Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà IV, ãë. 10

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9

10. (1) Ïðåä­âî­äè­òåëü âîëü­ñêîâ, êîòî­ðûé íå çàãîòî­âèë äëÿ ñâî­èõ âîè­íîâ ïðî­âè­àí­òà, à ïðå­äî­ñòà­âèë èì ñàìèì äîáû­âàòü åãî êàæ­äî­äíåâ­íûì ãðà­áå­æîì ó ìåñò­íûõ æèòå­ëåé, óâèäåâ, ÷òî âàë ðàçîì ëèøèë åãî âñÿ­êîé âîç­ìîæ­íî­ñòè ïðåä­ïðè­íÿòü ÷òî-ëèáî, ïðè­çâàë êîí­ñó­ëà è ñêà­çàë, ÷òî åñëè ðèì­ëÿíå ïðè­øëè äëÿ ñíÿ­òèÿ îñà­äû, òî îí óâåäåò îòñþäà âîëü­ñêîâ. (2) Êîí­ñóë îòâå­òèë, ÷òî ïîáåæ­äåí­íûì ïîäî­áà­åò ïðè­íè­ìàòü óñëî­âèÿ, à íå âûäâè­ãàòü èõ è ÷òî, ðàç âîëü­ñêè òàê ëåã­êî ðåøè­ëèñü íàïàñòü íà ñîþç­íè­êîâ ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà, óéòè èì îòñþäà òàê æå ïðî­ñòî íå óäàñò­ñÿ. (3) Îí âåëèò âûäàòü ïîë­êî­âî­ä­öà, ñëî­æèòü îðó­æèå è, ïðè­çíàâ ïîðà­æå­íèå, ïîâè­íî­âàòü­ñÿ ïîáåäè­òå­ëþ; à èíà­÷å — îñòà­íóò­ñÿ îíè èëè îòñòó­ïÿò — îí, êàê íåïðè­ìè­ðè­ìûé èõ âðàã, ïðåä­ïî­÷òåò èçâå­ñòèòü Ðèì î ðàç­ãðî­ìå âîëü­ñêîâ, ÷åì î íåïðî÷­íîì ìèðå ñ íèìè. (4) Âîëü­ñêè ïèòà­ëè, ïðàâ­äà, ñëà­áóþ íàäåæ­äó íà ñèëó îðó­æèÿ, âåäü íè÷å­ãî ñ.187 äðó­ãî­ãî èì íå îñòà­âà­ëîñü, íî, ê ïðî­÷èì íàïà­ñòÿì, äëÿ ñðà­æå­íèÿ îíè âûáðà­ëè íåóäà÷­íîå ìåñòî, îñî­áî íåóäîá­íîå äëÿ áåã­ñòâà. (5) Êîãäà æå ïîâñþäó íà÷à­ëàñü ðåç­íÿ, âîëü­ñêè îò áîðü­áû ïåðå­øëè ê ìîëü­áàì, ÷òîáû èì, âûäàâ ïîë­êî­âî­ä­öà è ñëî­æà îðó­æèå, ñíÿâ äîñïå­õè, ïðîé­òè ïîä ÿðìîì è óáðàòü­ñÿ âîñâî­ÿ­ñè, íåñÿ áðå­ìÿ ïîçîð­íî­ãî ïîðà­æå­íèÿ. Íî âî âðå­ìÿ ïðè­âà­ëà âîç­ëå ãîðî­äà Òóñêó­ëà èì, áåç­îðóæ­íûì, ïðè­øëîñü èñïû­òàòü ñòà­ðèí­íóþ íåíà­âèñòü òóñêó­ëàí­öåâ è ïîíå­ñòè íàêà­çà­íèå, îò êîòî­ðî­ãî åäâà ñïàñ­ëèñü òå, êòî ïîòîì ñìîã ñîîá­ùèòü î ðàç­ãðî­ìå.

(6) Ðèì­ñêèé æå ïîë­êî­âî­äåö â Àðäåå, îòðó­áèâ ãîëî­âû ïîä­ñòðå­êà­òå­ëÿì ñìó­òû è îòî­áðàâ èõ èìó­ùå­ñòâî â êàç­íó àðäå­ÿí, ïðè­âåë â ïîðÿäîê äåëà, ðàñ­ñòðî­åí­íûå ìÿòå­æîì; àðäå­ÿíå ñ÷è­òà­ëè, ÷òî ýòèì áëà­ãî­äå­ÿ­íè­åì ðèì­ñêèé íàðîä çàãëà­äèë âèíó çà íåñïðà­âåä­ëè­âûé ïðè­ãî­âîð33; à ðèì­ñêî­ìó ñåíà­òó êàçà­ëîñü, ÷òî íóæ­íî åùå ÷òî-òî äëÿ òîãî, ÷òîáû èçãëà­äèòü âîñ­ïî­ìè­íà­íèÿ îá àë÷­íî­ñòè ðèì­ëÿí. (7) Êîí­ñóë âåð­íóë­ñÿ â Ãîðîä ñ òðè­óì­ôîì, âåäÿ ïåðåä êîëåñ­íè­öåé âîæäÿ âîëü­ñêîâ Êëó­è­ëèÿ è âûñòà­âèâ çàõâà­÷åí­íûå â áîþ äîñïå­õè, ðàñ­ñòàâ­øèñü ñ êîòî­ðû­ìè âðà­æå­ñêîå âîé­ñêî ïðî­øëî ïîä ÿðìîì.

