Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
31. (1) Êîãäà ïîñëû óäàëèëèñü è ñåíàò äåðæàë ñîâåò, òî, íåñìîòðÿ íà ìíåíèå ìíîãèõ, ÷òî âåëè÷àéøèé è áîãàòåéøèé ãîðîä Èòàëèè, ïëîäîðîäíåéøèå è áëèçêèå ê ìîðþ çåìëè80 ñòàíóò æèòíèöåþ Ðèìà íà ñëó÷àé íåäîðîäà, âñå-òàêè âûøå ñòîëüêèõ âûãîä îñòàëàñü âåðíîñòü, è êîíñóë îò èìåíè ñåíàòà äàë òàêîé îòâåò: (2) «Êàìïàíöû, ñåíàò ñ÷èòàåò, ÷òî âû çàñëóæèâàåòå ñ.351 çàñòóïíè÷åñòâà; íî íå ïîäîáàåò, óñòàíàâëèâàÿ äðóæáó ñ âàìè, îñêîðáëÿòü äðóæáó è ñîþç áîëåå äàâíèå. Ñàìíèòû ñâÿçàíû ñ íàìè äîãîâîðîì — ïîýòîìó ìû îòêàçûâàåì âàì â âîåííîé ïîìîùè ïðîòèâ ñàìíèòîâ, èáî ýòî îñêîðáèëî áû äàæå íå ëþäåé, à áîãîâ81; (3) îäíàêî ïî çàêîíàì áîæåñêèì è ÷åëîâå÷åñêèì ìû îòïðàâèì ê íàøèì ñîþçíèêàì è äðóçüÿì ïîñëîâ ñ ïðîñüáîé íå ÷èíèòü âàì íèêàêîãî íàñèëüÿ». Íà ýòî ãëàâà ïîñîëüñòâà ñêàçàë, êàê åìó áûëî ïîðó÷åíî äîìà: «Êîëü ñêîðî íàøå äîñòîÿíèå âû íå õîòèòå çàùèòèòü ïðàâîé ñèëîé îò íåïðàâîé ñèëû, òî ñâîå ñîáñòâåííîå âû íàâåðíÿêà çàùèùàòü áóäåòå. (4) À ïîòîìó, îòöû-ñåíàòîðû, ìû ïåðåäàåì ïîä âëàñòü è ïîêðîâèòåëüñòâî âàøå è íàðîäà ðèìñêîãî íàðîä êàìïàíñêèé è ãîðîä Êàïóþ, çåìëè, ñâÿòèëèùà áîãîâ è âñå, ÷òî ïðèíàäëåæèò áîãàì è ëþäÿì; è îòíûíå, ÷òî áû íè ñëó÷èëîñü ñ íàìè, ýòî ñëó÷èòñÿ ñ îòäàâøèìèñÿ ïîä âàøó âëàñòü». (5) Ïðè ýòèõ ñëîâàõ âñå ïîñëû ïðîñòåðëè ðóêè ê êîíñóëàì è ñ ðûäàíèÿìè ïîâàëèëèñü íà ïîë êóðèè. (6) Ñåíàòîðû áûëè ïîòðÿñåíû òåì, ñêîëü ïðåâðàòíû ñóäüáû ÷åëîâå÷åñêèå, åñëè ýòîò ìîãóùåñòâåííûé è áîãàòûé íàðîä, çíàìåíèòûé ðîñêîøüþ è íàäìåííîñòüþ, ó êîãî åùå íåäàâíî ñîñåäè ïðîñèëè çàùèòû, îêàçàëñÿ ñëîìëåí íàñòîëüêî, ÷òî ñåáÿ ñàìîãî è âñå ñâîå äîñòîÿíèå îòäàåò ïîä ÷óæóþ âëàñòü. (7) È òóò óæå äåëîì ÷åñòè ÿâèëîñü íå ïðåäàòü ïðåäàâøèõñÿ; ðàññóäèëè òàê, ÷òî íåïðàâîå äåëî ñîâåðøàò ñàìíèòû, íàïàâ íà çåìëè è ãîðîä, îòäàâøèåñÿ ðèìñêîìó íàðîäó. (8) Ðåøåíî íåìåäëÿ îòïðàâèòü ê ñàìíèòàì ïîñëîâ. Èì ïîðó÷åíî ðàññêàçàòü ñàìíèòàì î ìîëüáàõ êàìïàíöåâ, îá îòâåòå ñåíàòà, âåðíîãî äðóæáå ñ ñàìíèòàìè, è î ïðîèñøåäøåé, íàêîíåö, ñäà÷å; (9) ïðîñèòü â çíàê ñîþçà è äðóæáû ïîùàäèòü îòäàâøèõñÿ ïîä ðèìñêóþ âëàñòü è íå èäòè âîéíîþ íà çåìëè, ñòàâøèå äîñòîÿíèåì ðèìñêîãî íàðîäà; (10) à åñëè ìÿãêîå îáðàùåíèå íå âîçûìååò äåéñòâèÿ, îáúÿâèòü ñàìíèòàì îò èìåíè ðèìñêîãî íàðîäà è ñåíàòà, ÷òîá íå ñìåëè ïîêóøàòüñÿ íà ãîðîä Êàïóþ è êàìïàíñêèå çåìëè. (11) Íî ïîñëàì, ïðîèçíåñøèì âñå ýòî â ñîáðàíèè ñàìíèòîâ, áûë äàí ñàìûé íàãëûé îòâåò: ñàìíèòû íå òîëüêî çàÿâèëè, ÷òî âåñòè ýòó âîéíó áóäóò, íî âäîáàâîê (12) ìàãèñòðàòû èõ, âûéäÿ èç êóðèè, â ïðèñóòñòâèè ïîñëîâ êëèêíóëè ïðåôåêòîâ êîãîðò è ãðîìêî ïðèêàçàëè èì òîò÷àñ èäòè ðàçîðÿòü êàìïàíñêóþ çåìëþ. |
