Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXII, ãë. 2

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1929.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

2. (1) Ïîêà êîí­ñóë26 â Ðèìå óìè­ëî­ñòèâ­ëÿë áîãîâ è çàíÿò áûë íàáî­ðîì ñîë­äàò, Ãàí­íè­áàë ñíÿë­ñÿ ñ çèì­íèõ ëàãå­ðåé, òàê êàê äî íåãî äîøåë ñëóõ, ÷òî êîí­ñóë Ôëà­ìè­íèé óæå ïðè­áûë â Àððå­òèé27. (2) Òóäà âåëè äâå äîðî­ãè: îäíà äàëü­íÿÿ, íî áîëåå ëåã­êàÿ, è äðó­ãàÿ, áëè­æàé­øàÿ, ÷åðåç áîëîòà, çàòîï­ëåí­íûå Àðíî, ðàç­ëèâ­øèì­ñÿ áîëåå îáû÷­íî­ãî. Ãàí­íè­áàë ïîøåë ÷åðåç áîëîòà; (3) èñïàí­öåâ, àôðè­êàí­öåâ è âåñü öâåò ñâî­åãî ñòà­ðî­ãî âîé­ñêà îí îòïðà­âèë âïå­ðåä âìå­ñòå ñ îáî­çîì, ÷òîáû, åñëè ïðè­äåò­ñÿ ãäå îñòà­íî­âèòü­ñÿ, ó íèõ ïîä ðóêîé áûëî âñå íåîá­õî­äè­ìîå; çà íèìè — â ñåðåäèíå îòðÿäà — øëè ãàë­ëû, à çàìû­êà­ëè åãî âñàä­íè­êè. (4) Ìàãîí ñ ëåã­êî­âî­îðó­æåí­íû­ìè íóìè­äèé­öà­ìè28 äîë­æåí áûë çàñòàâ­ëÿòü ñîë­äàò äåð­æàòü ñòðîé — îñî­áåí­íî ãàë­ëîâ (ýòîò íàðîä íå óìå­åò ïåðå­íî­ñèòü òÿãîò äàëü­íå­ãî ïóòè), åñëè îíè ñòà­íóò ðàç­áðåäàòü­ñÿ èëè íå çàõîòÿò èäòè äàëü­øå. (5) Ïåðå­äî­âûå îòðÿäû øëè çà ïðî­âîä­íè­êà­ìè, ïðå­îäîëå­âàÿ ãëó­áî­êèå ìåñòà ðåêè, âîäî­âî­ðîòû, òðÿ­ñè­íû, ñîë­äàò çàñà­ñû­âà­ëî òèíîé, íî îíè âûáè­ðà­ëèñü è íå îòñòà­âà­ëè îò çíà­ìåí. (6) Ãàë­ëû, íåñïî­ñîá­íûå íè óäåð­æàòü­ñÿ íà íîãàõ, ïîñêîëüç­íóâ­øèñü, íè âûáðàòü­ñÿ èç âîäî­âî­ðîòà, ñîâñåì ïàëè äóõîì: (7) îäíè åäâà òàùè­ëèñü îò óñòà­ëî­ñòè; äðó­ãèå, îò÷à­ÿâ­øèñü è îáåñ­ñèëåâ, ñ.62 âàëè­ëèñü ñ íîã è óìè­ðà­ëè ñðå­äè òðó­ïîâ âüþ÷­íûõ æèâîò­íûõ. Ñèëü­íåå âñå­ãî ñòðà­äà­ëè îíè îò îòñóò­ñò­âèÿ ñíà, êîòî­ðîå òåð­ïå­ëè ÷åòû­ðå äíÿ è òðè íî÷è. (8) Ïîâñþäó âîäà, íèãäå íå íàé­äåøü ñóõî­ãî ìåñòà, íå ðàñ­òÿ­íåøü­ñÿ íà çåì­ëå, ÷òîáû íåìíî­ãî ñîñ­íóòü. Óñòà­ëûå ëþäè íåíà­äîë­ãî ëîæè­ëèñü íà ãðóäû ïîêëà­æè, òîð­÷àâ­øèå èç âîäû, (9) èëè íà òðó­ïû âüþ÷­íûõ æèâîò­íûõ, ïîâñþäó âàëÿâ­øè­å­ñÿ íà ïóòè. (10) Ó Ãàí­íè­áà­ëà ñ ñàìîé âåñ­íû ñ åå íåïî­ñòî­ÿí­íîé, òî æàð­êîé, òî õîëîä­íîé ïîãî­äîé, áîëå­ëè ãëà­çà; îí åõàë íà åäèí­ñò­âåí­íîì óöåëåâ­øåì ñëîíå29, âîç­âû­øàâ­øåì­ñÿ íàä âîäîé; (11) ãîëî­âà ó ïîë­êî­âî­ä­öà áûëà òÿæå­ëà îò áîäð­ñò­âî­âà­íèÿ, íî÷­íîé ñûðî­ñòè è áîëîò­íî­ãî âîçäó­õà. Ëå÷èòü­ñÿ íå áûëî íè ìåñòà, íè âðå­ìå­íè, è îí îñëåï íà îäèí ãëàç30.