(8) Êîí­ñóë Êâèíê­öèé íà ãðàæ­äàí­ñêîì ïîïðè­ùå ñðàâ­íÿë­ñÿ ñëà­âîþ, ÷òî áûâà­åò íåëåã­êî, ñ ñâî­èì êîë­ëå­ãîé, êîòî­ðûé âåë âîé­íó.  çàáî­òå î ìèðå è ñïî­êîé­ñò­âèè â ãîñóäàð­ñòâå îí òàê óðàâ­íî­âå­ñèë ïðà­âà íèç­øèõ è âûñ­øèõ, ÷òî ïàò­ðè­öèè ñî÷ëè åãî ñòðî­ãèì, à ïëå­áåè äîñòà­òî÷­íî êðîò­êèì êîí­ñó­ëîì. (9) È òðè­áó­íàì îí ïðî­òè­âî­ñòî­ÿë áîëü­øå âëè­ÿ­íè­åì, ÷åì âñòó­ïàÿ ñ íèìè â ñòîëê­íî­âå­íèÿ. Ïÿòü êîí­ñóëü­ñêèõ ñðî­êîâ, ïðî­íèê­íó­òûå îäíîþ çàáîòîé, äà è âñÿ æèçíü, ïðî­æè­òàÿ êàê ïîäî­áà­åò êîí­ñó­ëó, âíó­øà­ëè ãëó­áî­êîå ïî÷òå­íèå ñêî­ðåå ê íåìó ñàìî­ìó, ÷åì ê åãî äîëæ­íî­ñòè. Âîò ïî÷å­ìó ïðè ýòèõ êîí­ñó­ëàõ î âîåí­íûõ òðè­áó­íàõ âîâñå è íå âñïî­ìè­íà­ëè.

10. Volscus im­pe­ra­tor, qui ad eam diem non com­mea­tu prae­pa­ra­to sed ex po­pu­la­tio­ne ag­ro­rum rap­to in diem fru­men­to aluis­set mi­li­tem, postquam saep­tus val­lo re­pen­te inops om­nium re­rum erat, ad con­lo­qui­um con­su­le evo­ca­to, si sol­ven­dae ob­si­dio­nis cau­sa ve­ne­rit Ro­ma­nus, ab­duc­tu­rum se in­de Volscos ait. [2] ad­ver­sus ea con­sul vic­tis con­di­cio­nes ac­ci­pien­das es­se, non fe­ren­das res­pon­dit, ne­que ut ve­ne­rint ad op­pug­nan­dos so­cios po­pu­li Ro­ma­ni suo ar­bit­rio, ita abi­tu­ros Volscos es­se. [3] de­di im­pe­ra­to­rem, ar­ma po­ni iubet, et fa­ten­tes vic­tos se es­se im­pe­rio pa­re­re; ali­ter tam abeun­ti­bus quam ma­nen­ti­bus se hos­tem in­fen­sum vic­to­riam po­tius ex Volscis quam pa­cem in­fi­dam Ro­mam re­la­tu­rum. [4] Volsci exi­guam spem in ar­mis alia un­di­que absci­sa cum temptas­sent, prae­ter ce­te­ra ad­ver­sa lo­co quo­que ini­quo ad pug­nam congres­si, ini­quiore ad fu­gam, cum ab om­ni par­te cae­de­ren­tur, ad pre­ces a cer­ta­mi­ne ver­si, de­di­to im­pe­ra­to­re tra­di­tis­que ar­mis sub iugum mis­si cum sin­gu­lis ves­ti­men­tis ig­no­mi­niae cla­dis­que ple­ni di­mit­tun­tur; [5] et cum haud pro­cul ur­be Tus­cu­lo con­se­dis­sent, ve­te­re Tus­cu­la­no­rum odio iner­mes oppres­si de­de­runt poe­nas vix nun­tiis cae­dis re­lic­tis. [6] Ro­ma­nus Ar­deae tur­ba­tas se­di­tio­ne res prin­ci­pi­bus eius mo­tus se­cu­ri per­cus­sis bo­nis­que eorum in pub­li­cum Ar­dea­tium re­dac­tis com­po­suit; demptam­que iniu­riam iudi­cii tan­to be­ne­fi­cio po­pu­li Ro­ma­ni Ar­dea­tes cre­de­bant; se­na­tui su­pe­res­se ali­quid ad de­len­dum pub­li­cae ava­ri­tiae mo­nu­men­tum vi­de­ba­tur. [7] con­sul tri­um­phans in ur­bem re­dit Clui­lio du­ce Volsco­rum an­te cur­rum duc­to prae­la­tis­que spo­liis qui­bus dear­ma­tum exer­ci­tum hos­tium sub iugum mi­se­rat.

[8] aequa­vit, quod haud fa­ci­le est, Quincti­us con­sul to­ga­tus ar­ma­ti glo­riam col­le­gae, quia con­cor­diae pa­cis­que do­mes­ti­cae cu­ram iura in­fi­mis sum­mis­que mo­de­ran­do ita te­nuit ut eum et pat­res se­ve­rum con­su­lem et plebs sa­tis co­mem cre­di­de­rint. [9] et ad­ver­sus tri­bu­nos auc­to­ri­ta­te plu­ra quam cer­ta­mi­ne te­nuit; quin­que con­su­la­tus eodem te­no­re ges­ti vi­ta­que om­nis con­su­la­ri­ter ac­ta ve­ren­dum pae­ne ip­sum ma­gis quam ho­no­rem fa­cie­bant. eo tri­bu­no­rum mi­li­ta­rium nul­la men­tio his con­su­li­bus fuit.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 33Ñì.: III, 71—72; IV, 1, 4; IV, 11.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000411 1364000412 1364000413