31. summotis deinde legatis cum consultus senatus esset, etsi magnae parti urbs maxima opulentissimaque Italiae, uberrimus ager marique propinquus ad varietates annonae horreum populi Romani fore videbatur, tamen tanta utilitate fides antiquior fuit, responditque ita ex auctoritate senatus consul. [2] «auxilio vos, Campani, dignos censet senatus; sed ita vobiscum amicitiam institui par est, ne qua vetustior amicitia ac societas violetur. Samnites nobiscum foedere iuncti sunt; itaque arma, deos prius quam homines violatura, adversus Samnites vobis negamus; legatos, sicut fas iusque est, ad socios atque amicos precatum mittemus, ne qua vobis vis fiat». [3] ad ea princeps legationis — sic enim domo mandatum attulerant — «quando quidem» inquit, «nostra tueri adversus vim atque iniuriam iusta vi non voltis, [4] vestra certe defendetis; itaque populum Campanum urbemque Capuam, agros, delubra deum, divina humanaque omnia in vestram, patres conscripti, populique Romani dicionem dedimus, quidquid deinde patiemur, dediticii vestri passuri». [5] sub haec dicta omnes, manus ad consules tendentes, pleni lacrimarum in vestibulo curiae procubuerunt. [6] commoti patres vice fortunarum humanarum, si ille praepotens opibus populus, luxuria superbiaque clarus, a quo paulo ante auxilium finitimi petissent adeo infractos gereret animos ut se ipse suaque omnia potestatis alienae faceret. [7] tum iam fides agi visa deditos non prodi; nec facturum aequa Samnitium populum censebant, si agrum urbemque per deditionem factam populi Romani oppugnarent. [8] legatos itaque extemplo mitti ad Samnites placuit. data mandata ut preces Campanorum, responsum senatus amicitiae Samnitium memor, deditionem postremo factam Samnitibus exponerent; [9] peterent pro societate amicitiaque, ut dediticiis suis parcerent neque in eum agrum qui populi Romani factus esset hostilia arma inferrent; [10] si leniter agendo parum proficerent, denuntiarent Samnitibus, populi Romani senatusque verbis, ut Capua urbe Campanoque agro abstinerent. [11] haec legatis agentibus in concilio Samnitium adeo est ferociter responsum ut non solum gesturos se esse dicerent id bellum, [12] sed magistratus eorum e curia egressi stantibus legatis praefectos cohortium vocarent iisque clara voce imperarent ut praedatum in agrum Campanum extemplo proficiscerentur. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß