Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
13. (1) Òîãäà Ñïóðèé Ìåëèé èç ñîñëîâèÿ âñàäíèêîâ — ïî òåì âðåìåíàì áîãà÷ — ïîêàçàë õóäøèé ïðèìåð òîãî, êàê ñ äóðíûìè íàìåðåíèÿìè áðàòüñÿ çà äîáðîå äåëî37. (2) Íà ñâîè äåíüãè ñêóïèâ ÷åðåç ãîñòåïðèèìöåâ38 è êëèåíòîâ õëåá èç Ýòðóðèè — ÷òî óæå ñàìî ïî ñåáå áûëî ïîìåõîé îáùåñòâåííîìó ñíàáæåíèþ, — îí óñòðîèë ðàçäà÷è, ÷òîáû äàðàìè ïðèâëå÷ü ê ñåáå ïëåáååâ. (3) Âñþäó, ãäå îí íè ïîÿâëÿëñÿ, îí ñ ãîðäûì âèäîì, íåïðèëè÷íûì ÷àñòíîìó ÷åëîâåêó, õîäèë â îêðóæåíèè áëàãîäàðíîé è èñïîëíåííîé íàäåæä òîëïû ïëåáååâ, îáåùàâøåé åìó âåðíîå êîíñóëüñòâî. (4) Íî òàê êàê äóõ ÷åëîâå÷åñêèé íå äîâîëüñòâóåòñÿ òåì, ÷òî äàðóåò åìó ñóäüáà, òî è Ìåëèé âîçíåññÿ â ìå÷òàõ ñëèøêîì âûñîêî. Êîëü ñêîðî åìó è êîíñóëüñòâî ïðèøëîñü áû çàõâàòûâàòü âîïðåêè âîëå îòöîâ, îí çàìàõíóëñÿ íà öàðñêóþ âëàñòü — åäèíñòâåííîå, ÷òî ñòîèëî òàêèõ çàòðàò è âîçíàãðàæäàëî çà áîðüáó â áóäóùåì. (5) Ïðèáëèæàëèñü âûáîðû êîíñóëîâ, è, ïîñêîëüêó ïëàí äåéñòâèé åùå íå ñîñòàâèëñÿ è íå âïîëíå ñîçðåë, ýòî îáñòîÿòåëüñòâî è ïîãóáèëî äåëî. (6) Êîíñóëîì â øåñòîé ðàç ñòàíîâèòñÿ Òèò Êâèíêöèé Êàïèòîëèí — ÷åëîâåê íàèìåíåå óäîáíûé äëÿ òîãî, êòî çàìûñëèë ïåðåâîðîò, ñ íèì áûë èçáðàí Àãðèïïà Ìåíåíèé ïî ïðîçâèùó Ëàíàò [439 ã.]. (7) À Ëóöèé Ìèíóöèé áûë òî ëè âíîâü èçáðàí, òî ëè óæå ðàíüøå ïîñòàâëåí ðàñïîðÿäèòåëåì ïðîäîâîëüñòâåííîãî ñíàáæåíèÿ íà íåîïðåäåëåííûé ñðîê, ïîêà òîãî òðåáóåò äåëî; íè÷åãî íå èçâåñòíî, ðàçâå òî, ÷òî â ïîëîòíÿíûõ êíèãàõ óïîìèíàåòñÿ ñðåäè äîëæíîñòíûõ ëèö îáîèõ ãîäîâ è èìÿ ðàñïîðÿäèòåëÿ. (8) Ýòîò Ìèíóöèé, îò ãîñóäàðñòâà ïðèíÿâøèé íà ñåáÿ òó æå çàáîòó, çà êîòîðóþ ÷àñòíûì îáðàçîì âçÿëñÿ Ìåëèé, ïðåäñòàâèë â ñåíàò äîñòîâåðíûå (âåäü ó îáîèõ äî́ìà òîëêëèñü îäíè è òå æå ëþäè) ñâåäåíèÿ î òîì, ÷òî â äîìå Ìåëèÿ èìååòñÿ ñêëàä îðóæèÿ è áûâàþò ñõîäêè è ñàì îí íàâåðíÿêà çàìûñëèë ñòàòü öàðåì. (9) Âðåìÿ ñîâåðøèòü çàäóìàííîå åùå íå íàñòàëî, íî âñå óæå óëàæåíî: òðèáóíû ïîäêóïëåíû è ãîòîâû ïðåäàòü ñâîáîäó, à ñðåäè âîæäåé òîëïû óæå ðàñïðåäåëåíû îáÿçàííîñòè. Ñ äîíîñîì îí ÷óòü áûëî íå îïîçäàë, ïîñêîëüêó õîòåë óäîñòîâåðèòüñÿ âïîëíå, ÷òî ðàñêðûë äåéñòâèòåëüíî âàæíîå äåëî. (10) Êîãäà âñå ýòî áûëî âûñëóøàíî, çíàòíåéøèå ñåíàòîðû â îäèí ãîëîñ ðàçáðàíèëè è ïðîøëîãîäíèõ êîíñóëîâ — çà òî, ÷òî ïðè èõ ïîïóñòèòåëüñòâå ñîñòîÿëèñü ðàçäà÷è è ñõîäêè, è êîíñóëîâ íîâûõ — çà òî, ÷òî òå äîæèäàëèñü, ïîêà ðàñïîðÿäèòåëü ïðîäîâîëüñòâèÿ äîíåñåò ñåíàòó î äåëå, êîòîðîå èìåííî îò êîíñóëà òðåáîâàëî íå òîëüêî ðàññëåäîâàíèÿ, íî è êàðû çà íåãî. (11) Òèò Êâèíêöèé æå âîçðàçèë, ÷òî êîíñóëîâ áðàíÿò ïîíàïðàñíó, âåäü îíè ñâÿçàíû çàêîíîì îá îáæàëîâàíèè, âíåñåííûì äëÿ îñëàáëåíèÿ èõ âëàñòè, è åñëè èì õâàòàåò äóõó ñâåðøèòü âîçìåçäèå, ñîîòâåòñòâóþùåå òÿæåñòè ïðåñòóïëåíèÿ, òî ïîëíîìî÷èé íà ýòî îíè ñ.190 íå èìåþò; òóò íóæåí íå ïðîñòî õðàáðûé ÷åëîâåê, íî ñâîáîäíûé, íå ñâÿçàííûé ïóòàìè çàêîíà. (12) À ïîòîìó îí íàìåðåí íàçíà÷èòü äèêòàòîðîì Ëóöèÿ Êâèíêöèÿ: âîò ÷åëîâåê, äîñòîéíûé ýòîãî çâàíèÿ. Âñåìè îäîáðåííûé, Ëóöèé Êâèíêöèé ïîíà÷àëó îòêàçûâàëñÿ è âñå ñïðàøèâàë, êàê ýòî ïîíÿòü, ÷òî èìåííî åìó, óæå ñòàðèêó, äîâåðåíî ñòîëü îïàñíîå äåëî. (13) Çàòåì, êîãäà îòîâñþäó ðàçäàëèñü ãîëîñà î òîì, ÷òî â ýòîé ñòàð÷åñêîé äóøå íå òîëüêî ðàçóìà, íî è äîáëåñòè õâàòèò íà âñåõ îñòàëüíûõ, êîãäà çàñûïàëè åãî âïîëíå çàñëóæåííûìè ñëàâîñëîâèÿìè, à êîíñóë íå îòñòóïàë, (14) òîãäà è îáðàòèëñÿ Öèíöèííàò ê áåññìåðòíûì áîãàì ñ ìîëüáàìè î òîì, ÷òîáû â ñòîëü òðåâîæíûå âðåìåíà ñòàðîñòü åãî íå ïðèíåñëà ãîñóäàðñòâó ïîçîðà èëè óðîíà; òîãäà êîíñóë îáúÿâëÿåò Ëóöèÿ Êâèíêöèÿ äèêòàòîðîì39. Íàêîíåö, äèêòàòîð íàçíà÷àåò Ñåðâèëèÿ Àãàëó[1] íà÷àëüíèêîì êîííèöû. |
