Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1929. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
3. (1) Ïîòåðÿâ ê ñâîåìó ïðèñêîðáèþ ñòîëüêî ëþäåé è æèâîòíûõ, Ãàííèáàë âûáðàëñÿ, íàêîíåö, èç áîëîò è ðàçáèë ëàãåðü íà ïåðâîì ñóõîì ìåñòå; ÷åðåç çàðàíåå âûñëàííûõ ðàçâåä÷èêîâ îí óæå çíàë, ÷òî ðèìñêîå âîéñêî ñòîèò ïîä ñòåíàìè Àððåòèÿ, (2) è íà÷àë ïîäðîáíî îñâåäîìëÿòüñÿ î íðàâå è çàìûñëàõ êîíñóëà, î ñâîéñòâàõ ýòîé ìåñòíîñòè, åå äîðîãàõ, âîçìîæíîñòÿõ èìåòü ïðîäîâîëüñòâèå è âîîáùå îáî âñåì, ÷òî ñëåäîâàëî çíàòü. (3) Ýòà ìåñòíîñòü áûëà â Èòàëèè ïëîäîðîäíåéøåé: ýòðóññêàÿ ðàâíèíà ìåæäó Ôåçóëàìè31 è Àððåòèåì èçîáèëîâàëà õëåáîì è âñåìè ïëîäàìè çåìíûìè; ñêîòà áûëî òîæå ìíîãî. (4) Êîíñóë Ôëàìèíèé ñî âðåìåí åãî ïðåäûäóùåãî êîíñóëüñòâà ïðåèñïîëíåí áûë äåðçîñòüþ32: è ñåíàò, è çàêîíû, è ñàìè áîãè áûëè åìó íèïî÷åì. Îò ïðèðîäû îí áûë ÷åëîâåêîì áåçðàññóäíûì è ñóäüáà ïèòàëà åãî îïðîìåò÷èâîñòü óñïåõàìè íà âîéíå è â ãðàæäàíñêîé äåÿòåëüíîñòè. (5) Áûëî ÿñíî: îí ñòàíåò äåéñòâîâàòü íåèñòîâî è ñòðåìèòåëüíî, íå ñïðàøèâàÿ ñîâåòà íè ó áîãîâ, íè ó ëþäåé. ×òîáû åùå ñèëüíåé ïîä÷èíèòü ýòîãî êîíñóëà âëàñòè åãî ïîðîêîâ, Ïóíèåö íà÷àë äðàçíèòü åãî è âûâîäèòü èç ñåáÿ: (6) îñòàâèâ íåïðèÿòåëÿ ñëåâà, îí íàïðàâèëñÿ ê Ôåçóëàì, èäÿ ñåðåäèíîé Ýòðóðèè, ÷òîáû ïîãðàáèòü, è ÷òîáû êîíñóëó èçäàëè áûëî âèäíî, êàê âðàã îïóñòîøàåò ñòðàíó, êàêèå ïîæàðû óñòðàèâàåò, êàê èçáèâàåò ëþäåé. (7) Ôëàìèíèé, êîòîðûé äàæå, âèäÿ, ÷òî âðàã âåäåò ñåáÿ òèõî, íå óñèäåë áû íà ìåñòå, òåïåðü, êîãäà ó íåãî ïî÷òè íà ãëàçàõ ãðàáèëè è ðàçîðÿëè ñîþçíèêîâ, ñ÷åë äëÿ ñåáÿ ïîçîðîì, ÷òî Ïóíèåö ðàçãóëèâàåò ïîñðåäè Èòàëèè è, íå âñòðå÷àÿ ñîïðîòèâëåíèÿ, ïîéäåò ïðÿìî íà Ðèì. (8)  ñîâåòå âñå óãîâàðèâàëè êîíñóëà äåéñòâîâàòü êî áëàãó ñòðàíû è îòêàçàòüñÿ îò áëèñòàòåëüíûõ ïðåäïðèÿòèé: «Ïîäîæäåì ñîòîâàðèùà è, îáúåäèíèâ âîéñêà, áóäåì äåéñòâîâàòü ñîãëàñíî è ïî îáùåìó ïëàíó, à ïîêà ñ ïîìîùüþ êîííèöû è ëåãêîâîîðóæåííûõ ñîþçíèêîâ áóäåì ïðåïÿòñòâîâàòü ïîâñþäó ðàçáðåäøèìñÿ íàãëûì ãðàáèòåëÿì». (9) Ôëàìèíèé, â ãíåâå êèíóâøèñü ïðî÷ü èç çàñåäàíèÿ, ïîäàë ñèãíàë ñðàçó è ê âûñòóïëåíèþ, è ê ñðàæåíèþ. (10) «Äà, êîíå÷íî, ìû ïîñèäèì ïîä ñòåíàìè Àððåòèÿ: âåäü çäåñü íàøå îòå÷åñòâî è ðîäíîé äîì. Âûïóñòèì èç ñâîèõ ðóê Ãàííèáàëà; è îí âêîíåö ðàçîðèò Èòàëèþ, âñå ñîææåò ñ.63 è óíè÷òîæèò, ïîäîéäåò ê ñòåíàì Ðèìà, à ìû íå ðàíüøå ñíèìåìñÿ ñ ìåñòà, ÷åì ñåíàòîðû ïîçîâóò Ôëàìèíèÿ èç-ïîä Àððåòèÿ, êàê íåêîãäà Êàìèëëà èç-ïîä Âåèé»33. Âûêðèêèâàÿ ýòè ñëîâà, îí ïðèêàçàë ïîñêîðåå âçÿòü çíàìåíà, à ñàì âñêî÷èë íà ëîøàäü; ëîøàäü âíåçàïíî óïàëà, è êîíñóë ïîëåòåë ÷åðåç åå ãîëîâó34. (11) Âñåõ ñòîÿâøèõ âîêðóã èñïóãàëî ýòî çëîâåùåå çíàìåíèå ïåðåä íà÷àëîì áèòâû; (12) à òóò åùå ñîîáùèëè, ÷òî çíàìåíîñåö íå ìîã, õîòÿ è ñòàðàëñÿ èçî âñåõ ñèë, âûðâàòü èç çåìëè çíàìÿ. (13) Ôëàìèíèé îáåðíóëñÿ ê ãîíöó: «Òû íå îò ñåíàòà ñ ïèñüìîì? Ìíå çàïðåùàþò ñðàæåíèå? Ñòóïàé, ñêàæè, ïóñòü âûêîïàþò çíàìÿ, åñëè âûäåðíóòü åãî íå äàåò ñòðàõ, ñêîâàâøèé èì ðóêè». (14) Âîéñêî âûñòóïèëî; êîìàíäèðû áûëè óãíåòåíû è ðàçíîãëàñèåì â ñîâåòå, è äâóìÿ35 ïðåäçíàìåíîâàíèÿìè, à òîëïà âîèíîâ ðàäîâàëàñü íåèñòîâîìó âîæäþ è íàäåÿëàñü íåâåñòü íà ÷òî. |
