Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
13. (1) Ãîòîâÿñü ê ñðàæåíèþ, êîíñóë Ïóáëèëèé ðåøèë ñïåðâà îáðàòèòüñÿ ñ ðå÷üþ ê âîèíàì è îòäàë ïðèêàç ñîçûâàòü ñõîäêó.  ìãíîâåíèå îêà âñå ñáåæàëèñü ê êîíñóëüñêîìó øàòðó, íî çà ãðîìêèìè òðåáîâàíüÿìè áèòâû íåëüçÿ áûëî äàæå ðàññëûøàòü îáîäðÿþùèõ ñëîâ ïîëêîâîäöà: (2) âåäü êàæäîãî çâàëà â áîé ïàìÿòü î ïåðåæèòîì óíèæåíüè. È âîò ðèìëÿíå èäóò â áîé, òîðîïÿ çíàìåíîñöåâ44, à ÷òîá íå áûëî çàäåðæêè, êîãäà, ñîéäÿñü ñ âðàãîì, äîëæíû áóäóò áðîñèòü äðîòèêè è óæå ïîñëå áðàòüñÿ çà ìå÷è, îíè, áóäòî ïî óñëîâíîìó çíàêó, ðàçîì ïóñêàþò äðîòèêè è, îáíàæèâ ìå÷è, áåãîì êèäàþòñÿ íà íåïðèÿòåëÿ. (3) È íå áûëî çäåñü íàäîáíîñòè â âîåííîì èñêóññòâå ñ åãî óìåíèåì ðàñïîëàãàòü ðÿäû è ðåçåðâû, âñå çäåñü ñäåëàëà ÿðîñòü âîèíîâ, áðîñèâøèõñÿ âïåðåä, êàê îäåðæèìûå. (4) Âðàã áûë íå òîëüêî ðàññåÿí, äàæå â ñîáñòâåííîì ëàãåðå ñàìíèòû íå ïîñìåëè çàêðåïèòüñÿ è âðàññûïíóþ áåæàëè â Àïóëèþ. Âïðî÷åì, ê Ëóöåðèè îíè ïðèáûëè, ñíîâà ñîáðàâøèñü ïîä ñâîè çíàìåíà. (5) ßðîñòü, ñ êîòîðîé ðèìëÿíå ïðîðâàëèñü ñêâîçü ãóùó âðàãà, áðîñèëà èõ çàòåì íà ëàãåðü, òàì ó÷èíèëèñü ðåçíÿ è êðîâîïðîëèòèå åùå ñòðàøíåå, ÷åì â ñðàæåíèè, è â íåèñòîâñòâå âîèíû óíè÷òîæèëè áîëüøóþ ÷àñòü äîáû÷è. (6) Äðóãîå âîéñêî, ñ êîíñóëîì Ïàïèðèåì, ïðîäâèíóëîñü ïî ïîáåðåæüþ äî Àðï45, íèãäå íå âñòðå÷àÿ âðàæäåáíîñòè, ÷åìó ïðè÷èíîé â áîëüøåé ìåðå áûëè îáèäû îò ñàìíèòîâ è íåíàâèñòü ê íèì, ÷åì êàêîå-òî áëàãîäåÿíèå ðèìñêîãî íàðîäà. (7) Ðàâíèííûå ïðèáðåæíûå îáëàñòè â òå âðåìåíà ïîñòîÿííî ðàçîðÿëèñü ñàìíèòàìè, æèòåëÿìè ãîðíûõ ñåëåíèé, êîòîðûå, êàê è ïîäîáàåò äèêèì ãîðöàì, ïðåçèðàëè áîëåå êðîòêèé íðàâ çåìëåäåëüöåâ, ñõîæèé, êàê âîäèòñÿ, ñ ïðèðîäîé èõ êðàÿ. (8) Îñòàâàéñÿ ýòà îáëàñòü âåðíà ñàìíèòàì, ðèìñêîå âîéñêî ëèáî íå äîáðàëîñü áû äî Àðï, ëèáî, îòðåçàííîå îò ïîäâîçà ïðîäîâîëüñòâèÿ, ïîãèáëî áû ïî äîðîãå, ãäå íåò íèêàêèõ èñòî÷íèêîâ ïðîïèòàíèÿ. (9) Íî è òàê, êîãäà îíè äîáðàëèñü äî Ëóöåðèè, ãîëîä ñòàë îäèíàêîâûì ìó÷åíèåì äëÿ ñ.419 îñàæäåííûõ è îñàæäàâøèõ. Ðèìëÿíå âñå ïîëó÷àëè èç Àðï, íî ýòîãî áûëî òàê ìàëî, ÷òî ïðîäîâîëüñòâèå äëÿ ñòðàæè, äîçîðîâ è âîèíîâ, çàíÿòûõ çåìëÿíûìè ðàáîòàìè, âñàäíèêè äîñòàâëÿëè èç Àðï â ëàãåðü â êîæàíûõ ìåøî÷êàõ, (10) à ïîðîé, íàòêíóâøèñü íà íåïðèÿòåëÿ, îíè äîëæíû áûëè ñáðàñûâàòü ïðîäîâîëüñòâèå ñ êîíåé è ïðèíèìàòü áîé. Äî ïðèõîäà âòîðîãî êîíñóëà ñ ïîáåäîíîñíûì âîéñêîì îñàæäåííûì äîñòàâèëè ñ ñàìíèòñêèõ ãîð ïðîïèòàíèå, à âíóòðü ãîðîäà âïóñòèëè ïîäêðåïëåíèå. (11) Ïðèõîä Ïóáëèëèÿ åùå áîëüøå ñòåñíèë ïðîòèâíèêà, âåäü îí îñòàâèë îñàäó íà ñîòîâàðèùà, à ñàì ðàçúåçæàë ïî ïîëÿì, òåì ñàìûì íà÷èñòî ëèøèâ âðàãà âîçìîæíîñòè äîáûâàòü ïðîäîâîëüñòâèå. (12) Òîãäà ñàìíèòû, íå íàäåÿñü, ÷òî îñàæäåííûå ñìîãóò è äàëüøå òåðïåòü ãîëîä, ïðèíóæäåíû áûëè ñòÿíóòü îòîâñþäó ñâîè ñèëû è âûéòè ïðîòèâ Ïàïèðèÿ. |
