Ïåðåâîä Í. À. Ïîçäíÿêîâîé. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: W. Weissenborn, H. J. Müller, 1898. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
54. (1) Çàòåì áûëè êîíñóëû Ëóöèé Ôóðèé è Ãàé Ìàíëèé [474 ã.]. Ìàíëèþ ïî æðåáèþ äîñòàëèñü Âåéè. Âîéíû çäåñü, îäíàêî, íå áûëî; ïî ïðîñüáå âåéÿí çàêëþ÷åíî áûëî ñîðîêàëåòíåå ïåðåìèðèå112; èõ îáÿçàëè ïîñòàâëÿòü çåðíî è ïëàòèòü äàíü. (2) Ñ óñòàíîâëåíèåì ìèðà íåçàìåäëèòåëüíî âîçîáíîâèëèñü âíóòðåííèå ðàçäîðû. Òðèáóíû ïðåäëîæèëè çåìåëüíûé çàêîí, è âîçáóæäåííûé ýòèì ïðîñòîé íàðîä áóøåâàë. Êîíñóëû, íå óñòðàøåííûå íè îñóæäåíèåì Ìåíåíèÿ, íè îïàñíîñòüþ äëÿ Ñåðâèëèÿ, âñåìè ñèëàìè ñîïðîòèâëÿëèñü. Ïî ñëîæåíèè èìè ïîëíîìî÷èé íàðîäíûé òðèáóí Ãíåé Ãåíóöèé òóò æå ïîòðåáîâàë èõ ê ñóäó. (3) Ëóöèé Ýìèëèé è Îïèòåð Âåðãèíèé âñòóïèëè â êîíñóëüñòâî [473 ã.]; âïðî÷åì, â íåêîòîðûõ ëåòîïèñÿõ âìåñòî Âåðãèíèÿ êîíñóëîì çíà÷èòñÿ Âîïèñê Þëèé.  ýòîì ãîäó, íà ÷üå êîíñóëüñòâî îí áû íè ïðèõîäèëñÿ, Ôóðèé è Ìàíëèé, ïðèâëå÷åííûå ê îòâåòó ïåðåä íàðîäîì, â ñêîðáíûõ îäåæäàõ îáõîäÿò íå ñòîëüêî ïëåáååâ, ñêîëüêî ìëàäøèõ ñåíàòîðîâ. (4) Óáåæäàþò, ïðåäóïðåæäàþò, ïðåäîñòåðåãàþò îò äîëæíîñòåé, îò ó÷àñòèÿ â äåëàõ ãîñóäàðñòâà; ãîâîðÿò èì, ÷òî êîíñóëüñêèå ôàñêè, îêàéìëåííóþ òîãó, êóðóëüíîå êðåñëî ñëåäóåò ïî÷èòàòü ðàçâå çà ïîãðåáàëüíîå âåëèêîëåïèå, âåäü óêðàøåííûå ýòèìè çíàêàìè, êàê æåðòâåííîå æèâîòíîå ëåíòàìè, êîíñóëû îáðå÷åíû íà çàêëàíèå. (5) À åñëè äëÿ íèõ âñå æå òàê ïðåëüñòèòåëüíî êîíñóëüñòâî, òî ïóñòü ïîéìóò, ÷òî îíî òåïåðü â ïëåíó è ïîä ãíåòîì òðèáóíñêîé âëàñòè; êîíñóë, áóäòî ïðèñëóæíèê òðèáóíà, âñå äîëæåí äåëàòü ïî åãî óêàçêå è ïðèêàçàíèþ; (6) åñëè îí òîëüêî íàïîìíèò î ñåáå, åñëè óâàæèò ñåíàòîðîâ, åñëè ïîäóìàåò, áóäòî â ãîñóäàðñòâå åñòü åùå ÷òî-íèáóäü, êðîìå ïëåáååâ, òî ïóñòü ïåðåä âçîðîì åãî áóäåò èçãíàíèå Ãíåÿ Ìàðöèÿ, îñóæäåíüå è ñìåðòü Ìåíåíèÿ. (7) Âîçáóæäåííûå òàêèìè ðå÷àìè, ñåíàòîðû ñòàëè òîãäà ñîâåùàòüñÿ íå â êóðèè, à ÷àñòíûì îáðàçîì, íå äîâîäÿ äåëà äî ñâåäåíèÿ ñëèøêîì ìíîãèõ. È ïîñêîëüêó ðåøåíî áûëî ïðàâäîé èëè íåïðàâäîé, íî âûðâàòü îáâèíÿåìûõ èç-ïîä ñóäà, òî ñàìîå êðàéíåå ìíåíèå èìåëî íàèáîëüøèé óñïåõ; íàøåëñÿ è èñïîëíèòåëü îò÷àÿííîãî çàìûñëà. (8) Èòàê, â äåíü ñóäà ñîøåäøèåñÿ ïëåáåè ñòîÿëè íà ôîðóìå â îæèäàíèè, ñ.109 ñíà÷àëà îíè óäèâëÿëèñü, ïî÷åìó íå ÿâëÿåòñÿ òðèáóí; (9) çàòåì, êîãäà çàäåðæêà åãî ñòàëà óæå ïîäîçðèòåëüíîé, ñî÷ëè, ÷òî çàïóãàí îí çíàòüþ, ñòàëè ñåòîâàòü, ÷òî áðîøåíî è ïðåäàíî íàðîäíîå äåëî. Íàêîíåö èç äîìà òðèáóíà ïðèõîäèò èçâåñòèå, ÷òî îí íàéäåí ó ñåáÿ ìåðòâûì113. Êîãäà ýòà âåñòü îáîøëà ñîáðàâøèõñÿ, îíè âñå ðàçáåæàëèñü êòî êóäà, êàê âîéñêî ðàññåèâàåòñÿ, ïîòåðÿâ âîæäÿ. Ñèëüíåéøèé ñòðàõ íàïàë íà òðèáóíîâ: ãèáåëü òîâàðèùà ïîêàçàëà èì, ÷òî íèêàêèå çàêîíû î ñâÿùåííîé íåïðèêîñíîâåííîñòè èì íå çàùèòà. (10) À ñåíàòîðû íå ñòàðàëèñü ñäåðæèâàòü ðàäîñòü; è íàñòîëüêî íèêòî íå òÿãîòèëñÿ âèíîé, ÷òî äàæå íåïðè÷àñòíûå æåëàëè êàçàòüñÿ ñîó÷àñòíèêàìè è îòêðûòî øëè ðàçãîâîðû î òîì, ÷òî òðèáóíñêàÿ âëàñòü äîëæíà áûòü óêðîùàåìà êàðîé. |
