore iniecto, raperent pecora, subito ex insidiis consurgitur, et adversi et undique hostes erant. [7] primo clamor circumlatus exterruit, dein tela ab omni parte accidebant; coeuntibusque Etruscis iam continenti agmine armatorum saepti, quo magis se hostis inferebat, cogebantur breviore spatio et ipsi orbem colligere, quae res [8] et paucitatem eorum insignem et multitudinem Etruscorum multiplicatis in arto ordinibus faciebat. tum omissa pugna, [9] quam in omnes partes parem intenderant, in unum locum se omnes inclinant. eo nisi corporibus armisque rupere cuneo viam. [10] duxit via in editum leniter collem. inde primo restitere; mox, ut respirandi superior locus spatium dedit recipiendique a pavore tanto animum, pepulere etiam subeuntes; vincebatque auxilio loci paucitas, ni iugo circummissus Veiens in verticem collis evasisset. [11] ita superior rursus hostis factus. Fabii caesi ad unum omnes praesidiumque expugnatum. trecentos sex perisse satis convenit, unum prope puberem aetate relictum, stirpem genti Fabiae dubiisque rebus populi Romani saepe domi bellique vel maximum futurum auxilium. |