13. Adversus quos Publilius consul cum dimicaturus esset, prius adloquendos milites ratus contionem advocari iussit. Ceterum sicut ingenti alacritate ad praetorium concursum est, ita prae clamore poscentium pugnam nulla adhortatio imperatoris audita est: [2] suus cuique animus memor ignominiae adhortator aderat. Vadunt igitur in proelium urgentes signiferos, et ne mora in concursu pilis emittendis stringendisque inde gladiis esset, pila velut dato ad id signo abiciunt strictisque gladiis cursu in hostem feruntur. [3] Nihil illic imperatoriae artis ordinibus aut subsidiis locandis fuit: omnia ira militaris prope vesano impetu egit. [4] Itaque non fusi modo hostes sunt, sed ne castris quidem suis fugam impedire ausi Apuliam dissipati petiere; Luceriam tamen coacto rursus in unum agmine est perventum. [5] Romanos ira eadem quae per mediam aciem hostium tulerat et in castra pertulit. Ibi plus quam in acie sanguinis ac caedis factum praedaeque pars maior ira corrupta. [6] Exercitus alter cum Papirio consule locis maritimis pervenerat Arpos per omnia pacata Samnitium magis iniuriis et odio quam beneficio ullo populi Romani; [7] nam Samnites, ea tempestate in montibus vicatim habitantes, campestria et maritima loca contempto cultorum molliore atque, ut evenit fere, locis simili genere ipsi montani atque agrestes depopulabantur. [8] Quae regio si fida Samnitibus fuisset, aut pervenire Arpos exercitus Romanus nequisset, aut interiecta penuria rerum omnium exclusos a commeatibus absumpsisset. [9] Tum quoque profectos inde ad Luceriam, iuxta obsidentes obsessosque, inopia vexavit. Omnia ab Arpis Romanis suppeditabantur, ceterum adeo exigue ut militi occupato stationibus vigiliisque et opere eques folliculis in castra ab Arpis frumentum veheret, [10] interdum occursu hostium cogeretur abiecto ex equo frumento pugnare. Obsessis priusquam alter consul victore exercitu advenit, et commeatus ex montibus Samnitium invecti erant et auxilia intromissa. [11] Artiora omnia adventus Publili fecit, qui obsidione delegata in curam collegae vacuus per agros cuncta infesta commeatibus hostium fecerat. [12] Itaque cum spes nulla esset diutius obsessos inopiam laturos, coacti Samnites, qui ad Luceriam castra habebant, undique contractis viribus signa cum Papirio conferre. |