Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
12. (1) Ñàìíèòû ïîíèìàëè, ÷òî âìåñòî ïî÷åòíîãî ìèðà âíîâü íà÷àëàñü êðîâîïðîëèòíåéøàÿ âîéíà, è íå òîëüêî ïðåä÷óâñòâîâàëè âñå, ÷òî è ïðîèçîøëî âïîñëåäñòâèè, íî ñëîâíî âèäåëè ýòî âîî÷èþ. (2) Òåïåðü îíè âîçäàâàëè çàïîçäàëóþ è áåñïîëåçíóþ óæå õâàëó äâóì ñîâåòàì ñòàðîãî Ïîíòèÿ, èáî, ñáèâøèñü íà ñðåäíèé ïóòü, îíè ïðîìåíÿëè áûâøóþ â èõ ðóêàõ ïîáåäó íà íåíàäåæíûé ìèð è, óïóñòèâ ñëó÷àé îêàçàòü áëàãîäåÿíèå èëè ñîâåðøèòü çëîäåÿíèå, òåïåðü áûëè âûíóæäåíû ñðàæàòüñÿ ñ òåìè, êîãî ìîãëè ëèáî óíè÷òîæèòü íàâñåãäà êàê âðàãîâ, ëèáî îáðåñòè íàâñåãäà êàê äðóçåé. (3) È áåç åäèíîãî ñðàæåíèÿ, êîòîðîå ïîêàçàëî áû, íà ÷üåé ñòîðîíå ïåðåâåñ, íàñòðîåíèÿ òàê ïåðåìåíèëèñü, ÷òî ðèìëÿíå áîëüøå ñëàâèëè Ïîñòóìèÿ çà ñäà÷ó, ÷åì ñàìíèòû — Ïîíòèÿ çà áåñêðîâíóþ åãî ïîáåäó, (4) è åñëè ðèìëÿíå ðàâíÿëè íîâóþ âîéíó ñ âåðíîé ïîáåäîé, òî äëÿ ñàìíèòîâ îíà îçíà÷àëà ïîáåäó ðèìëÿí. (5)  ýòî âðåìÿ íà ñòîðîíó ñàìíèòîâ ïåðåøëè ñàòðèêàíöû, è âîò, âíåçàïíî ïîÿâèâøèñü ïîä ðèìñêèì ïîñåëåíèåì Ôðåãåëëàìè, ñàìíèòû — à ñ íèìè, ïî äîñòîâåðíûì ñâåäåíèÿì, áûëè è ñàòðèêàíöû — ñðåäè íî÷è çàõâàòèëè ãîðîä, îäíàêî äî ðàññâåòà ïðîòèâíèêè èç îñòîðîæíîñòè íè÷åãî íå ïðåäïðèíèìàëè. (6) Íàóòðî íà÷àëàñü áèòâà, øåäøàÿ ñïåðâà áåç ÿâíîãî ïðåèìóùåñòâà ñòîðîí. Âñå æå ôðåãåëëàíöû ñóìåëè óñòîÿòü, èáî äðàëèñü çà ñâîè àëòàðè è î÷àãè41, à ñ êðûø èì ïîìîãàëè òîëïû ìèðíûõ æèòåëåé42. (7) Íî ïîòîì âçÿëî âåðõ êîâàðñòâî. Ñëûøíî áûëî, êàê ãëàøàòàé ñ.418 îáúÿâèë, ÷òî ñëîæèâøèì îðóæèå äàäóò óéòè íåâðåäèìûìè. Ýòà íàäåæäà îñëàáèëà áèòâåííûé ïûë ôðåãåëëàíöåâ, è ïîâñþäó ñòàëè áðîñàòü îðóæèå. (8) ×àñòü áîëåå ñòîéêèõ âîèíîâ ñ îðóæèåì ïðîðâàëàñü ÷åðåç çàäíèå âîðîòà, è îòâàãà îêàçàëàñü ëó÷øåé çàùèòîþ, ÷åì ñòðàõ, êîòîðûé çàñòàâèë ïðî÷èõ îïðîìåò÷èâî ïîâåðèòü ñàìíèòàì: âñåõ èõ, òùåòíî âçûâàâøèõ ê áîãàì è ê âåðíîñòè äàííîìó ñëîâó, ñàìíèòû îáëîæèëè îãíåì è ñîæãëè43. (9) Êîíñóëû ðàçäåëèëè ìåæ ñîáîþ âîåííûå îáëàñòè: Ïàïèðèé ïîñïåøèë â Àïóëèþ ê Ëóöåðèè, ãäå òîìèëèñü ðèìñêèå âñàäíèêè, âçÿòûå ïîä Êàâäèåì â çàëîæíèêè, à Ïóáëèëèé ñòàë â Ñàìíèè ïðîòèâ Êàâäèíñêèõ ëåãèîíîâ. (10) Ýòî ïðèâåëî ñàìíèòîâ â çàìåøàòåëüñòâî: ê Ëóöåðèè îíè èäòè íå ðåøàëèñü, îïàñàÿñü âðàãîâ ñ òûëà, íî è íà ìåñòå íå ìîãëè îñòàâàòüñÿ, áîÿñü ëèøèòüñÿ òåì âðåìåíåì Ëóöåðèè. (11) Îíè ñî÷ëè çà ëó÷øåå âî âñåì äîâåðèòüñÿ ñóäüáå è äàòü áîé Ïóáëèëèþ. Ñ òåì îíè è ïîñòðîèëè âîéñêà äëÿ áèòâû. |
12. Samnitibus pro superba pace infestissimum cernentibus renatum bellum, omnia quae deinde evenerunt non in animis solum sed prope in oculis esse; [2] et sero ac nequiquam laudare senis Ponti utraque consilia, inter quae se media lapsos via victoriae possessionem pace incerta mutasse; et beneficii et maleficii occasione amissa pugnaturos cum eis quos potuerint in perpetuum vel inimicos tollere vel amicos facere. [3] Adeoque nullodum certamine inclinatis viribus post Caudinam pacem animi mutaverant, ut clariorem inter Romanos deditio Postumium quam Pontium incruenta victoria inter Samnites faceret, [4] et geri posse bellum Romani pro victoria certa haberent, Samnites simul rebellasse et vicisse crederent Romanum. [5] Inter haec Satricani ad Samnites defecerunt, et Fregellae colonia necopinato adventu Samnitium — fuisse et Satricanos cum iis satis constat — nocte occupata est. Timor inde mutuus utrosque usque ad lucem quietos tenuit; [6] lux pugnae initium fuit, quam aliquamdiu aequam et quia pro aris ac focis dimicabatur et quia ex tectis adiuvabat imbellis multitudo tamen Fregellani sustinuerunt. [7] Fraus deinde rem inclinavit, quod vocem audiri praeconis passi sunt, incolumem abiturum qui arma posuisset. Ea spes remisit a certamine animos, et passim arma iactari coepta. [8] Pertinacior pars armata per aversam portam erupit, tutiorque eis audacia fuit quam incautus ad credendum ceteris pavor, quos circumdatos igni nequiquam deos fidemque invocantes Samnites concremaverunt. [9] Consules inter se partiti provincias, Papirius in Apuliam ad Luceriam pergit, ubi equites Romani obsides ad Caudium dati custodiebantur, Publilius in Samnio substitit adversus Caudinas legiones. [10] Distendit ea res Samnitium animos, quod nec ad Luceriam ire, ne ab tergo instaret hostis, nec manere, ne Luceria interim amitteretur, satis audebant. [11] Optimum visum est committere rem fortunae et transigere cum Publilio certamen; itaque in aciem copias educunt. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß