Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà VII, ãë. 31

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

31. (1) Êîãäà ïîñëû óäà­ëè­ëèñü è ñåíàò äåð­æàë ñîâåò, òî, íåñìîò­ðÿ íà ìíå­íèå ìíî­ãèõ, ÷òî âåëè­÷àé­øèé è áîãà­òåé­øèé ãîðîä Èòà­ëèè, ïëî­äî­ðîä­íåé­øèå è áëèç­êèå ê ìîðþ çåì­ëè80 ñòà­íóò æèò­íè­öåþ Ðèìà íà ñëó­÷àé íåäî­ðî­äà, âñå-òàêè âûøå ñòîëü­êèõ âûãîä îñòà­ëàñü âåð­íîñòü, è êîí­ñóë îò èìå­íè ñåíà­òà äàë òàêîé îòâåò:

(2) «Êàì­ïàí­öû, ñåíàò ñ÷è­òà­åò, ÷òî âû çàñëó­æè­âà­å­òå ñ.351 çàñòóï­íè­÷å­ñòâà; íî íå ïîäî­áà­åò, óñòà­íàâ­ëè­âàÿ äðóæ­áó ñ âàìè, îñêîðá­ëÿòü äðóæ­áó è ñîþç áîëåå äàâ­íèå. Ñàì­íè­òû ñâÿ­çà­íû ñ íàìè äîãî­âî­ðîì — ïîýòî­ìó ìû îòêà­çû­âàåì âàì â âîåí­íîé ïîìî­ùè ïðî­òèâ ñàì­íè­òîâ, èáî ýòî îñêîð­áè­ëî áû äàæå íå ëþäåé, à áîãîâ81; (3) îäíà­êî ïî çàêî­íàì áîæå­ñêèì è ÷åëî­âå­÷å­ñêèì ìû îòïðà­âèì ê íàøèì ñîþç­íè­êàì è äðó­çüÿì ïîñëîâ ñ ïðîñü­áîé íå ÷èíèòü âàì íèêà­êî­ãî íàñè­ëüÿ».

Íà ýòî ãëà­âà ïîñîëü­ñòâà ñêà­çàë, êàê åìó áûëî ïîðó­÷å­íî äîìà: «Êîëü ñêî­ðî íàøå äîñòî­ÿ­íèå âû íå õîòè­òå çàùè­òèòü ïðà­âîé ñèëîé îò íåïðà­âîé ñèëû, òî ñâîå ñîá­ñò­âåí­íîå âû íàâåð­íÿ­êà çàùè­ùàòü áóäå­òå. (4) À ïîòî­ìó, îòöû-ñåíà­òî­ðû, ìû ïåðå­äà­åì ïîä âëàñòü è ïîêðî­âè­òåëü­ñòâî âàøå è íàðî­äà ðèì­ñêî­ãî íàðîä êàì­ïàí­ñêèé è ãîðîä Êàïóþ, çåì­ëè, ñâÿ­òè­ëè­ùà áîãîâ è âñå, ÷òî ïðè­íàä­ëå­æèò áîãàì è ëþäÿì; è îòíûíå, ÷òî áû íè ñëó­÷è­ëîñü ñ íàìè, ýòî ñëó­÷èò­ñÿ ñ îòäàâ­øè­ìè­ñÿ ïîä âàøó âëàñòü».