13. tum Sp. Maelius ex equestri ordine, ut illis temporibus praedives, rem utilem pessimo exemplo peiore consilio est adgressus. [2] frumento namque ex Etruria privata pecunia per hospitum clientiumque ministeria coempto, quae, credo, ipsa res ad levandam publica cura annonam impedimento fuerat, largitiones frumenti facere instituit; [3] plebemque hoc munere delenitam, quacumque incederet, conspectus elatusque supra modum hominis privati, secum trahere, haud dubium consulatum favore ac spe despondentem. [4] ipse, ut est humanus animus insatiabilis eo quod fortuna spondet, ad altiora et non concessa tendere, et quoniam consulatus quoque eripiendus invitis patribus esset, de regno agitare: id unum dignum tanto apparatu consiliorum et certamine, quod ingens exsudandum esset, praemium fore. [5] iam comitia consularia instabant; quae res eum necdum compositis maturisve satis consiliis oppressit. [6] consul sextum creatus T. Quinctius Capitolinus, minime opportunus vir novanti res; collega additur ei Agrippa Menenius, cui Lanato erat cognomen; [7] et L. Minucius praefectus annonae seu refectus seu, quoad res posceret, in incertum creatus; nihil enim constat, nisi in libros linteos utroque anno relatum inter magistratus praefecti nomen. [8] hic Minucius eandem publice curationem agens quam Maelius privatim agendam susceperat, cum in utraque domo genus idem hominum versaretur, rem compertam ad senatum defert: [9] tela in domum Maeli conferri, eumque contiones domi habere, ac non dubia regni consilia esse. tempus agendae rei nondum stare: cetera iam convenisse: et tribunos mercede emptos ad prodendam libertatem et partita ducibus multitudinis ministeria esse. serius se paene quam tutum fuerit, ne cuius incerti vanique auctor esset, ea deferre. [10] quae postquam sunt audita, cum undique primores patrum et prioris anni consules increparent quod eas largitiones coetusque plebis in privata domo passi essent fieri, et novos consules quod exspectassent donec a praefecto annonae tanta res ad senatum deferretur, quae consulem non auctorem solum desideraret sed etiam vindicem; [11] tum Quinctius consules immerito increpari ait, qui constricti legibus de provocatione ad dissolvendum imperium latis, nequaquam tantum virium in magistratu ad eam rem pro atrocitate vindicandam quantum animi haberent. opus esse non forti solum viro, sed etiam libero exsolutoque legum vinclis. [12] itaque se dictatorem L. Quinctium dicturum; ibi animum parem tantae potestati esse. adprobantibus cunctis primo Quinctius abnuere et quid sibi vellent rogitare, qui se aetate exacta tantae dimicationi obicerent. [13] dein cum undique plus in illo senili animo non consilii modo, sed etiam virtutis esse quam in omnibus aliis dicerent laudibusque haud immeritis onerarent, et consul nihil remitteret, [14] precatus tandem deos immortales Cincinnatus ne senectus sua in tam trepidis rebus damno dedecorive rei publicae esset, dictator a consule dicitur. ipse deinde C. Servilium Ahalam magistrum equitum dicit. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß