Ïåðåâîä Ô. Ô. Çåëèíñêîãî. Ïóáëèêóåòñÿ [â êíèãå] ïî èçä.: Èñòîðèêè Ðèìà / Ïåð. ïîä ðåä. Ñ. Ìàðêèøà. Ì., 1970.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1929. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
ñ.51 55. (1) Âñå ýòî âðåìÿ âîèíû Ãàííèáàëà ãðåëèñü ó êîñòðîâ, ðàçâåäåííûõ ïåðåä ïàëàòêàìè, íàòèðàëè òåëî îëèâêîâûì ìàñëîì, êîòîðîå èì ðàçîñëàëè ïî ìàíèïóëàì, è ñïîêîéíî åëè. Êîãäà áûë äàí ñèãíàë, ÷òî âðàãè ïåðåøëè ðåêó, îíè, áîäðûå äóøîé è òåëîì, âçÿëèñü çà îðóæèå è âûñòóïèëè â ïîëå. (2) Áàëåàðöåâ193 è ëåãêóþ ïåõîòó (èõ áûëî îêîëî âîñüìè òûñÿ÷ ÷åëîâåê) Ãàííèáàë ïîìåñòèë âïåðåäè çíàìåí, çà íèìè — òÿæåëîâîîðóæåííûõ ïåõîòèíöåâ, ÿäðî è ñèëó ñâîåãî âîéñêà; ïî îáîèì êðûëüÿì áûëà ðàññûïàíà äåñÿòèòûñÿ÷íàÿ êîííèöà, íà êðûëüÿõ æå ïîñòàâëåíû è ñëîíû. (3) Êîíñóë, çàìåòèâ, ÷òî åãî êîííèöà, ïîíåñøàÿñÿ âðàññûïíóþ âñëåä çà íóìèäèéöàìè, ñëèøêîì íåîñòîðîæíî çàøëà âïåðåä è âñòðåòèëà íåîæèäàííîå ñîïðîòèâëåíèå, îòîçâàë åå îáðàòíî, äàâ çíàê ê îòñòóïëåíèþ, è ðàññòàâèë ïî êðûëüÿì, âçÿâ â öåíòð ïåõîòó. (4) Ðèìëÿí áûëî âîñåìíàäöàòü òûñÿ÷, ñîþçíèêîâ è ëàòèíîâ äâàäöàòü òûñÿ÷; ê íèì ñëåäóåò ïðèáàâèòü âñïîìîãàòåëüíûå îòðÿäû öåíîìàíîâ194, åäèíñòâåííîãî ãàëëüñêîãî ïëåìåíè, ñîõðàíèâøåãî âåðíîñòü ðèìëÿíàì. Òàêîâû áûëè ñèëû ñðàçèâøèõñÿ. (5) Íà÷àëè ñðàæåíèå áàëåàðöû. Âñòðåòèâ, îäíàêî, ñèëüíûé îòïîð ñî ñòîðîíû ëåãèîíîâ, ëåãêàÿ ïåõîòà ïîñïåøíî ðàçäåëèëàñü è áûëà ðàçâåäåíà ïî êðûëüÿì. (6) Âñëåäñòâèå ýòîãî åå äâèæåíèÿ ïîëîæåíèå ðèìñêîé êîííèöû ñðàçó ñòàëî î÷åíü çàòðóäíèòåëüíûì. È áåç òîãî óæå òðóäíî áûëî äåðæàòüñÿ ÷åòûðåì òûñÿ÷àì âñàäíèêîâ ïðîòèâ äåñÿòè òûñÿ÷, ëþäÿì óñòàâøèì ïðîòèâ ëþäåé, áîëüøåþ ÷àñòüþ åùå ñâåæèõ, à òóò åùå áàëåàðöû çàñûïàëè èõ ãðàäîì äðîòèêîâ. (7)  äîâåðøåíèå âñåãî ñëîíû, øåñòâîâàâøèå íà êðàÿõ âïåðåäè êîííèöû, íàâîäèëè óæàñ íà âîèíîâ, íî åùå áîëåå ïóãàëè ëîøàäåé, ïðèòîì íå òîëüêî ñâîèì âèäîì, íî è íåïðèâû÷íûì çàïàõîì. È âîò ïîëå íà øèðîêîì ïðîñòðàíñòâå ïîêðûëîñü áåãëåöàìè. (8) Ðèìñêàÿ ïåõîòà äðàëàñü íå ìåíåå õðàáðî, ÷åì êàðôàãåíñêàÿ, íî áûëà çíà÷èòåëüíî ñëàáåå. Ïóíèåö, íåçàäîëãî äî áèòâû îòäûõàâøèé, âñòóïèë â áîé ñî ñâåæèìè åùå ñèëàìè; ðèìëÿíàì, íàïðîòèâ, ãîëîäíûì, óñòàâøèì, ñ îêî÷åíåâøèìè îò ìîðîçà ÷ëåíàìè, âñÿêîå äâèæåíèå ñòîèëî òðóäà. Âñå æå îíè âçÿëè áû îäíîé õðàáðîñòüþ, åñëè áû ïðîòèâ íèõ ñòîÿëà òîëüêî ïåõîòà; (9) íî çäåñü áàëåàðöû, ïðîãíàâ êîííèöó, ìåòàëè ñâîè äðîòèêè èì âî ôëàíãè, òóò ñëîíû íàïèðàëè óæå íà ñàìóþ ñðåäèíó ïåðåäíåãî ñòðîÿ, à òàì âäðóã Ìàãîí ñ íóìèäèéöàìè, ìèìî çàñàäû êîòîðûõ ïåõîòà ïðîíåñëàñü, íè÷åãî íå ïîäîçðåâàÿ, ïîÿâèëñÿ â òûëó è ïðèâåë çàäíèé ðÿä â