Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
45. (1) Ïðè êîíñóëàõ Ïóáëèè Ñóëüïèöèè Ñàâåððèîíå è Ïóáëèè Ñåìïðîíèîíå Ñîôå[1] [304 ã.] ñàìíèòû îòïðàâèëè â Ðèì äëÿ ïåðåãîâîðîâ î ìèðå ñâîèõ ïîñëîâ, ÷òîáû äîáèâàòüñÿ òî ëè êîíöà âîéíå, òî ëè åå îòñðî÷êè. (2) Íà èõ óíèæåííûå ïðîñüáû áûë äàí îòâåò: åñëè áû ñàìíèòû íå ïðîñèëè òàê ÷àñòî ìèðà, ãîòîâÿñü òåì âðåìåíåì ê âîéíå, ìîæíî áûëî áû âåñòè ïîäîáíûå ïåðåãîâîðû; íî, êîëü ñêîðî äî ñèõ ïîð ñëîâà îñòàâàëèñü áåç ïîñëåäñòâèé, ïðèõîäèòñÿ âåðèòü òîëüêî äåëàì. (3) Ñêîðî êîíñóë Ïóáëèé Ñåìïðîíèé áóäåò ñ âîéñêîì â Ñàìíèè, è åãî íå îáìàíåøü, ê âîéíå èëè ê ìèðó ñêëîííû ñàìíèòû; âûÿñíèâ âñå, îí îáî âñåì äîëîæèò ñåíàòó, è, êîãäà îí äâèíåòñÿ èç Ñàìíèÿ îáðàòíî, ïîñëû ïóñòü èäóò çà íèì ñëåäîì. (4)  òîò ãîä íà ïóòè ÷åðåç Ñàìíèé ðèìñêèå ëåãèîíû âñòðåòèëè ëèøü ìèðíûõ æèòåëåé, îõîòíî ñíàáæàâøèõ èõ ïðîäîâîëüñòâèåì, òàê ÷òî ñòàðèííûé äîãîâîð156 ñ ñàìíèòàìè âñå-òàêè âîçîáíîâèëè. (5) Òîãäà ðèìëÿíå ïîøëè âîéíîþ ïðîòèâ ýêâîâ — äàâíèõ ñâîèõ íåäðóãîâ, êîòîðûå, âïðî÷åì, óæå ìíîãèå ãîäû íè÷åì íå áåñïîêîèëè ðèìëÿí157, ïðè âñåé ñâîåé íåíàäåæíîñòè ïðèêèäûâàÿñü çàìèðåííûìè. Äåëî â òîì, ÷òî äî ðàçãðîìà ãåðíèêîâ ýêâû âìåñòå ñ íèìè ïîñûëàëè ñàìíèòàì ïîäêðåïëåíèå158, (6) à ïîñëå ïîêîðåíèÿ ãåðíèêîâ ïî÷òè âñå ïëåìÿ ïåðåøëî íà ñòîðîíó âðàãîâ Ðèìà è íå ñêðûâàëî ýòîãî ïðèíÿòîãî âñåì ìèðîì ðåøåíèÿ. Íî êîãäà ïîñëå çàêëþ÷åíèÿ â Ðèìå äîãîâîðà ñ ñàìíèòàìè ôåöèàëû ÿâèëèñü ê ýêâàì òðåáîâàòü âîçìåùåíèÿ, (7) ýêâû óïîðíî ñòîÿëè íà òîì, ÷òî, ãðîçÿ âîéíîé, èõ ñèëîé ïûòàþòñÿ çàñòàâèòü ïðèíÿòü ðèìñêîå ãðàæäàíñòâî, à ñêîëü ýòî æåëàííî, ó÷èò ïðèìåð ãåðíèêîâ: âåäü âñå êòî ìîã, ïðåäïî÷ëè ñîáñòâåííûå çàêîíû ðèìñêîìó ãðàæäàíñòâó, (8) äëÿ òåõ æå, ó êîãî íå áóäåò âûáîðà, ïðèíóäèòåëüíîå ãðàæäàíñòâî îáåðíåòñÿ íàêàçàíèåì. Âñå ýòî îòêðûòî ãîâîðèëîñü íà ñõîäêàõ, è ïîòîìó ðèìñêèé íàðîä ïðèêàçàë îáúÿâèòü ýêâàì âîéíó. (9) Îáà êîíñóëà îòïðàâèëèñü â íîâûé ïîõîä è ðàñïîëîæèëèñü ëàãåðåì â ÷åòûðåõ ìèëÿõ îò âðàæåñêîãî ñòàíà. (10) Óæå äîëãèå ãîäû ýêâû íå âåëè âîéí ñàìîñòîÿòåëüíî. Èõ âîéñêî, ïîõîäèâøåå íà îïîë÷åíèå, â êîòîðîì íå áûëî òîëêîì íè âîæäåé, íè âîåííûõ ïîðÿäêîâ, áûëî â ñìÿòåíèè. (11) Îäíèì êàçàëîñü, íàäî âûõîäèòü íà áîé, äðóãèì — çàùèùàòü ëàãåðü, ìíîãèõ òðåâîæèëî ðàçîðåíèå, ãðîçÿùåå ïîëÿì, à ñëåäîì è ñ.455 ðàçðóøåíèå ãîðîäîâ, îñòàâëåííûõ ïîä ñëàáîé îõðàíîþ. (12) È âîò êîãäà ñðåäè ìíîãèõ âûñêàçàííûõ ìíåíèé óñëûøàëè, ÷òî ïóñòü, ìîë, êàæäûé îñòàâèò ïîïå÷åíèå îá îáùèõ äåëàõ è çàéìåòñÿ ñâîèìè ñîáñòâåííûìè (13) è ïóñòü ñ ïåðâîþ ñòðàæåé óõîäÿò êòî êóäà èç ëàãåðÿ, ÷òîáû ñâåçòè â ãîðîäà âñå ñâîå äîáðî è çàùèùàòü ãîðîäñêèå ñòåíû, òî âñå ñ ïîëíûì åäèíîäóøèåì ïðèíÿëè ýòî ðåøåíèå. (14) Êîãäà âðàãè óæå ðàçáðåëèñü ïî ñâîèì èìåíèÿì, ðèìëÿíå íà ðàññâåòå âûíåñëè çíàìåíà è ïîñòðîèëèñü â áîåâîì ïîðÿäêå, íî íèêòî íå âûøåë èì íàâñòðå÷ó, è îíè ïîñïåøèëè ê âðàæåñêîìó ëàãåðþ. (15) Íå âèäÿ è òàì äîçîðîâ ïåðåä âîðîòàìè è íè åäèíîé äóøè íà âàëó, íå ñëûøà îáû÷íîãî â ëàãåðå ãîìîíà, îíè îñòàíîâèëèñü, ïîðàæåííûå ñòðàííîé òèøèíîé è îïàñàÿñü çàñàäû. (16) Êîãäà æå ïåðåøëè ÷åðåç âàë è îáíàðóæèëè â ëàãåðå ïîëíîå áåçëþäèå, áðîñèëèñü âäîãîíêó çà âðàãîì. Ñëåäû ìåæ òåì âåëè âî âñå ñòîðîíû, êàê âñåãäà áûâàåò, åñëè ðàçáåãàþòñÿ êòî êóäà, íî ïîíà÷àëó ýòî ñáèëî ðèìëÿí ñ òîëêó. (17) Óçíàâ æå îò ëàçóò÷èêîâ î çàìûñëàõ ïðîòèâíèêà, ðèìëÿíå ïîøëè âîéíîþ íà ãîðîäà ýêâîâ, îñàæäàÿ èõ îäèí çà äðóãèì, è çà ïÿòüäåñÿò äíåé âçÿëè ïðèñòóïîì òðèäöàòü îäèí ãîðîä, ðàçðóøèâ è ñïàëèâ áîëüøóþ èõ ÷àñòü è ïî÷òè èñòðåáèâ ïëåìÿ ýêâîâ. (18) Íàä ýêâàìè ñïðàâèëè òðèóìô. Èõ ïîãèáåëü ïîñëóæèëà óðîêîì ìàððóöèíàì, ìàðñàì, ïåëèãíàì è ôðåíòàíàì, êîòîðûå îòïðàâèëè â Ðèì õîäàòàåâ ïðîñèòü î ìèðå è äðóæåñòâåííîì ñîþçå. Ñ ýòèìè íàðîäàìè, ïî èõ ïðîñüáå, áûë çàêëþ÷åí äîãîâîð. |
45. P. Sulpicio Saverrione P. Sempronio Sopho consulibus Samnites, seu finem seu dilationem belli quaerentes, legatos de pace Romam misere. [2] Quibus suppliciter agentibus responsum est, nisi saepe bellum parantes pacem petissent Samnites, oratione ultro citro habita de pace transigi potuisse; nunc, quando verba vana ad id locorum fuerint, rebus standum esse. [3] P. Sempronium consulem cum exercitu brevi in Samnio fore; eum, ad bellum pacemne inclinent animi, falli non posse; comperta omnia senatui relaturum; decedentem ex Samnio consulem legati sequerentur. [4] Eo anno cum pacatum Samnium exercitus Romanus benigne praebito commeatu peragrasset, foedus antiquum Samnitibus redditum. [5] Ad Aequos inde, veteres hostes, ceterum per multos annos sub specie infidae pacis quietos, versa arma Romana, quod incolumi Hernico nomine missitaverant simul cum iis