2. Dum con­sul pla­can­dis Ro­mae dis ha­ben­do­que di­lec­tu dat ope­ram, Han­ni­bal pro­fec­tus ex hi­ber­nis, quia iam Fla­mi­nium con­su­lem Ar­re­tium per­ve­nis­se fa­ma erat, [2] cum aliud lon­gius ce­te­rum com­mo­dius os­ten­de­re­tur iter, pro­pio­rem viam per pa­lu­des pe­tit, qua flu­vius Ar­nus per eos dies so­li­to ma­gis inun­da­ve­rat. [3] His­pa­nos et Af­ros et om­ne ve­te­ra­ni ro­bur exer­ci­tus ad­mix­tis ip­so­rum im­pe­di­men­tis, ne­cu­bi con­sis­te­re coac­tis ne­ces­sa­ria ad usus dees­sent, pri­mos ire ius­sit, se­qui Gal­los, ut id ag­mi­nis me­dium es­set, no­vis­si­mos ire equi­tes, [4] Ma­go­nem in­de cum ex­pe­di­tis Nu­mi­dis co­ge­re ag­men, ma­xi­me Gal­los, si tae­dio la­bo­ris lon­gae­que viae, ut est mol­lis ad ta­lia gens, di­la­be­ren­tur aut sub­sis­te­rent, co­hi­ben­tem.

[5] Pri­mi, qua mo­do praei­rent du­ces, per praeal­tas flu­vii ac pro­fun­das vo­ra­gi­nes, haus­ti pae­ne li­mo im­mer­gen­tes­que se, ta­men sig­na se­que­ban­tur. [6] Gal­li ne­que sus­ti­ne­re se pro­lap­si ne­que ad­sur­ge­re ex vo­ra­gi­ni­bus po­te­rant ne­que aut cor­po­ra ani­mis aut ani­mos spe sus­ti­ne­bant; [7] alii fes­sa aeg­re tra­hen­tes membra, alii, ubi se­mel vic­tis tae­dio ani­mis pro­cu­buis­sent, in­ter iumen­ta et ip­sa iacen­tia pas­sim mo­rien­tes; ma­xi­me­que om­nium vi­gi­liae con­fi­cie­bant per quad­ri­duum iam et tres noc­tes to­le­ra­tae. [8] Cum om­nia ob­ti­nen­ti­bus aquis ni­hil ubi in sic­co fes­sa ster­ne­rent cor­po­ra in­ve­ni­ri pos­set, cu­mu­la­tis in aqua sar­ci­nis in­su­per in­cum­be­bant, [9] aut iumen­to­rum iti­ne­re to­to prostra­to­rum pas­sim acer­vi, tan­tum quod exsta­ret aqua quae­ren­ti­bus ad quie­tem par­vi tem­po­ris, ne­ces­sa­rium cu­bi­le da­bant.

[10] Ip­se Han­ni­bal, aeger ocu­lis ex ver­na pri­mum in­tem­pe­rie va­rian­te ca­lo­res fri­go­ra­que, ele­phan­to qui unus su­per­fue­rat quo al­tius ab aqua exsta­ret vec­tus, [11] vi­gi­liis ta­men et noc­tur­no umo­re pa­lustri­que cae­lo gra­van­te ca­put, et quia me­den­di nec lo­cus nec tem­pus erat, al­te­ro ocu­lo ca­pi­tur.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 26Ñåð­âè­ëèé.
  • 27Àððå­òèé — ãîðîä íà ñåâå­ðå-âîñòî­êå Ýòðó­ðèè (íûíå Àðåö­öî).
  • 28Íóìè­äèé­öû, êàê âîè­íû, ïðè­øåä­øèå èç Àôðè­êè ñ Ãàí­íè­áà­ëîì, òîæå îòíî­ñè­ëèñü ê ñòà­ðî­ìó âîé­ñêó; Ìàãîí, ìëàä­øèé áðàò Ãàí­íè­áà­ëà, êîìàí­äî­âàë âñåé çàìû­êàâ­øåé êîëîí­íó êîí­íè­öåé (ñì.: Ïîëè­áèé, III, 79, 4).
  • 29Ñð.: ïðè­ìå÷. 196 ê êí. XXI è 1 ê êí. XXII. Èç Èñïà­íèè Ãàí­íè­áà­ëîì áûëî ïðè­âåäå­íî 37 ñëî­íîâ (Åâòðî­ïèé, III, 8, 2).
  • 30Êàê ïèøåò Êîð­íå­ëèé Íåïîò (4, 3), — ïðà­âûé.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364002203 1364002204 1364002205