3. Multis hominibus iumentisque foede amissis cum tandem de paludibus emersisset, ubi primum in sicco potuit, castra locat; certumque per praemissos exploratores habuit exercitum Romanum circa Arreti moenia esse. [2] Consulis deinde consilia atque animum et situm regionum itineraque et copias ad commeatus expediendos et cetera quae cognosse in rem erat summa omnia cum cura inquirendo exsequebatur. [3] Regio erat in primis Italiae fertilis, Etrusci campi, qui Faesulas inter Arretiumque iacent, frumenti ac pecoris et omnium copia rerum opulenti; [4] consul ferox ab consulatu priore et non modo legum aut patrum maiestatis sed ne deorum quidem satis metuens. Hanc insitam ingenio eius temeritatem fortuna prospero civilibus bellicisque rebus successu aluerat. [5] Itaque satis apparebat nec deos nec homines consulentem ferociter omnia ac praepropere acturum; quoque pronior esset in vitia sua, agitare eum atque inritare Poenus parat, [6] et laeva relicto hoste insidias petens medio Etruriae agro praedatum profectus quantam maximam vastitatem potest caedibus incendiisque consuli procul ostendit. [7] Flaminius, qui ne quieto quidem hoste ipse quieturus erat, tum vero, postquam res sociorum ante oculos prope suos ferri agique vidit, suum id dedecus ratus, per mediam iam Italiam vagari Poenum atque obsistente nullo ad ipsa Romana moenia ire oppugnanda, [8] ceteris omnibus in consilio salutaria magis quam speciosa suadentibus — collegam exspectandum, ut coniunctis exercitibus communi animo consilioque rem gererent, [9] interim equitatu auxiliisque levium armorum ab effusa praedandi licentia hostem cohibendum — iratus se ex consilio proripuit signumque simul itineris pugnaeque cum dedisset, [10] «Immo Arreti ante moenia sedeamus» inquit; «hic enim patria et penates sunt. Hannibal emissus e manibus perpopuletur Italiam vastandoque et urendo omnia ad Romana moenia perveniat, nec ante nos hinc moverimus quam, sicut olim Camillum a Veis, C. Flaminium ab Arretio patres acciverint». [11] Haec simul increpans cum ocius signa convelli iuberet et ipse in equum insiluisset, equus repente corruit consulemque lapsum super caput effudit. [12] Territis omnibus qui circa erant velut foedo omine incipiendae rei insuper nuntiatur signum omni vi moliente signifero convelli nequire. [13] Conversus ad nuntium «Num litteras quoque» inquit «ab senatu adfers quae me rem gerere vetent? Abi, nuntia effodiant signum, si ad convellendum manus prae metu obtorpuerunt». [14] Incedere inde agmen coepit primoribus, superquam quod dissenserant ab consilio, territis etiam duplici prodigio, milite in volgus laeto ferocia ducis, cum spem magis ipsam quam causam spei intueretur. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß