Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
15. (1) Òîëïó, ðàñòåðÿííóþ è âçáóäîðàæåííóþ ñëó÷èâøèìñÿ, äèêòàòîð âåëåë ñîçâàòü íà ñõîäêó, ãäå îáúÿâèë, ÷òî êàçíü Ìåëèÿ çàêîííà, äàæå åñëè òîò è íåïîâèíåí â ñòðåìëåíèè ê öàðñêîé âëàñòè, èáî îí íå ÿâèëñÿ ê äèêòàòîðó ïî âûçîâó íà÷àëüíèêà êîííèöû. (2) Îí äîáàâèë, ÷òî ñîáèðàëñÿ ðàçîáðàòü äåëî â ñóäå, è ïî ðàçáîðå Ìåëèÿ æäàëà áû ïîäîáàþùàÿ åãî âèíå ó÷àñòü: ñèëîé âîñïðîòèâèâøèñü ïðàâîñóäèþ, îí è óêðîùåí áûë ñèëîé. (3) Äà è ñ.191 ìîæíî ëè áûëî îáðàùàòüñÿ ñ íèì êàê ñ ãðàæäàíèíîì, åñëè, ïîÿâèâøèñü íà ñâåò â ñâîáîäíîì îáùåñòâå, óâàæàþùåì çàêîíû è ïðàâî, â Ãîðîäå, èç êîòîðîãî — è îí çíàë îá ýòîì — áûëè èçãíàíû öàðè è ãäå â òîì æå ãîäó ñûíîâüÿ öàðñêîé ñåñòðû40 è ñïàñøåãî îòå÷åñòâî êîíñóëà áûëè îáåçãëàâëåíû ðîäíûì îòöîì, êîãäà ðàñêðûëñÿ çàãîâîð, èìåâøèé öåëüþ âîññòàíîâëåíèå öàðñêîé âëàñòè; (4) â Ãîðîäå, ãäå êîíñóëó Êîëëàòèíó Òàðêâèíèþ ïðèêàçàíî áûëî èç-çà íåíàâèñòíîãî èìåíè ñëîæèòü ñ ñåáÿ ïîëíîìî÷èÿ è óéòè â èçãíàíèå; â Ãîðîäå, ãäå ñïóñòÿ íåñêîëüêî ëåò âîçíàìåðèëñÿ áûëî öàðñòâîâàòü Ñïóðèé Êàññèé41, çà ÷òî áûë êàçíåí; ãäå-íåäàâíî äåöåìâèðû çà öàðñêóþ ãîðäûíþ ïîïëàòèëèñü èìóùåñòâîì, ðîäèíîé, ãîëîâîé — â ýòîì Ãîðîäå îí âçëåëåÿë ìå÷òû î öàðñòâå? (5) Íî êòî îí òàêîé, Ñïóðèé Ìåëèé? Õîòÿ íè çíàòíîñòü, íè ïî÷åòíûå äîëæíîñòè, íè çàñëóãè íèêîìó íå îòêðûâàþò ïóòè ê âëàñòè, âñå-òàêè Êëàâäèè è Êàññèè42 äåðçíóëè íà çàõâàò åå, êàê êîíñóëû èëè äåöåìâèðû, ïàìÿòóÿ î ñâîåì áëåñòÿùåì ïðîèñõîæäåíèè, î ñîáñòâåííûõ è ïðåäêîâ ñâîèõ îòëè÷èÿõ. (6) À Ñïóðèé Ìåëèé, êîòîðûé ìîã òîëüêî ìå÷òàòü — íî íèêàê íå íàäåÿòüñÿ — ñòàòü íàðîäíûì òðèáóíîì, ïîâåðèë â òî, ÷òî îí, áîãàòûé õëåáîòîðãîâåö, çà äâà ôóíòà ïîëáû êóïèë ó ñîãðàæäàí ñâîáîäó, âîîáðàçèë, ÷òî ñâîèìè ïîäà÷êàìè ñóìååò çàìàíèòü â ðàáñòâî íàðîä, âîñòîðæåñòâîâàâøèé íàä âñåìè ñîñåäÿìè, à ãîñóäàðñòâî, åäâà òåðïåâøåå åãî â êà÷åñòâå ñåíàòîðà, ñòåðïèò, (7) ÷òîáû îòëè÷èÿ è âëàñòü ðîäîíà÷àëüíèêà Ðîìóëà, áîãàìè ðîæäåííîãî è âîçâðàùåííîãî ê áîãàì, äîñòàíóòñÿ åìó êàê öàðþ. (8) Òóò êðîåòñÿ íå÷òî íå ïðîñòî ïðåñòóïíîå, íî ÷óäîâèùíîå43, ÷òî íå âïîëíå èñêóïëåíî åãî êðîâüþ, ïîêà ñòîÿò ñòåíû è äåðæèòñÿ êðûøà, ïîä êîòîðîé ñîçðåë ñòîëü áåçóìíûé çàìûñåë, à äîáðî, çàïÿòíàííîå ñäåëêàìè äëÿ ïðèîáðåòåíèÿ öàðñêîé âëàñòè, íå îòîøëî ãîñóäàðñòâó. È ïîòîìó äèêòàòîð ïðèêàçàë êâåñòîðàì ðàñïðîäàòü ýòî äîáðî, à äîõîä ïîìåñòèòü â êàçíó44. |
15. tumultuantem deinde multitudinem incerta existimatione facti ad contionem vocari iussit et Maelium iure caesum pronuntiavit etiam si regni crimine insons fuerit, qui vocatus a magistro equitum ad dictatorem non venisset. [2] se ad causam cognoscendam consedisse, qua cognita habiturum fuisse Maelium similem causae fortunam; vim parantem ne iudicio se committeret, vi coercitum esse. [3] nec cum eo tamquam cum cive agendum fuisse, qui natus in libero populo inter iura legesque, ex qua urbe reges exactos sciret eodemque anno sororis filios regis et liberos consulis, liberatoris patriae, propter pactionem indicatam recipiendorum in urbem regum a patre securi esse percussos, [4] ex qua Collatinum Tarquinium consulem nominis odio abdicare se magistratu atque exsulare iussum, in qua de Sp. Cassio post aliquot annos propter consilia inita de regno supplicium sumptum, in qua nuper decemviros bonis, exsilio, capite multatos ob superbiam regiam, in ea Sp. Maelius spem regni conceperit. [5] et quis homo? quamquam nullam nobilitatem, nullos honores, nulla merita cuiquam ad dominationem pandere viam; sed tamen Claudios, Cassios consulatibus, decemviratibus, suis maiorumque honoribus, splendore familiarum sustulisse animos quo nefas fuerit: [6] Sp. Maelium, cui tribunatus plebis magis optandus quam sperandus fuerit, frumentarium divitem, bilibris farris sperasse libertatem se civium suorum emisse, ciboque obiciendo ratum victorem finitimorum omnium populum in servitutem perlici posse, [7] ut quem senatorem concoquere civitas vix posset regem ferret, Romuli conditoris, ab dis orti, recepti ad deos, insignia atque imperium habentem. non pro scelere id magis quam pro monstro habendum, [8] nec satis esse sanguine eius expiatum, nisi tecta parietesque intra quae tantum amentiae conceptum esset dissiparentur bonaque contacta pretiis regni mercandi publicarentur. iubere itaque quaestores vendere ea bona atque in publicum redigere. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß