Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà IX, ãë. 32

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

32. (1) Ïîêà ýòî ïðî­èñ­õî­äèò â Ñàì­íèè, â Ýòðó­ðèè çà îðó­æèå âçÿ­ëèñü óæå âñå ïëå­ìå­íà, êðî­ìå àððå­òè­íîâ, è îñà­äîþ Ñóò­ðèÿ, êàê áû âîðîò Ýòðó­ðèè, ïîëî­æè­ëè íà÷à­ëî âåëè­êîé âîéíå. (2) Îäèí èç êîí­ñó­ëîâ, Ýìè­ëèé, ïðè­áûë òóäà ñ âîé­ñêîì, ÷òîáû ñíÿòü îñà­äó ñ ñîþç­íè­êîâ. Ïðè ïîÿâ­ëå­íèè ðèì­ëÿí æèòå­ëè Ñóò­ðèÿ, íå ñêó­ïÿñü, äîñòàâ­ëÿ­ëè ïðî­äî­âîëü­ñò­âèå â ëàãåðü ïåðåä ãîðî­äîì. (3) Ïåð­âûé äåíü ýòðóñ­êè ïðî­âå­ëè ðàçäó­ìû­âàÿ, òîðî­ïèòü èì âîé­íó èëè çàòÿ­ãè­âàòü, è ïîñêîëü­êó âîæäè ïðåä­ïî­÷ëè ñïåø­íûå äåé­ñò­âèÿ îñòî­ðîæ­íûì, òî íà äðó­ãîé äåíü ñ âîñ­õî­äîì ñîëí­öà áûë âûñòàâ­ëåí çíàê ê áîþ è âîîðó­æåí­íîå âîé­ñêî âûøëî íà áèò­âó. (4) Óçíàâ îá ýòîì, êîí­ñóë òîò­÷àñ ïåðå­äàë âîè­íàì äîùå÷­êó ñ ðàñ­ïî­ðÿ­æå­íè­åì çàâ­òðà­êàòü è, ïîä­êðå­ïèâ­øèñü ïèùåé, âîîðó­æàòü­ñÿ. (5) Âîè­íû ïîâè­íî­âà­ëèñü. Óâèäåâ èõ âîîðó­æåí­íû­ìè è ãîòî­âû­ìè ê áîþ, êîí­ñóë ïðè­êà­çàë âûíå­ñòè çà âàë çíà­ìå­íà è âûñòðî­èë âîé­ñêà íåïî­äà­ëå­êó îò íåïðè­ÿ­òå­ëÿ. Êàêîå-òî âðå­ìÿ îáå ñòî­ðî­íû ñòî­ÿ­ëè, íàïðÿ­æåí­íî îæè­äàÿ, ÷òîáû ïðî­òèâ­íèê ïåð­âûì èçäàë êëè÷ è íà÷àë ñðà­æå­íèå, (6) è ìèíî­âàë óæå ïîë­äåíü, à íè ñ îäíîé ñòî­ðî­íû íå áûëî åùå ïóùå­íî íè îäíîé ñòðå­ëû. Òîãäà, ÷òîá íå óéòè íè ñ ÷åì, ýòðóñ­êè èçäà­þò êðèê è ïîä çâó­êè òðóá äâè­ãà­þò âïå­ðåä ñâîè çíà­ìå­íà; íå çàñòà­âè­ëè ñåáÿ æäàòü è ðèì­ëÿíå. (7) ßðîñò­íî ñøèá­ëèñü áîé­öû102: ó âðà­ãîâ ïðå­âîñ­õîä­ñòâî â ÷èñ­ëå, ó ðèì­ëÿí — â õðàá­ðî­ñòè. (8) Áèò­âà øëà ñ ïåðå­ìåí­íûì óñïå­õîì, ìíî­ãèå ïàëè ñ îáå­èõ ñòî­ðîí, è âñå — ñàìûå õðàá­ðûå, è òîãäà ëèøü ðåøèë­ñÿ èñõîä ñðà­æå­íèÿ, êîãäà èçìîòàí­íûå ïåðå­äî­âûå îòðÿäû áûëè çàìå­íå­íû ñ.439 ñâå­æè­ìè ñèëà­ìè âòî­ðî­ãî ðÿäà ðèì­ñêî­ãî âîé­ñêà. (9) Ýòðóñ­êè æå, ó êîòî­ðûõ ïåðå­äî­âûå âîè­íû íå áûëè ïîä­äåð­æà­íû ñâå­æè­ìè ïîä­êðåï­ëå­íè­ÿ­ìè, âñå ïîëåã­ëè ïåðåä çíà­ìå­íà­ìè è âîêðóã. Ýòà áèò­âà íå èìå­ëà áû ðàâ­íûõ ïî íè÷òîæ­íî­ìó ÷èñ­ëó áåæàâ­øèõ è îãðîì­íî­ìó — ïàâ­øèõ, åñëè áû íî÷ü íå óêðû­ëà ýòðóñ­êîâ, òâåð­äî ðåøèâ­øèõ­ñÿ áèòü­ñÿ íàñìåðòü. (10) Òàê ÷òî ïîáåäè­òå­ëè îïå­ðå­äè­ëè ïîáåæ­äåí­íûõ è ïîëî­æè­ëè êîíåö ñå÷å: ïîñëå çàõî­äà ñîëí­öà áûë äàí çíàê îòñòó­ïèòü, è ïðî­òèâ­íè­êè âîç­âðà­òè­ëèñü íà íî÷ü â ñâîè ëàãå­ðÿ. (11) Ïîñëå ýòî­ãî ïîä Ñóò­ðè­åì â òîò ãîä íå ïðî­èçî­øëî íè÷å­ãî ïðè­ìå­÷à­òåëü­íî­ãî, ïîòî­ìó ÷òî âî âðà­æå­ñêîì âîé­ñêå çà îäíó áèò­âó áûëè óíè­÷òî­æå­íû âñå ïåðå­äî­âûå ÷àñòè è îñòà­ëèñü òîëü­êî âñïî­ìî­ãà­òåëü­íûå ñèëû, åäâà ñïî­ñîá­íûå îõðà­íÿòü ëàãåðü; (12) íî è ó ðèì­ëÿí ðàíå­íûõ áûëî ñòîëü­êî, ÷òî îò ðàí óæå ïîñëå áîÿ ñêîí­÷à­ëîñü áîëü­øå, ÷åì ïàëî íà ïîëå áðà­íè.