Samniti auxilia [6] et post Hernicos subactos universa prope gens sine dissimulatione consilii publici ad hostes desciverat; et postquam icto Romae cum Samnitibus foedere fetiales venerant res repetitum, [7] temptationem aiebant esse ut terrore incusso belli Romanos se fieri paterentur; quod quanto opere optandum foret Hernicos docuisse, cum quibus licuerit suas leges Romanae civitati praeoptaverint: [8] quibus legendi quid mallent copia non fuerit pro poena necessariam civitatem fore. Ob haec volgo in conciliis iactata populus Romanus bellum fieri Aequis iussit; [9] consulesque ambo ad novum profecti bellum quattuor milia a castris hostium consederunt. [10] Aequorum exercitus, ut qui suo nomine permultos annos imbelles egissent, tumultuario similis, sine ducibus certis, sine imperio, trepidare. [11] Alii exeundum in aciem, alii castra tuenda censent; movet plerosque vastatio futura agrorum ac deinceps cum levibus praesidiis urbium relictarum excidia. [12] Itaque postquam inter multas sententias una, quae omissa cura communium ad respectum suarum quemque rerum vertit, est audita, [13] ut prima vigilia diversi e castris ad deportanda omnia tuendasque moenibus urbes abirent, cuncti eam sententiam ingenti adsensu accepere. [14] Palatis hostibus per agros prima luce Romani signis prolatis in acie consistunt, et ubi nemo obvius ibat, pleno gradu ad castra hostium tendunt. [15] Ceterum postquam ibi neque stationes pro portis nec quemquam in vallo nec fremitum consuetum castrorum animadverterunt, insolito silentio moti metu insidiarum subsistunt. [16] Transgressi deinde vallum cum deserta omnia invenissent, pergunt hostem vestigiis sequi. Sed vestigia in omnes aeque ferentia partes, ut in dilapsis passim, primo errorem faciebant; [17] post per exploratores compertis hostium consiliis ad singulas urbes circumferendo bello unum et triginta oppida intra dies quinquaginta, omnia oppugnando, ceperunt, quorum pleraque diruta atque incensa, nomenque Aequorum prope ad internecionem deletum. [18] De Aequis triumphatum; exemploque eorum clades fuit, ut Marrucini Marsi Paeligni Frentani mitterent Romam oratores pacis petendae amicitiaeque. His populis foedus petentibus datum. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß