Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
16. (1) Ñëåäóþùèé ãîä [336 ã.], ãîä êîíñóëüñòâà Ëóöèÿ Ïàïèðèÿ Êðàññà è Öåçîíà Äóèëëèÿ, ïàìÿòåí âîéíîé íå ñòîëüêî çíà÷èòåëüíîé, ñêîëüêî íîâîé — ñ àâçîíàìè, (2) íàðîäîì, æèâøèì â ãîðîäå Êàëû. Àâçîíû îáúåäèíèëè ñâîè ñèëû ñ ñîñåäíèìè ñèäèöèíàìè, íî ñîåäèíåííîå èõ âîéñêî áûëî ðàçáèòî â ñðàæåíüå, íè÷åì äàæå íå ïðèìå÷àòåëüíîì, ïîñêîëüêó ñëó÷èëîñü îíî ñîâñåì ðÿäîì ñ èõ ãîðîäàìè, êîòîðûå ìàíèëè èõ ê áåãñòâó è óêðûëè èõ çà ñâîèìè ñòåíàìè. (3) Îäíàêî âîéíà ýòà íå ïåðåñòàëà çàíèìàòü îòöîâ-ñåíàòîðîâ, èáî íå ðàç óæå ñèäèöèíû ëèáî ñàìè ïîäíèìàëèñü ïðîòèâ Ðèìà, ëèáî îêàçûâàëè ïîìîùü òåì, êòî øåë ïðîòèâ íåãî, ëèáî äðóãèå íàðîäû íà÷èíàëè èç-çà íèõ âîéíó ñ ðèìëÿíàìè. (4) Âîò ïî÷åìó îòöû ïðèëîæèëè âñå ñèëû, ÷òîáû â ÷åòâåðòûé ðàç ñäåëàòü êîíñóëîì âåëè÷àéøåãî â òó ïîðó ïîëêîâîäöà — Ìàðêà Âàëåðèÿ Êîðâà, (5) à ñîòîâàðèùåì åãî Ìàðêà Àòèëèÿ Ðåãóëà è, ÷òîáû èñêëþ÷èòü ëþáóþ ñëó÷àéíîñòü, ïðîñèëè êîíñóëîâ äîãîâîðèòüñÿ ìåæäó ñîáîé áåç æðåáèÿ ïîðó÷èòü âîéíó Êîðâó. ñ.381 (6) Ïðèíÿâ îò ïðåæíèõ êîíñóëîâ ïîáåäîíîñíîå âîéñêî, Êîðâ íàïðàâèëñÿ ê Êàëàì, îòêóäà ïîøëà âîéíà, à êîãäà íåïðèÿòåëü, åùå íå îïðàâèâøèéñÿ îò óæàñà íåäàâíåé áèòâû, áåæàë ïðè ïåðâîì æå áîåâîì êëè÷å è ïåðâîì íàòèñêå, îí ïðèñòóïèë ê îñàäå ñàìèõ ñòåí. (7) Âîèíû ãîðåëè òàêèì íåòåðïåíüåì, ÷òî õîòåëè òîò÷àñ ïðèäâèíóòü ê íèì ëåñòíèöû, óâåðÿÿ, ÷òî òàê îíè âîðâóòñÿ â ãîðîä; (8) íî, ïîñêîëüêó ñäåëàòü ýòî áûëî âåñüìà íå ïðîñòî, Êîðâ ïðåäïî÷åë èñïîëíèòü çàäóìàííîå öåíîþ òðóäà, à íå æèçíåé âîèíîâ. Ïîýòîìó ïðèãîòîâèëè íàñûïü è îñàäíûå íàâåñû, à ê ñòåíàì ïðèäâèíóëè áàøíè. Íî íåîæèäàííîå ñòå÷åíèå îáñòîÿòåëüñòâ âñå ýòî ñäåëàëî íåíóæíûì. (9) À ñëó÷èëîñü âîò ÷òî: Ìàðê Ôàáèé, ïëåííèê èç ðèìëÿí, â ïðàçäíè÷íûé äåíü ïî íåäîñìîòðó ñòðàæåé ðàçîðâàë ñâîè óçû, äåðæàñü çà ïðèâÿçàííóþ ê çóáöó âåðåâêó, ñïóñòèëñÿ ïî íàðóæíîé ñòîðîíå ñòåíû ïðÿìî ê ðèìñêèì îñàäíûì ñíàðÿäàì (10) è óãîâîðèë ïîëêîâîäöà íàïàñòü íà âðàãîâ, ïîêóäà îíè âîçëåæàò íà ïèðó, ðàçîìëåâøèå îò âèíà è îáæîðñòâà. Çàõâàòèòü àâçîíîâ âìåñòå ñ èõ ãîðîäîì ïîòðåáîâàëî íå áîëüøå óñèëèé, ÷åì ïðåæäå, ÷òîáû ðàññåÿòü èõ â áîþ. Âçÿëè íåñìåòíóþ äîáû÷ó è, îñòàâèâ â Êàëàõ îòðÿä äëÿ îõðàíû, îòâåëè ëåãèîíû îáðàòíî â Ðèì. (11) Ñîãëàñíî ïîñòàíîâëåíèþ ñåíàòà, êîíñóë ñïðàâèë òðèóìô51, à ÷òîáû íå ëèøàòü è Àòèëëèÿ äîëè ñëàâû, îáà êîíñóëà ïîëó÷èëè ïðèêàç âåñòè âîéñêî ïðîòèâ ñèäèöèíîâ. (12) Íî ïðåæäå ïîñòàíîâëåíèåì ñåíàòà îíè íàçíà÷èëè äèêòàòîðà äëÿ ïðîâåäåíèÿ âûáîðîâ — Ëóöèÿ Ýìèëèÿ Ìàìåðêà, à îí îáúÿâèë íà÷àëüíèêîì êîííèöû Êâèíòà Ïóáëèëèÿ Ôèëîíà. Íà âûáîðàõ, ïðîâåäåííûõ äèêòàòîðîì, êîíñóëàìè ñòàëè Òèò Âåòóðèé è Ñïóðèé Ïîñòóìèé. (13) È, õîòÿ åùå ïðåäñòîÿëî âîåâàòü ñ ñèäèöèíàìè, êîíñóëû, ïðåäâîñõèùàÿ áëàãîäåÿíèåì æåëàíèå íàðîäà, ïðåäëîæèëè íàðîäíîìó ñîáðàíèþ âûâåñòè â Êàëû ïîñåëåíöåâ52; (14) à êîãäà ñåíàò ïîñòàíîâèë çàïèñàòü â ïîñåëåíöû äâå ñ ïîëîâèíîé òûñÿ÷è ÷åëîâåê, òî äëÿ âûâåäåíèÿ èõ è äåëåæà çåìëè èçáðàëè òðèóìâèðîâ: Öåçîíà Äóèëëèÿ, Òèòà Êâèíêöèÿ è Ìàðêà Ôàáèÿ. |
