Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà IX, ãë. 12

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

12. (1) Ñàì­íè­òû ïîíè­ìà­ëè, ÷òî âìå­ñòî ïî÷åò­íî­ãî ìèðà âíîâü íà÷à­ëàñü êðî­âî­ïðî­ëèò­íåé­øàÿ âîé­íà, è íå òîëü­êî ïðåä­÷óâ­ñò­âî­âà­ëè âñå, ÷òî è ïðî­èçî­øëî âïî­ñëåä­ñò­âèè, íî ñëîâ­íî âèäå­ëè ýòî âîî÷èþ. (2) Òåïåðü îíè âîçäà­âà­ëè çàïîçäà­ëóþ è áåñ­ïî­ëåç­íóþ óæå õâà­ëó äâóì ñîâå­òàì ñòà­ðî­ãî Ïîí­òèÿ, èáî, ñáèâ­øèñü íà ñðåä­íèé ïóòü, îíè ïðî­ìå­íÿ­ëè áûâ­øóþ â èõ ðóêàõ ïîáåäó íà íåíà­äåæ­íûé ìèð è, óïó­ñòèâ ñëó­÷àé îêà­çàòü áëà­ãî­äå­ÿ­íèå èëè ñîâåð­øèòü çëî­äå­ÿ­íèå, òåïåðü áûëè âûíóæ­äå­íû ñðà­æàòü­ñÿ ñ òåìè, êîãî ìîã­ëè ëèáî óíè­÷òî­æèòü íàâñå­ãäà êàê âðà­ãîâ, ëèáî îáðå­ñòè íàâñå­ãäà êàê äðó­çåé. (3) È áåç åäè­íî­ãî ñðà­æå­íèÿ, êîòî­ðîå ïîêà­çà­ëî áû, íà ÷üåé ñòî­ðîíå ïåðå­âåñ, íàñòðî­å­íèÿ òàê ïåðå­ìå­íè­ëèñü, ÷òî ðèì­ëÿíå áîëü­øå ñëà­âè­ëè Ïîñòó­ìèÿ çà ñäà­÷ó, ÷åì ñàì­íè­òû — Ïîí­òèÿ çà áåñ­êðîâ­íóþ åãî ïîáåäó, (4) è åñëè ðèì­ëÿíå ðàâ­íÿ­ëè íîâóþ âîé­íó ñ âåð­íîé ïîáåäîé, òî äëÿ ñàì­íè­òîâ îíà îçíà­÷à­ëà ïîáåäó ðèì­ëÿí.

(5)  ýòî âðå­ìÿ íà ñòî­ðî­íó ñàì­íè­òîâ ïåðå­øëè ñàò­ðè­êàí­öû, è âîò, âíå­çàï­íî ïîÿâèâ­øèñü ïîä ðèì­ñêèì ïîñå­ëå­íè­åì Ôðå­ãåë­ëà­ìè, ñàì­íè­òû — à ñ íèìè, ïî äîñòî­âåð­íûì ñâåäå­íè­ÿì, áûëè è ñàò­ðè­êàí­öû — ñðå­äè íî÷è çàõâà­òè­ëè ãîðîä, îäíà­êî äî ðàñ­ñâå­òà ïðî­òèâ­íè­êè èç îñòî­ðîæ­íî­ñòè íè÷å­ãî íå ïðåä­ïðè­íè­ìà­ëè. (6) Íàóò­ðî íà÷à­ëàñü áèò­âà, øåä­øàÿ ñïåð­âà áåç ÿâíî­ãî ïðå­èìó­ùå­ñòâà ñòî­ðîí. Âñå æå ôðå­ãåë­ëàí­öû ñóìå­ëè óñòî­ÿòü, èáî äðà­ëèñü çà ñâîè àëòà­ðè è î÷à­ãè41, à ñ êðûø èì ïîìî­ãà­ëè òîë­ïû ìèð­íûõ æèòå­ëåé42. (7) Íî ïîòîì âçÿ­ëî âåðõ êîâàð­ñòâî. Ñëûø­íî áûëî, êàê ãëà­øà­òàé ñ.418 îáú­ÿâèë, ÷òî ñëî­æèâ­øèì îðó­æèå äàäóò óéòè íåâðåäè­ìû­ìè. Ýòà íàäåæ­äà îñëà­áè­ëà áèò­âåí­íûé ïûë ôðå­ãåë­ëàí­öåâ, è ïîâñþäó ñòà­ëè áðî­ñàòü îðó­æèå. (8) ×àñòü áîëåå ñòîé­êèõ âîè­íîâ ñ îðó­æè­åì ïðî­ðâà­ëàñü ÷åðåç çàä­íèå âîðîòà, è îòâà­ãà îêà­çà­ëàñü ëó÷­øåé çàùè­òîþ, ÷åì ñòðàõ, êîòî­ðûé çàñòà­âèë ïðî­÷èõ îïðî­ìåò­÷è­âî ïîâå­ðèòü ñàì­íè­òàì: âñåõ èõ, òùåò­íî âçû­âàâ­øèõ ê áîãàì è ê âåð­íî­ñòè äàí­íî­ìó ñëî­âó, ñàì­íè­òû îáëî­æè­ëè îãíåì è ñîæãëè43.

(9) Êîí­ñó­ëû ðàçäå­ëè­ëè ìåæ ñîáîþ âîåí­íûå îáëà­ñòè: Ïàïè­ðèé ïîñïå­øèë â Àïó­ëèþ ê Ëóöå­ðèè, ãäå òîìè­ëèñü ðèì­ñêèå âñàä­íè­êè, âçÿ­òûå ïîä Êàâ­äè­åì â çàëîæ­íè­êè, à Ïóá­ëè­ëèé ñòàë â Ñàì­íèè ïðî­òèâ Êàâ­äèí­ñêèõ ëåãè­î­íîâ. (10) Ýòî ïðè­âå­ëî ñàì­íè­òîâ â çàìå­øà­òåëü­ñòâî: ê Ëóöå­ðèè îíè èäòè íå ðåøà­ëèñü, îïà­ñà­ÿñü âðà­ãîâ ñ òûëà, íî è íà ìåñòå íå ìîã­ëè îñòà­âàòü­ñÿ, áîÿñü ëèøèòü­ñÿ òåì âðå­ìå­íåì Ëóöå­ðèè. (11) Îíè ñî÷ëè çà ëó÷­øåå âî âñåì äîâå­ðèòü­ñÿ ñóäü­áå è äàòü áîé Ïóá­ëè­ëèþ. Ñ òåì îíè è ïîñòðî­è­ëè âîé­ñêà äëÿ áèò­âû.

12. Sam­ni­ti­bus pro su­per­ba pa­ce in­fes­tis­si­mum cer­nen­ti­bus re­na­tum bel­lum, om­nia quae dein­de eve­ne­runt non in ani­mis so­lum sed pro­pe in ocu­lis es­se; [2] et se­ro ac ne­qui­quam lau­da­re se­nis Pon­ti ut­ra­que con­si­lia, in­ter quae se me­dia lap­sos via vic­to­riae pos­ses­sio­nem pa­ce in­cer­ta mu­tas­se; et be­ne­fi­cii et ma­le­fi­cii oc­ca­sio­ne amis­sa pug­na­tu­ros cum eis quos po­tue­rint in per­pe­tuum vel ini­mi­cos tol­le­re vel ami­cos fa­ce­re. [3] Adeo­que nul­lo­dum cer­ta­mi­ne incli­na­tis vi­ri­bus post Cau­di­nam pa­cem ani­mi mu­ta­ve­rant, ut cla­rio­rem in­ter Ro­ma­nos de­di­tio Pos­tu­mium quam Pon­tium incruen­ta vic­to­ria in­ter Sam­ni­tes fa­ce­ret, [4] et ge­ri pos­se bel­lum Ro­ma­ni pro vic­to­ria cer­ta ha­be­rent, Sam­ni­tes si­mul re­bel­las­se et vi­cis­se cre­de­rent Ro­ma­num.

[5] In­ter haec Sat­ri­ca­ni ad Sam­ni­tes de­fe­ce­runt, et Fre­gel­lae co­lo­nia ne­co­pi­na­to ad­ven­tu Sam­ni­tium — fuis­se et Sat­ri­ca­nos cum iis sa­tis constat — noc­te oc­cu­pa­ta est. Ti­mor in­de mu­tuus ut­ros­que us­que ad lu­cem quie­tos te­nuit; [6] lux pug­nae ini­tium fuit, quam ali­quam­diu aequam et quia pro aris ac fo­cis di­mi­ca­ba­tur et quia ex tec­tis adiu­va­bat im­bel­lis mul­ti­tu­do ta­men Fre­gel­la­ni sus­ti­nue­runt. [7] Fra­us dein­de rem incli­na­vit, quod vo­cem audi­ri prae­co­nis pas­si sunt, in­co­lu­mem abi­tu­rum qui ar­ma po­suis­set. Ea spes re­mi­sit a cer­ta­mi­ne ani­mos, et pas­sim ar­ma iac­ta­ri coep­ta. [8] Per­ti­na­cior pars ar­ma­ta per aver­sam por­tam eru­pit, tu­tior­que eis auda­cia fuit quam in­cau­tus ad cre­den­dum ce­te­ris pa­vor, quos cir­cum­da­tos ig­ni ne­qui­quam deos fi­dem­que in­vo­can­tes Sam­ni­tes concre­ma­ve­runt.

[9] Con­su­les in­ter se par­ti­ti pro­vin­cias, Pa­pi­rius in Apu­liam ad Lu­ce­riam per­git, ubi equi­tes Ro­ma­ni ob­si­des ad Cau­dium da­ti cus­to­die­ban­tur, Pub­li­lius in Sam­nio sub­sti­tit ad­ver­sus Cau­di­nas le­gio­nes. [10] Dis­ten­dit ea res Sam­ni­tium ani­mos, quod nec ad Lu­ce­riam ire, ne ab ter­go insta­ret hos­tis, nec ma­ne­re, ne Lu­ce­ria in­te­rim amit­te­re­tur, sa­tis aude­bant. [11] Op­ti­mum vi­sum est com­mit­te­re rem for­tu­nae et tran­si­ge­re cum Pub­li­lio cer­ta­men; ita­que in aciem co­pias edu­cunt.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 41Ò. å. çà ñàìîå âàæ­íîå, ñàìîå äîðî­ãîå, çà îñíî­âû ñâî­åãî ñóùå­ñò­âî­âà­íèÿ. Ñð.: Öèöå­ðîí. Î ïðè­ðî­äå áîãîâ, III, 94.
  • 42Ñð.: Ïëó­òàðõ. Ïèðð, 34, ãäå ðàñ­ñêà­çû­âà­åò­ñÿ, êàê âî âðå­ìÿ áèò­âû ñ Ïèððîì â Àðãî­ñå æèòåëü­íè­öû ãîðî­äà ñ êðûø ãëÿäå­ëè íà áîé è òîæå ïîìî­ãà­ëè ñðà­æàþ­ùèì­ñÿ. Ýòî õàðàê­òåð­íîå äëÿ àíòè÷­íûõ èñòî­ðè­êîâ îáùåå ìåñòî â îïè­ñà­íèè áîÿ âíóò­ðè ãîðî­äà.
  • 43Ãîðîä áûë ïîùà­æåí (ñì.: IX, 28).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327007042 1327008013 1364000913 1364000914 1364000915