32. Dum haec ge­run­tur in Sam­nio, iam om­nes Et­ru­riae po­pu­li prae­ter Ar­re­ti­nos ad ar­ma ierant, ab op­pug­nan­do Sut­rio, quae urbs so­cia Ro­ma­nis ve­lut cla­ustra Et­ru­riae erat, in­gens or­si bel­lum. [2] Eo al­ter con­sul Aemi­lius cum exer­ci­tu ad li­be­ran­dos ob­si­dio­ne so­cios ve­nit. Ad­ve­nien­ti­bus Ro­ma­nis Sut­ri­ni com­mea­tus be­nig­ne in castra an­te ur­bem po­si­ta ad­ve­xe­re. [3] Et­rus­ci diem pri­mum con­sul­tan­do ma­tu­ra­rent tra­he­rentne bel­lum tra­du­xe­runt. Pos­te­ro die, ubi ce­le­rio­ra quam tu­tio­ra con­si­lia ma­gis pla­cue­re du­ci­bus, so­le or­to sig­num pug­nae pro­po­si­tum est ar­ma­ti­que in aciem pro­ce­dunt. [4] Quod postquam con­su­li nun­tia­tum est, ex­templo tes­se­ram da­ri iubet ut pran­deat mi­les fir­ma­tis­que ci­bo vi­ri­bus ar­ma ca­piat. Dic­to pa­re­tur. [5] Con­sul ubi ar­ma­tos pa­ra­tos­que vi­dit, sig­na extra val­lum pro­fer­ri ius­sit et haud pro­cul hos­te instru­xit aciem. Ali­quam­diu in­ten­ti ut­rim­que ste­te­runt exspec­tan­tes, ut ab ad­ver­sa­riis cla­mor et pug­na in­ci­pe­ret; [6] et pri­us sol me­ri­die se incli­na­vit quam te­lum hinc aut il­linc emis­sum est. In­de, ne in­fec­ta re abi­re­tur, cla­mor ab Et­rus­cis ori­tur con­ci­nuntque tu­bae et sig­na in­fe­run­tur. Nec seg­nius a Ro­ma­nis pug­na ini­tur. [7] Con­cur­runt in­fen­sis ani­mis; nu­me­ro hos­tis, vir­tu­te Ro­ma­nus su­pe­rat; [8] an­ceps proe­lium mul­tos ut­rim­que et for­tis­si­mum quem­que ab­su­mit, nec pri­us incli­na­ta res est quam se­cun­da acies Ro­ma­na ad pri­ma sig­na, in­teg­ri fes­sis, suc­ces­se­runt, [9] Et­rus­ci, quia nul­lis re­cen­ti­bus sub­si­diis ful­ta pri­ma acies fuit, an­te sig­na cir­ca­que om­nes ce­ci­de­runt. Nul­lo un­quam proe­lio fu­gae mi­nus nec plus cae­dis fuis­set, ni obsti­na­tos mo­ri Tus­cos nox te­xis­set, [10] ita ut vic­to­res pri­us quam vic­ti pug­nan­di fi­nem fa­ce­rent. Post oc­ca­sum so­lis sig­num re­cep­tui da­tum est; noc­te ut­ro­que in castra re­di­tum.

[11] Nec dein­de quic­quam eo an­no rei me­mo­ria dig­nae apud Sut­rium ges­tum est, quia et ex hos­tium exer­ci­tu pri­ma to­ta acies de­le­ta uno proe­lio fue­rat sub­si­dia­riis mo­do re­lic­tis, vix quod sa­tis es­set ad castro­rum prae­si­dium, [12] et apud Ro­ma­nos tan­tum vol­ne­rum fuit ut plu­res post proe­lium sau­cii de­ces­se­rint quam ce­ci­de­rant in acie.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 102«ßðîñò­íî ñøèá­ëèñü áîé­öû» — ïîëî­âè­íà ãåê­ñà­ìåò­ðè­÷å­ñêî­ãî ñòè­õà.  êàêîé-òî ìåðå ýòî ïîä­ðà­æà­íèå Âåð­ãè­ëèþ, êîòî­ðûé íåðåä­êî íà÷è­íà­åò ïîâåñò­âî­âà­íèå î áèò­âå ñî ñëî­âà con­cur­runt. Ñð.: Âåð­ãè­ëèé. Ýíå­èäà, X, 691: «Ðàòè òèððå­íîâ ñîøëèñü».
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000933 1364000934 1364000935