16. insequens annus, L. Papirio Crasso K. Duillio consulibus, Ausonum magis novo quam magno bello fuit insignis. [2] ea gens Cales urbem incolebat; Sidicinis finitimis arma coniunxerat, unoque proelio haud sane memorabili duorum populorum exercitus fusus propinquitate urbium et ad fugam pronior et in fuga ipsa tutior fuit. [3] nec tamen omissa eius belli cura patribus, quia totiens iam Sidicini aut ipsi moverant bellum aut moventibus auxilium tulerant aut causa armorum fuerant. [4] itaque omni ope adnisi sunt, ut maximum ea tempestate imperatorem M. Valerium Corvum consulem quartum facerent; [5] collega additus Corvo M. Atilius Regulus; et ne forte casu erraretur, petitum ab consulibus ut extra sortem Corvi ea provincia esset. [6] exercitu victore a superioribus consulibus accepto, ad Cales, unde bellum ortum erat, profectus, cum hostes ab superioris etiam certaminis memoria pavidos clamore atque impetu primo fudisset, moenia ipsa oppugnare est adgressus. [7] et militum quidem is erat ardor ut iam inde cum scalis succedere ad muros vellent evasurosque contenderent; [8] Corvus, quia id arduum factu erat, labore militum potius quam periculo peragere inceptum voluit. itaque aggerem et vineas egit turresque muro admovit, quarum usum forte oblata opportunitas praevertit. [9] namque M. Fabius, captivus Romanus, cum per neglegentiam custodum festo die vinculis ruptis per murum inter opera Romanorum, religata ad pinnam muri reste suspensus, manibus se demisisset, [10] perpulit imperatorem ut vino epulisque sopitos hostes adgrederetur; nec maiore certamine capti cum urbe Ausones sunt quam acie fusi erant. praeda capta ingens est, praesidioque imposito Calibus reductae Romam legiones. [11] Consul ex senatus consulto triumphavit, et, ne Atilius expers gloriae esset, iussi ambo consules adversus Sidicinos ducere exercitum. [12] dictatorem ante ex senatus consulto comitiorum habendorum causa dixerunt L. Aemilium Mamercinum; is magistrum equitum Q. Publilium Philonem dixit. dictatore comitia habente consules creati sunt T. Veturius Sp. Postumius. [13] ei, etsi belli pars cum Sidicinis restabat, tamen, ut beneficio praevenirent desiderium plebis, de colonia deducenda Cales rettulerunt; [14] factoque senatus consulto ut duo milia quingenti homines eo scriberentur, tres viros coloniae deducendae agroque dividundo creaverunt K. Duillium T. Quinctium M. Fabium. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß