Òèò Ëèâèé

Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXI, ãë. 44

<<<
ÎÃËÀÂËÅÍÈÅ
>>>
Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1991.
Ïåðåâîä Ô. Ô. Çåëèíñêîãî. Ïóáëèêóåòñÿ [â êíèãå] ïî èçä.: Èñòîðèêè Ðèìà / Ïåð. ïîä ðåä. Ñ. Ìàðêèøà. Ì., 1970.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1929.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9

44. (1) Êóäà ÿ íè îáðà­ùàþ ñâîè âçî­ðû, âñå êðó­ãîì ìåíÿ äûøèò îòâà­ãîé è ñèëîé. Çäåñü âèæó ÿ çàêà­ëåí­íûõ â âîéíå ïåõî­òèí­öåâ, òàì — âñàä­íè­êîâ áëà­ãî­ðîä­íåé­øèõ ïëå­ìåí, îäíèõ — íà âçíóçäàí­íûõ, äðó­ãèõ — íà íåâçíóçäàí­íûõ êîíÿõ151; (2) çäåñü — íàøèõ âåð­íûõ è õðàá­ðûõ ñîþç­íè­êîâ, òàì — êàð­ôà­ãåí­ñêèõ ãðàæ­äàí, âëå­êî­ìûõ â áîé êàê ëþáî­âüþ ê îòå­÷å­ñòâó, òàê è ñïðà­âåä­ëè­âûì ÷óâ­ñò­âîì ãíå­âà. (3) Ìû íà÷è­íà­åì âîé­íó, ìû ãðîç­íîþ ðàòüþ íàäâè­ãà­åì­ñÿ íà Èòà­ëèþ; ìû ïîòî­ìó óæå äîëæ­íû îáíà­ðó­æèòü â ñðà­æå­íèè áîëåå ñìå­ëî­ñòè è ñòîé­êî­ñòè, ÷åì âðàã, ÷òî íàäåæ­äà è áîä­ðîñòü âñå­ãäà â áîëü­øåé ìåðå ñîïóò­ñò­âó­þò íàïà­äàþ­ùå­ìó, ÷åì îòðà­æàþ­ùå­ìó íàïà­äå­íèå. (4) Ê òîìó æå íàñ âîñ­ïëà­ìå­íÿ­åò è ïîä­ñòðå­êà­åò ãíåâ çà íàíå­ñåí­íîå íàì âîç­ìó­òè­òåëü­íîå îñêîðá­ëå­íèå: îíè âåäü ïîòðå­áî­âà­ëè, ÷òîáû èì âûäà­ëè äëÿ êàç­íè ïåð­âûì äåëîì ìåíÿ152, ïðåä­âî­äè­òå­ëÿ, à çàòåì è âàñ, îñà­äèâ­øèõ Ñàãóíò153, è ñîáè­ðà­ëèñü, åñëè áû íàñ èì âûäà­ëè, ïðå­äàòü íàñ ñàìûì æåñòî­êèì ìó÷å­íè­ÿì! (5) Ýòîò êðî­âî­æàä­íûé è âûñî­êî­ìåð­íûé íàðîä âîîá­ðà­æà­åò, ÷òî âñå ïðè­íàä­ëå­æèò åìó, âñå äîëæ­íî ñëó­øàòü­ñÿ åãî âîëè. Îí ñ÷è­òà­åò ñâî­èì ïðà­âîì ïðåä­ïè­ñû­âàòü íàì, ñ êåì íàì âåñòè âîé­íó, ñ êåì æèòü â ìèðå. Îí íàçíà­÷à­åò íàì ãðà­íè­öû, çàïè­ðà­åò íàñ ìåæ­äó ãîð è ðåê, íå äîç­âî­ëÿÿ ïåðå­õî­äèòü èõ, è ñàì ïåð­âûé ïåðå­ñòó­ïà­åò èì æå ïîëî­æåí­íûå ãðà­íè­öû. (6) “Íå ïåðå­õî­äè Èáå­ðà!” — “Íå áóäó”. — “Íå òðî­ãàé Ñàãóí­òà!” — “Äà ðàç­âå Ñàãóíò íà Èáå­ðå?” — “Íóæ­äû íåò; íå ñìåé äâè­ãàòü­ñÿ ñ ìåñòà!” — (7) “Ñòà­ëî áûòü, òåáå ìàëî òîãî, ÷òî òû îòíÿë ó ìåíÿ ìîè ñ.42 èñêîí­íûå ïðî­âèí­öèè, Ñèöè­ëèþ è Ñàð­äè­íèþ? Òû îòíè­ìà­åøü è Èñïà­íèþ, à åñëè ÿ óñòóï­ëþ åå òåáå, ãðî­çèøü ïåðåé­òè â Àôðè­êó? Äà ÷òî ÿ ãîâî­ðþ, «ãðî­çèøü ïåðåé­òè»! Óæå ïåðå­øåë!” Èç äâóõ êîí­ñó­ëîâ íûíåø­íå­ãî ãîäà îäèí îòïðàâ­ëåí â Àôðè­êó, äðó­ãîé â Èñïà­íèþ. Íèãäå íå îñòàâ­ëå­íî íàì íè êëî÷­êà çåì­ëè, êðî­ìå òîé, êîòî­ðóþ ìû îòâî­þ­åì ñ îðó­æè­åì â ðóêàõ.

(8) Ó êîãî åñòü ïðè­ñòà­íè­ùå, êòî â ñëó­÷àå áåã­ñòâà ìîæåò ïî áåç­îïàñ­íûì è ìèð­íûì äîðî­ãàì äîáðàòü­ñÿ äî ðîä­íûõ ïîëåé, òîìó ïîç­âî­ëÿ­åò­ñÿ áûòü ðîá­êèì è ìàëî­äóø­íûì. Âû æå äîëæ­íû áûòü õðàá­ðû; â âàøåì îò÷à­ÿí­íîì ïîëî­æå­íèè âñÿ­êèé èíîé èñõîä, êðî­ìå ïîáåäû èëè ñìåð­òè, äëÿ âàñ îòðå­çàí. Ïîýòî­ìó ñòà­ðàé­òåñü ïîáåäèòü; åñëè äàæå ñ÷à­ñòüå ñòàíåò êîëå­áàòü­ñÿ, òî ïðåä­ïî­÷òè­òå ñìåðòü âîè­íîâ ñìåð­òè áåã­ëå­öîâ. (9) Åñëè âû òâåð­äî çàïå­÷àò­ëå­ëè â ñâî­èõ ñåðä­öàõ ýòè ìîè ñëî­âà, åñëè âû èñïîë­íå­íû ðåøè­ìî­ñòè ñëå­äî­âàòü èì, òî ïîâòî­ðÿþ — ïîáåäà âàøà: áåñ­ñìåðò­íûå áîãè íå äàëè ÷åëî­âå­êó áîëåå ñèëü­íî­ãî è ïîáåäî­íîñ­íî­ãî îðó­æèÿ, ÷åì ïðå­çðå­íèå ê ñìåð­òè»154.

44. «Quo­cum­que cir­cum­tu­li ocu­los, ple­na om­nia vi­deo ani­mo­rum ac ro­bo­ris, ve­te­ra­num pe­di­tem, ge­ne­ro­sis­si­ma­rum gen­tium equi­tes fre­na­tos infre­na­tos­que, [2] vos so­cios fi­de­lis­si­mos for­tis­si­mos­que, vos, Car­tha­gi­nien­ses, cum pro pat­ria tum ob iram ius­tis­si­mam pug­na­tu­ros. [3] In­fe­ri­mus bel­lum in­fes­tis­que sig­nis des­cen­di­mus in Ita­liam tan­to auda­cius for­tius­que pug­na­tu­ri quam hos­tis quan­to maior spes, maior est ani­mus in­fe­ren­tis vim quam ar­cen­tis. [4] Ac­cen­dit prae­te­rea et sti­mu­lat ani­mos do­lor iniu­ria in­dig­ni­tas. Ad suppli­cium de­po­pos­ce­runt me du­cem pri­mum, dein­de vos om­nes qui Sa­gun­tum op­pug­nas­se­tis; de­di­tos ul­ti­mis cru­cia­ti­bus ad­fec­tu­ri fue­runt. [5] Cru­de­lis­si­ma ac su­per­bis­si­ma gens sua om­nia sui­que ar­bit­rii fa­cit. Cum qui­bus bel­lum, cum qui­bus pa­cem ha­bea­mus, se mo­dum im­po­ne­re aequ­um cen­set. Cir­cumscri­bit inclu­dit­que nos ter­mi­nis mon­tium flu­mi­num­que quos non ex­ce­da­mus; ne­que eos quos sta­tuit ter­mi­nos ob­ser­vat. [6] “Ne tran­sie­ris Hi­be­rum! Ne quid rei ti­bi sit cum Sa­gun­ti­nis!” At li­be­rum est Sa­gun­tum. “Nus­quam te ves­ti­gio mo­ve­ris!” [7] Pa­rum est quod ve­ter­ri­mas pro­vin­cias meas Si­ci­liam ac Sar­di­niam ade­mis­ti? Adi­mis etiam His­pa­nias? Et in­de si de­ces­se­ro, in Af­ri­cam transcen­des? Transcen­des di­co? Duos con­su­les hui­us an­ni, unum in Af­ri­cam, al­te­rum in His­pa­niam mi­se­runt. Ni­hil us­quam no­bis re­lic­tum est, ni­si quod ar­mis vin­di­ca­ri­mus. [8] Il­lis ti­mi­dis et ig­na­vis es­se li­cet qui res­pec­tum ha­bent, quos sua ter­ra suus ager per tu­ta ac pa­ca­ta iti­ne­ra fu­gien­tes ac­ci­pient: vo­bis ne­ces­se est for­ti­bus vi­ris es­se et om­ni­bus in­ter vic­to­riam mor­tem­ve cer­ta des­pe­ra­tio­ne ab­rup­tis aut vin­ce­re aut, si For­tu­na du­bi­ta­bit, in proe­lio po­tius quam in fu­ga mor­tem op­pe­te­re. [9] Si hoc be­ne fi­xum om­ni­bus, si des­ti­na­tum ani­mo est, ite­rum di­cam, vi­cis­tis; nul­lum con­temptu mor­tis te­lum ad vin­cen­dum ho­mi­ni ab dis im­mor­ta­li­bus ac­rius da­tum est».
<<<
ÎÃËÀÂËÅÍÈÅ
>>>

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 151Íà âçíóçäàí­íûõ êîíÿõ ñðà­æà­ëèñü èñïàí­öû, íà íåâçíóçäàí­íûõ — íóìè­äèé­öû.
  • 152Ñð. âûøå: ãë. 6, 8.
  • 153Ñð. âûøå: ãë. 30, 3.
  • 154Ñð.: Ïîëè­áèé, III, 63, 6; XV. 10, 7.
    • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364002145 1364002146 1364002147