(5) Ïðè ýòèõ ñëî­âàõ âñå ïîñëû ïðî­ñòåð­ëè ðóêè ê êîí­ñó­ëàì è ñ ðûäà­íè­ÿ­ìè ïîâà­ëè­ëèñü íà ïîë êóðèè. (6) Ñåíà­òî­ðû áûëè ïîòðÿ­ñå­íû òåì, ñêîëü ïðå­âðàò­íû ñóäü­áû ÷åëî­âå­÷å­ñêèå, åñëè ýòîò ìîãó­ùå­ñò­âåí­íûé è áîãà­òûé íàðîä, çíà­ìå­íè­òûé ðîñ­êî­øüþ è íàä­ìåí­íî­ñòüþ, ó êîãî åùå íåäàâ­íî ñîñåäè ïðî­ñè­ëè çàùè­òû, îêà­çàë­ñÿ ñëîì­ëåí íàñòîëü­êî, ÷òî ñåáÿ ñàìî­ãî è âñå ñâîå äîñòî­ÿ­íèå îòäà­åò ïîä ÷óæóþ âëàñòü. (7) È òóò óæå äåëîì ÷åñòè ÿâè­ëîñü íå ïðå­äàòü ïðå­äàâ­øèõ­ñÿ; ðàñ­ñóäè­ëè òàê, ÷òî íåïðà­âîå äåëî ñîâåð­øàò ñàì­íè­òû, íàïàâ íà çåì­ëè è ãîðîä, îòäàâ­øè­å­ñÿ ðèì­ñêî­ìó íàðî­äó. (8) Ðåøå­íî íåìåä­ëÿ îòïðà­âèòü ê ñàì­íè­òàì ïîñëîâ. Èì ïîðó­÷å­íî ðàñ­ñêà­çàòü ñàì­íè­òàì î ìîëü­áàõ êàì­ïàí­öåâ, îá îòâå­òå ñåíà­òà, âåð­íî­ãî äðóæ­áå ñ ñàì­íè­òà­ìè, è î ïðî­èñ­øåä­øåé, íàêî­íåö, ñäà­÷å; (9) ïðî­ñèòü â çíàê ñîþ­çà è äðóæ­áû ïîùà­äèòü îòäàâ­øèõ­ñÿ ïîä ðèì­ñêóþ âëàñòü è íå èäòè âîé­íîþ íà çåì­ëè, ñòàâ­øèå äîñòî­ÿ­íè­åì ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà; (10) à åñëè ìÿã­êîå îáðà­ùå­íèå íå âîçû­ìå­åò äåé­ñò­âèÿ, îáú­ÿâèòü ñàì­íè­òàì îò èìå­íè ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà è ñåíà­òà, ÷òîá íå ñìå­ëè ïîêó­øàòü­ñÿ íà ãîðîä Êàïóþ è êàì­ïàí­ñêèå çåì­ëè.

(11) Íî ïîñëàì, ïðî­èç­íåñ­øèì âñå ýòî â ñîáðà­íèè ñàì­íè­òîâ, áûë äàí ñàìûé íàã­ëûé îòâåò: ñàì­íè­òû íå òîëü­êî çàÿâè­ëè, ÷òî âåñòè ýòó âîé­íó áóäóò, íî âäî­áà­âîê (12) ìàãè­ñò­ðà­òû èõ, âûé­äÿ èç êóðèè, â ïðè­ñóò­ñò­âèè ïîñëîâ êëèê­íó­ëè ïðå­ôåê­òîâ êîãîðò è ãðîì­êî ïðè­êà­çà­ëè èì òîò­÷àñ èäòè ðàçî­ðÿòü êàì­ïàí­ñêóþ çåì­ëþ.

31. sum­mo­tis dein­de le­ga­tis cum con­sul­tus se­na­tus es­set, et­si mag­nae par­ti urbs ma­xi­ma opu­len­tis­si­ma­que Ita­liae, uber­ri­mus ager ma­ri­que pro­pin­quus ad va­rie­ta­tes an­no­nae hor­reum po­pu­li Ro­ma­ni fo­re vi­de­ba­tur, ta­men tan­ta uti­li­ta­te fi­des an­ti­quior fuit, res­pon­dit­que ita ex auc­to­ri­ta­te se­na­tus con­sul. [2] «auxi­lio vos, Cam­pa­ni, dig­nos cen­set se­na­tus; sed ita vo­bis­cum ami­ci­tiam insti­tui par est, ne qua ve­tus­tior ami­ci­tia ac so­cie­tas vio­le­tur. Sam­ni­tes no­bis­cum foe­de­re iuncti sunt; ita­que ar­ma, deos pri­us quam ho­mi­nes vio­la­tu­ra, ad­ver­sus Sam­ni­tes vo­bis ne­ga­mus; le­ga­tos, si­cut fas ius­que est, ad so­cios at­que ami­cos pre­ca­tum mit­te­mus, ne qua vo­bis vis fiat». [3] ad ea prin­ceps le­ga­tio­nis — sic enim do­mo man­da­tum at­tu­le­rant — «quan­do qui­dem» in­quit, «nostra tue­ri ad­ver­sus vim at­que iniu­riam ius­ta vi non vol­tis, [4] vestra cer­te de­fen­de­tis; ita­que po­pu­lum Cam­pa­num ur­bem­que Ca­puam, ag­ros, de­lub­ra deum, di­vi­na hu­ma­na­que om­nia in vestram, pat­res conscrip­ti, po­pu­li­que Ro­ma­ni di­cio­nem de­di­mus, quid­quid dein­de pa­tie­mur, de­di­ti­cii vestri pas­su­ri».