íåîïèñóåìîå çàìåøàòåëüñòâî. (10) È âñå-òàêè ñðåäè âñåõ ýòèõ áåäñòâèé, îêðóæàâøèõ åå ñî âñåõ ñòîðîí, ïåõîòà êðåïêî äåðæàëàñü íåêîòîðîå âðåìÿ; íàèáîëåå óñïåøíî îòðàçèëà îíà âîïðåêè âñåîáùåìó îæèäàíèþ íàòèñê ñëîíîâ. (11) Ëåãêèå ïåõîòèíöû, îñîáî äëÿ ýòîãî îòðÿæåííûå, çàáðîñàëè èõ äðîòèêàìè è îáðàòèëè â áåãñòâî, à çàòåì, ïðåñëåäóÿ áåãóùèõ, êîëîëè ïîä õâîñò, ãäå ó íèõ êîæà òîíüøå è ðàíèòü èõ ïîýòîìó ëåã÷å. |
55. Hannibalis interim miles ignibus ante tentoria factis oleoque per manipulos, ut mollirent artus, misso et cibo per otium capto, ubi transgressos flumen hostes nuntiatum est, alacer animis corporibusque arma capit atque in aciem procedit. [2] Baliares locat ante signa, levem armaturam, octo ferme milia hominum, dein graviorem armis peditem, quod virium quod roboris erat; in cornibus circumfudit decem milia equitum et ab cornibus in utramque partem divisos elephantos statuit. [3] Consul effuse sequentes equites, cum ab resistentibus subito Numidis incauti exciperentur, signo receptui dato revocatos circumdedit peditibus. [4] Duodeviginti milia Romana erant, socium nominis Latini viginti, auxilia praeterea Cenomanorum; ea sola in fide manserat Gallica gens. Iis copiis concursum est. [5] Proelium a Baliaribus ortum est; quibus cum maiore robore legiones obsisterent, diducta propere in cornua levis armatura est, quae res effecit ut equitatus Romanus extemplo urgeretur; [6] nam cum vix iam per se resisterent decem milibus equitum quattuor milia et fessi integris plerisque, obruti sunt insuper velut nube iaculorum a Baliaribus coniecta. [7] Ad hoc elephanti eminentes ab extremis cornibus, equis maxime non visu modo, sed odore insolito territis, fugam late faciebant. [8] Pedestris pugna par animis magis quam viribus erat, quas recentes Poenus paulo ante curatis corporibus in proelium attulerat; contra ieiuna fessaque corpora Romanis et rigentia gelu torpebant. Restitissent tamen animis, si cum pedite solum foret pugnatum; [9] sed et Baliares pulso equite iaculabantur in latera et elephanti iam in mediam peditum aciem sese tulerant et Mago Numidaeque, simul latebras eorum improvida praeterlata acies est, exorti ab tergo ingentem tumultum ac terrorem fecere. [10] Tamen in tot circumstantibus malis mansit aliquamdiu immota acies, maxime praeter spem omnium adversus elephantos. [11] Eos velites ad id ipsum locati verutis coniectis et avertere et insecuti aversos sub caudis, qua maxime molli cute volnera accipiunt, fodiebant. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß