Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà V, ãë. 25

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

25. (1) Âñå ýòè ñïî­ðû ñîïðî­âîæ­äà­ëèñü íåäî­ñòîé­íû­ìè ïåðå­ïàë­êà­ìè: ïàò­ðè­öèè ïðè­âëåê­ëè íà ñâîþ ñòî­ðî­íó ÷àñòü âîåí­íûõ òðè­áó­íîâ; îäíî íå äàâà­ëî ïëå­áå­ÿì ðàñ­ïó­ñòèòü ðóêè — (2) ëèøü òîëü­êî ïîä­íè­ìàë­ñÿ êðèê, ãðî­çèâ­øèé ïåðå­ðà­ñ­òè â ïîòà­ñîâ­êó, ñòà­ðåé­øèå ñåíà­òî­ðû ïåð­âû­ìè áðî­ñà­ëèñü â ãóùó òîë­ïû, ïðè­çû­âàÿ íà ñåáÿ ïîáîè, ðàíû è ñìåðòü. (3) Ïîñêîëü­êó ÷åðíü íå ñìå­ëà îñêâåð­íÿòü äîñòî­èí­ñòâî ïî÷òåí­íûõ ñòàð­öåâ, òî è â ïðî­÷èõ ãðó­áûõ ïîïîëç­íî­âå­íè­ÿõ ïî÷òè­òåëü­íîñòü çàñòó­ïà­ëà äîðî­ãó ãíå­âó.

(4) Êàìèëë æå âåçäå è âñþäó áåñ­ïå­ðå÷ü âûñòó­ïàë ñ òàêè­ìè ðå÷à­ìè: íåóäè­âè­òåëü­íî, ÷òî ãîñóäàð­ñòâî ñîøëî ñ óìà, åñëè îíî, áóäó÷è ñâÿ­çà­íî îáå­òîì, ñ÷è­òà­åò ëþáóþ çàáîòó âàæ­íåå çàáîòû îá èñïîë­íå­íèè ðåëè­ãè­îç­íî­ãî äîë­ãà. (5) ×òî óæ òóò ãîâî­ðèòü î ñáî­ðå äåñÿ­òè­íû, à âåð­íåå, ìèëî­ñòû­íè, — âåäü êàæ­äûé âûïëà­÷è­âà­åò åå ÷àñò­íûì ïîðÿä­êîì, à íàðîä â öåëîì îñâî­áîæ­äåí. (6) Íî åìó, Êàìèë­ëó, ñîâåñòü íå ïîç­âî­ëÿ­åò óìîë­÷àòü, ÷òî äåñÿ­òè­íà íàçíà­÷à­åò­ñÿ òîëü­êî èç äîáû­÷è â âèäå äâè­æè­ìî­ãî èìó­ùå­ñòâà. Î ãîðî­äå æå, î ïîïàâ­øåé â ðóêè ðèì­ëÿí çåì­ëå, íèêòî è íå îáìîë­âèò­ñÿ — à îíè âåäü òîæå âêëþ­÷å­íû â îáåò.

(7) Ïîñêîëü­êó ýòîò âîïðîñ ïîêà­çàë­ñÿ ñåíà­òó ñïîð­íûì, îáðà­òè­ëèñü ê æðå­öàì. Ïîí­òè­ôè­êè, ñîáðàâ­øèñü è ïîáå­ñå­äî­âàâ ñ Êàìèë­ëîì, ñî÷ëè, ÷òî Àïîë­ëî­íó áûëà ïîñâÿ­ùå­íà äåñÿ­òè­íà îò âñå­ãî, ñ.255 ÷òî ïåðåä ïðè­íå­ñå­íè­åì îáå­òà ïðè­íàä­ëå­æà­ëî âåé­ÿ­íàì, à ïîòîì ïåðå­øëî ðèì­ëÿ­íàì. Òàêèì îáðà­çîì, ïðè îöåí­êå ñëå­äî­âà­ëî ó÷è­òû­âàòü è ãîðîä ñ çåì­ëåé. (8) Äåíü­ãè äîñòà­ëè èç êàç­íû, è âîåí­íûì òðè­áó­íàì-êîí­ñó­ëÿ­ðàì áûëî ïîðó­÷å­íî çàêó­ïèòü íà íèõ çîëî­òî. Ïîñêîëü­êó åãî íå õâà­òà­ëî, ìàò­ðî­íû, ïîñî­âå­ùàâ­øèñü îá ýòîì, îáå­ùà­ëè îòäàòü âîåí­íûì òðè­áó­íàì çîëî­òî — è äåé­ñò­âè­òåëü­íî ïåðå­äà­ëè â êàç­íó âñå ñâîè óêðà­øå­íèÿ. (9) Ýòî äåÿ­íèå âûçâà­ëî ó ñåíà­òà ãëó­áî­÷àé­øóþ ïðè­çíà­òåëü­íîñòü. Ïåðå­äà­þò, ÷òî èìåí­íî áëà­ãî­äà­ðÿ òîé ùåä­ðî­ñòè ìàò­ðî­íàì áûëî ïðå­äî­ñòàâ­ëå­íî ïðà­âî âûåç­æàòü â ÷åòû­ðåõ­êî­ëåñ­íûõ ïîâîç­êàõ ê ñâÿ­ùåí­íî­äåé­ñò­âè­ÿì è íà èãðû, à â îäíî­êîë­êàõ êàê ïî ïðàçä­íè÷­íûì, òàê è ïî áóä­íèì äíÿì55. (10) Âçâå­ñèâ è ñîñ÷è­òàâ ïîëó­÷åí­íîå îò îòäåëü­íûõ ëèö çîëî­òî, òðè­áó­íû óïëà­òè­ëè çà íåãî äåíü­ãà­ìè. Ðåøå­íî áûëî îòëèòü çîëîòóþ ÷àøó, êîòî­ðàÿ è áûëà ïîñëà­íà â Äåëü­ôû êàê äàð Àïîë­ëî­íó.

(11) Òîëü­êî ëþäè îòâëåê­ëèñü îò äåë áëà­ãî­÷å­ñòèÿ, êàê íàðîä­íûå òðè­áó­íû âîç­îá­íî­âè­ëè ñìó­òó. Îíè íàóñü­êè­âà­ëè òîë­ïó íà âñåõ çíàò­íûõ, íî âïå­ðåä äðó­ãèõ — íà Êàìèë­ëà: (12) îí, ìîë, îáðà­òèë â íè÷òî âåé­ñêóþ äîáû­÷ó ïîáî­ðà­ìè â êàç­íó è íà ñâÿ­ùåí­íûå íóæ­äû. Íà îòñóò­ñò­âó­þ­ùèõ íàðîä­íûå òðè­áó­íû îáðó­øè­âà­ëèñü ñ îæå­ñòî­÷å­íè­åì, ïðè­ñóò­ñò­âó­þ­ùèõ æå ðîáå­ëè, îñî­áåí­íî åñëè òå ñàìè øëè íàâñòðå­÷ó èõ ÿðî­ñòè. (13) Ïîñêîëü­êó áûëî î÷å­âèä­íî, ÷òî ýòîé òÿæ­áû íå çàêîí­÷èòü â èñòå­êàþ­ùåì ãîäó, íà ñëå­äóþ­ùèé íàðîä­íû­ìè òðè­áó­íà­ìè áûëè ïåðå­èç­áðà­íû òå æå ëèöà — àâòî­ðû çàêî­íî­ïðî­åê­òà56. À ïàò­ðè­öèè íàñòî­ÿ­ëè íà òîì æå â îòíî­øå­íèè ïðî­òèâ­íè­êîâ ýòî­ãî çàêî­íà. Òàêèì îáðà­çîì, íàðîä­íûå òðè­áó­íû áûëè â áîëü­øèí­ñòâå ñâî­åì ïåðå­èç­áðà­íû.

25. haec cum foe­dis cer­ta­mi­ni­bus age­ren­tur — nam par­tem tri­bu­no­rum ple­bi pat­res in suam sen­ten­tiam tra­xe­rant, — [2] nul­la res alia ma­ni­bus tem­pe­ra­re ple­bem co­ge­bat quam quod, ubi ri­xae com­mit­ten­dae cau­sa cla­mor or­tus es­set, prin­ci­pes se­na­tus pri­mi tur­bae of­fe­ren­tes se pe­ti fe­ri­ri­que at­que oc­ci­di iube­bant. [3] ab ho­rum aeta­ti­bus dig­ni­ta­ti­bus­que et ho­no­ri­bus vio­lan­dis dum absti­ne­ba­tur, et ad re­li­quos si­mi­les co­na­tus ve­re­cun­dia irae obsta­bat.