[5] sub haec dic­ta om­nes, ma­nus ad con­su­les ten­den­tes, ple­ni lac­ri­ma­rum in ves­ti­bu­lo cu­riae pro­cu­bue­runt. [6] com­mo­ti pat­res vi­ce for­tu­na­rum hu­ma­na­rum, si il­le prae­po­tens opi­bus po­pu­lus, lu­xu­ria su­per­bia­que cla­rus, a quo pau­lo an­te auxi­lium fi­ni­ti­mi pe­tis­sent adeo infrac­tos ge­re­ret ani­mos ut se ip­se sua­que om­nia po­tes­ta­tis alie­nae fa­ce­ret. [7] tum iam fi­des agi vi­sa de­di­tos non pro­di; nec fac­tu­rum aequa Sam­ni­tium po­pu­lum cen­se­bant, si ag­rum ur­bem­que per de­di­tio­nem fac­tam po­pu­li Ro­ma­ni op­pug­na­rent. [8] le­ga­tos ita­que ex­templo mit­ti ad Sam­ni­tes pla­cuit. da­ta man­da­ta ut pre­ces Cam­pa­no­rum, res­pon­sum se­na­tus ami­ci­tiae Sam­ni­tium me­mor, de­di­tio­nem postre­mo fac­tam Sam­ni­ti­bus ex­po­ne­rent; [9] pe­te­rent pro so­cie­ta­te ami­ci­tia­que, ut de­di­ti­ciis suis par­ce­rent ne­que in eum ag­rum qui po­pu­li Ro­ma­ni fac­tus es­set hos­ti­lia ar­ma in­fer­rent; [10] si le­ni­ter agen­do pa­rum pro­fi­ce­rent, de­nun­tia­rent Sam­ni­ti­bus, po­pu­li Ro­ma­ni se­na­tus­que ver­bis, ut Ca­pua ur­be Cam­pa­no­que ag­ro absti­ne­rent. [11] haec le­ga­tis agen­ti­bus in con­ci­lio Sam­ni­tium adeo est fe­ro­ci­ter res­pon­sum ut non so­lum ges­tu­ros se es­se di­ce­rent id bel­lum, [12] sed ma­gistra­tus eorum e cu­ria eg­res­si stan­ti­bus le­ga­tis prae­fec­tos co­hor­tium vo­ca­rent iis­que cla­ra vo­ce im­pe­ra­rent ut prae­da­tum in ag­rum Cam­pa­num ex­templo pro­fi­cis­ce­ren­tur.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 80Ôëîð (I, 16, 3 ñë.) ãîâî­ðèò: «Êàì­ïà­íèÿ — îáëàñòü ïðå­êðàñ­íåé­øàÿ íå òîëü­êî â Èòà­ëèè, íî è âî âñåì ìèðå: íèãäå íåò áîëåå ìÿã­êî­ãî êëè­ìà­òà; çäåñü äâà­æäû â ãîä ðàñ­öâå­òà­þò öâå­òû; íèãäå íåò áîëåå ïëî­äî­ðîä­íîé çåì­ëè… íèãäå íåò áîëåå ãîñòå­ïðè­èì­íî­ãî ìîðÿ» (ïåð. Ì. Ô. Äàø­êî­âîé).
  • 81Ò. å. áîãîâ — ãàðàí­òîâ äîãî­âî­ðà.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000732 1364000733 1364000734