54. L. Furius inde et C. Manlius consules. Manlio Veientes provincia evenit. non tamen bellatum; indutiae in annos quadraginta petentibus datae frumento stipendioque imperato. [2] paci externae confestim continuatur discordia domi. agrariae legis tribuniciis stimulis plebs furebat. consules, nihil Meneni damnatione, nihil periculo deterriti Servilii, summa vi resistunt. abeuntes magistrat Cn. Genucius tribunus plebis arripuit. L. Aemilius et Opiter Verginius consulatum ineunt; [3] Vopiscum Iulium pro Verginio in quibusdam annalibus consulem invenio. hoc anno — quoscumque consules habuit — rei ad populum Furius et Manlius circumeunt sordidati non plebem magis quam iuniores patrum. suadent, [4] monent, honoribus et administratione rei publicae abstineant; consulares vero fasces, praetextam curulemque sellam nihil aliud quam pompam funeris putent; [5] claris insignibus velut infulis velatos ad mortem destinari. quod si consulatus tanta dulcedo sit, iam nunc ita in animum inducant, consulatum captum et oppressum ab tribunicia potestate esse; [6] consuli, velut apparitori tribunicio, omnia ad nutum imperiumque tribuni agenda esse; si se commoverit, si respexerit patres, si aliud quam plebem esse in re publica crediderit, exilium Cn. Marci, Meneni damnationem et mortem sibi proponat ante oculos. [7] his accensi vocibus patres consilia inde non publica, sed in privato seductaque a plurium conscientia habuere. ubi cum id modo constaret, iure an iniuria eripiendos esse reos, atrocissima quaeque maxime placebat sententia, nec auctor quamvis audaci facinori de erat. [8] igitur iudicii die, cum plebs in foro erecta expectatione staret, mirari primo, quod non descenderet tribunus; dein, cum iam mora suspectior fieret, deterritum a primoribus credere et desertam ac proditam causam publicam queri; [9] tandem, qui obversati vestibulo tribuni fuerant, nuntiant domi mortuum esse inventum. quod ubi in totam contionem pertulit rumor, sicut acies funditur duce occiso, ita dilapsi passim ali alio. praecipuus pavor tribunos invaserat, quam nihil auxilii sacratae leges haberent, morte collegae monitos. nec patres satis moderate ferre laetitiam; [10] adeoque neminem noxiae paenitebat, ut etiam insontes fecisse videri vellent, palamque ferretur malo domandam tribuniciam potestatem. |