[4] Ca­mil­lus iden­ti­dem om­ni­bus lo­cis con­tio­na­ba­tur: haud mi­rum id qui­dem es­se, fu­re­re ci­vi­ta­tem, quae dam­na­ta vo­ti om­nium re­rum po­tio­rem cu­ram quam re­li­gio­ne se ex­sol­ven­di ha­beat. [5] ni­hil de con­la­tio­ne di­ce­re, sti­pis ve­rius quam de­cu­mae, quan­do ea se quis­que pri­va­tim ob­li­ga­ve­rit, li­be­ra­tus sit po­pu­lus. [6] enim­ve­ro il­lud se ta­ce­re suam conscien­tiam non pa­ti quod ex ea tan­tum prae­da quae re­rum mo­ven­tium sit de­cu­ma de­sig­ne­tur: ur­bis at­que ag­ri cap­ti, quae et ip­sa vo­to con­ti­nea­tur, men­tio­nem nul­lam fie­ri.

[7] cum ea dis­cep­ta­tio, an­ceps se­na­tui vi­sa, de­le­ga­ta ad pon­ti­fi­ces es­set, ad­hi­bi­to Ca­mil­lo vi­sum col­le­gio, quod eius an­te con­cep­tum vo­tum Veien­tium fuis­set et post vo­tum in po­tes­ta­tem po­pu­li Ro­ma­ni ve­nis­set, eius par­tem de­ci­mam Apol­li­ni sac­ram es­se. ita in aes­ti­ma­tio­nem urbs ager­que ve­nit. [8] pe­cu­nia ex aera­rio prompta, et tri­bu­nis mi­li­tum con­su­la­ri­bus ut aurum ex ea coe­me­rent ne­go­tium da­tum. cui­us cum co­pia non es­set, mat­ro­nae coe­ti­bus ad eam rem con­sul­tan­dam ha­bi­tis com­mu­ni dec­re­to pol­li­ci­tae tri­bu­nis mi­li­tum aurum, et om­nia or­namen­ta sua in aera­rium de­tu­le­runt. [9] gra­ta ea res ut quae ma­xi­me se­na­tui un­quam fuit; ho­no­rem­que ob eam mu­ni­fi­cen­tiam fe­runt mat­ro­nis ha­bi­tum ut pi­len­to ad sac­ra lu­dos­que, car­pen­tis fes­to pro­fes­to­que ute­ren­tur. [10] pon­de­re ab sin­gu­lis auri ac­cep­to aes­ti­ma­to­que ut pe­cu­niae sol­ve­ren­tur, cra­te­ram auream fie­ri pla­cuit quae do­num Apol­li­ni Del­phos por­ta­re­tur.

[11] si­mul ab re­li­gio­ne ani­mos re­mi­se­runt, in­teg­rant se­di­tio­nem tri­bu­ni ple­bis; in­ci­ta­tur mul­ti­tu­do in om­nes prin­ci­pes, an­te alios in Ca­mil­lum; [12] eum prae­dam Veien­ta­nam pub­li­can­do sac­ran­do­que ad ni­hi­lum re­de­gis­se. ab­sen­tes fe­ro­ci­ter incre­pant; prae­sen­tium, cum se ultro ira­tis of­fer­rent, ve­re­cun­diam ha­bent. [13] si­mul extra­hi rem ex eo an­no vi­de­runt, tri­bu­nos ple­bis la­to­res le­gis in an­num eos­dem re­fi­ciunt; et pat­res hoc idem de in­ter­ces­so­ri­bus le­gis ad­ni­si. ita tri­bu­ni ple­bis mag­na ex par­te iidem re­fec­ti.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 55Ñð. äóá­ëåò­íûé âàðè­àíò: V, 50, 7.
  • 56Ðå÷ü èäåò î ïðî­åê­òå çàêî­íà î ïåðå­ñå­ëå­íèè ÷àñòè ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà â Âåéè (ñì. âûøå: V, 24, 7).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010226 1327007032 1327008059 1364000526 1364000527 1364000528